Spis treści:
- Czym są kubki smakowe?
- Jak są zbudowane kubki smakowe na języku?
- Rodzaje kubków smakowych na języku
- Rozmieszczenie kubków smakowych na języku. Mapa smaków
- Powiększone kubki smakowe na języku
Czym są kubki smakowe?
Kubki smakowe są to zbiorowiska receptorów smakowych znajdujące się w widocznych na języku brodawkach, czyli uwypukleniach błony śluzowej. Brodawki językowe pokrywają górną część języka, jego brzegi i koniec. Nadają mu charakterystyczną szorstkość. Człowiek posiada 10 tys. kubków smakowych, które odpowiadają za odbieranie bodźców smakowych. Każdy z nich ma wymiary 50–70 μm, dlatego nie widać ich gołym okiem.
Nie tylko kubki smakowe „czują” smaki – zrób szybki test
Kubki smakowe pozwalają nam wyczuwać smaki, jednak trzeba dodać, że ten zmysł działa wyłącznie w połączeniu ze zmysłem węchu. Nasze wrażenia smakowe w dużej mierze składają się z zapachów, dlatego gdy mamy katar, wszystko smakuje jak papier. Aby przekonać o tym, jak ważny jest węch dla odczuwania smaku, można zrobić prosty test. Wystarczy zatkać dokładnie nos, a następnie spróbować kawałek jabłka i surowego ziemniaka – ich smaki są niemal nie do odróżnienia. Dla wzmocnienia efektu warto zasłonić oczy, aby nie ulegać sugestii.
Jak są zbudowane kubki smakowe na języku?
Kubki smakowe znajdują się w brodawkach językowych. Mają owalny kształt i przypominają trochę swoim wyglądem mikroskopijny owoc agrestu. Są zbudowane z:
- komórek receptorowych smaku z mikrokosmkami,
- komórek podporowych,
- komórek postawnych,
- włókna nerwowego, które przekazuje sygnał do mózgu.
W każdym kubku smakowym znajduje się od 50 do 150 receptorów smakowych – wyspecjalizowanych komórek, które rozpoznają substancje chemiczne pochodzące z pokarmów i przekazują za pośrednictwem układu nerwowego sygnały do mózgu. W ten sposób mózg interpretuje poszczególne smaki. Komórki receptorowe w kubkach smakowych żyją około 10 dni i są stale wymieniane na nowe.
Rodzaje kubków smakowych na języku
Jak już wspomniano, kubki smakowe są zorganizowane w brodawkach językowych, te jednak nie są jednakowe. Wyróżnia się kilka rodzajów brodawek: okolone, liściaste, nitkowate, grzybowate. Pokrywają one górną powierzchnię trzonu języka, jego brzegi i koniec. Wszystkie te charakterystyczne uwypuklenia na języku, oprócz brodawek nitkowatych, zawierają kubki smakowe.
Rodzaje brodawek na języku:
- Brodawki okolone – są wyraźnie widoczne, gdyż są największe, ale jednocześnie najmniej liczne (człowiek ma ich od 7 do 12). W nich znajdują się liczne kubki smakowe.
- Brodawki liściaste – tworzą poprzeczne fałdy na brzegach języka.
- Brodawki nitkowate – nie posiadają kubków smakowych i nie są związane ze zmysłem smaku; zlokalizowane są na górnej powierzchni języka, jego brzegach i końcu.
- Brodawki grzybowate – znajdują się pomiędzy brodawkami nitkowatymi i zawierają kubki smakowe.
Rozmieszczenie kubków smakowych na języku. Mapa smaków
Kubki smakowe znajdują się nie tylko w brodawkach językowych, ale również w błonie śluzowej podniebienia, łuku podniebienno- językowego, w gardle, na nagłośni oraz w górnej części przełyku.
Badania pokazują, że poszczególne komórki receptorowe znajdujące się w kubkach smakowych reagują najlepiej na jeden z podstawowych smaków. Są nimi gorzki smak, słodki, kwaśny lub słony. W ostatnich latach dodano piąty rodzaj receptorów – komórki wyczuwające smak umami. Jest to smak glutaminianu sodu, substancji chemicznej dodawanej często do azjatyckich potraw. Opisywany jest jako lekko słodki i przyjemny. Poszczególne receptory znajdujące się w kubkach smakowych mogą reagować również na inne smaki niż jeden podstawowy, jednak ta zdolność jest słabsza.
Specjaliści zauważyli, że najmocniej wyczuwa się smak słodki i słony po zadziałaniu odpowiedniego czynnika na koniec języka, smak kwaśny – na bokach, gorzki – na nasadzie języka, a umami – na środku. Na tej podstawie powstała mapa smaków na języku.
fot. Mapa smaków a kubki smakowe na języku / Adobe Stock, vikusha_art
Powiększone kubki smakowe na języku
Kubki smakowe nie mogą być powiększone, ale powiększone mogą być brodawki na języku. Do możliwych przyczyn należą uraz (np. oparzenie, przygryzienie języka), refluks, infekcja, alergia oraz niedobory witamin. W przypadku powiększenia brodawek na języku, najlepiej zgłosić się lekarza w celu rozpoznania źródła problemu.
Kubki smakowe, a dokładniej znajdujące się w nich komórki receptorowe smaku, mogą zostać uszkodzone przez różne substancje, w tym dym papierosowy, kwasy i alkohol. Organizm jednak i z tym sobie radzi. Co kilka dni zastępuje uszkodzone receptory nowymi, dzięki czemu nie tracimy zdolności odczuwania smaków. Bardzo rzadko zdarza się całkowita utrata smaku, dlatego układ odpowiadający za ten zmysł uważany jest za najodporniejszy na uszkodzenia spośród wszystkich systemów sensorycznych.
Źródła:
Andrzej Obrębowski, Układ smakowy u człowieka, Postępy w Chirurgii Głowy i Szyi 2011; 1: 1–6,
Olgierd Narkiewicz, Anatomia człowieka t.4, PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Czytaj także:
Domowe sposoby na gorzki smak w ustach. Jakie mogą być jego przyczyny?
Posmak krwi w ustach może mieć różne przyczyny. Poznaj je i sprawdź, jak zlikwidować metaliczny smak
Gdy czujesz słony smak w ustach, idź do lekarza. Ten objaw może świadczyć nie tylko o infekcji
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
