Terapia HIV
Właściwie prowadzona złożona terapia antyretrowirusowa u większości zakażonych dzieci pozwala na znaczące zredukowanie klinicznych i immunologicznych następstw zakażenia HIV. Do najistotniejszych korzyści przewlekłej terapii należy zaliczyć: zmniejszenie ryzyka zakażeń oportunistycznych, zahamowanie postępu zmian narządowych związanych z zakażeniem HIV oraz poprawę rozwoju psychosomatycznego.
Odbudowa układu odpornościowego
Rezolucja objawów klinicznych związanych z zakażeniem HIV jest poprzedzona rekonstrukcją immunologiczną. Już w okresie 4-8 tygodni leczenia obserwuje się szybki wzrost liczby limfocytów T CD4, a także limfocytów B. W późniejszym okresie (średnio 12-18 miesięcy) dochodzi do powolnej odbudowy puli limfocytów T CD4, ilościowo zbliżonej do norm wiekowych. Wczesny szybki wzrost przypisuje się redystrybucji istniejących komórek z tkanki limfatycznej. U nastolatków, podobnie jak u osób dorosłych, znaczący odsetek limfocytów T pojawiających się w tym okresie w krwi obwodowej stanowią komórki pamięci (T CD45RO+), co potwierdza powyższą tezę. Z kolei u dzieci młodszych, już od początku procesu immunorekonstrukcji, dominują limfocyty T CD4+ niezdeterminowane fenotypowo („naiwne”, dziewicze), co najprawdopodobniej jest odbiciem wczesnej poprawy funkcji pierwotnych narządów limfatycznych, zwłaszcza grasicy. Nawet u dzieci, które w chwili rozpoczęcia cART prezentują głęboki niedobór immunologiczny, w trakcie terapii uzyskuje się powrót liczby limfocytów T CD4+ do wartości normatywnych, co nie jest zjawiskiem powszechnym w porównywalnej grupie dorosłych pacjentów. Należy jednak zauważyć, że mimo zadowalającej rekonstrukcji ilościowej funkcja limfocytów Th pozostaje zaburzona, wykazywano bowiem przetrwałą obniżoną zdolność tych komórek do aktywacji i wytwarzania cytokin.
Polecamy: Jaki wpływ ma stres na sprawność układu odpornościowego?
Czy leczenie zawsze jest skuteczne?
Opisywana skuteczność immunologiczna nie zawsze koreluje ze skutecznością wirusologiczną cART u dzieci. W wieku niemowlęcym zdolność układu immunologicznego do rekonstrukcji przejawia się równolegle z wysoką wrażliwością na zakażenie. Typową sytuacją jest bardzo wysoki wyjściowy poziom wiremii oraz długi czas od włączenia cART do osiągnięcia nieoznaczalnych wartości HIV RNA w krwi krążącej (powyżej 6 miesięcy). Ponadto w wielu przypadkach obserwuje się utrzymywanie się oznaczalnej replikacji HIV pomimo klinicznej i immunologicznej skuteczności leczenia cART.
Powikłania terapii antyretrowirusowej
Leczenie antyretrowirusowe wiąże się z występowaniem licznych działań niepożądanych, zarówno wczesnych, jak i długofalowych. Wśród najczęstszych działań niepożądanych tych leków najczęściej obserwuje się: zaburzenia żołądkowo-jelitowe (wymioty, biegunka, bóle w jamie brzusznej), niecharakterystyczne wysypki, bóle głowy, przewlekłe zmęczenie. Do rzadszych objawów należą: uszkodzenie wątroby, zapalenie trzustki, obwodowa neuropatia. Stosowanie niektórych leków jest obarczone specyficznymi działaniami niepożądanymi.
Zobacz też: Działania niepożądane leków - czy mogą być groźne?
W klinicznej praktyce pediatrycznej częstymi przykładami są: niedokrwistość i granulocytopenia związane ze stosowaniem zydowudyny, objawy ze strony CUN (np. wytwórcze czy depresyjne) u pacjentów stosujących efawirenz, czy też ciężkie reakcje alergiczne w początkowym okresie stosowania newirapiny lub abakawiru. Wśród istotnych działań niepożądanych wiele uwagi poświęca się lipodystrofii, definiowanej jako zespół objawów przebiegających z obwodową utratą podskórnej tkanki tłuszczowej na twarzy, kończynach i pośladkach, a także centralnym gromadzeniem się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha i karku. Progresja tych objawów jest tak szybka, że są rozpoznawane już u dzieci w wieku 4 lat. W badaniach dotyczących dzieci, u których leki antyretrowirusowe stosowano średnio przez 4 lata, odsetek objawowej lipodystrofii wynosił 22,5%, ponadto zaobserwowano ścisły związek występowania tego objawu ze stosowaniem określonych leków, zwłaszcza: stawudyny, didanozyny oraz lopinawiru z ritonawirem. Odnotowano również występowanie zaburzeń w lipidogramie bez klinicznych objawów lipodystrofii u 87% pacjentów leczonych antyretrowirusowo. Poza niekorzystnym efektem estetycznym lipodystrofii, stanowiącym problem zwłaszcza dla pacjentów dorastających, najpoważniejsze konsekwencje zaburzeń lipidowych dotyczą wczesnego rozwoju miażdżycy i powiązanych powikłań sercowo-naczyniowych. Możliwości zapobiegania progresji objawów lipodystrofii u dzieci są ograniczone ze względu na brak wiarygodnych danych na temat stosowania u dzieci leków poprawiających profil lipidowy (statyny, fibraty).
Polecamy: Terapia antyretrowirusowa zapobiega zakażeniom HIV
Wprowadzenie leczenia
Decyzja o wprowadzeniu leczenia cART musi być zindywidualizowana z uwzględnieniem spodziewanych korzyści i ryzyka działań niepożądanych.
Wczesne zastosowanie złożonej terapii antyretrowirusowej jest zasadnicze zwłaszcza w wieku niemowlęcym, gdyż tej grupy pacjentów dotyczy dynamiczna progresja samego zakażenia HIV oraz występowanie inwazyjnych zakażeń bakteryjnych o gwałtownym i ciężkim przebiegu. U dzieci starszych sprawność układu immunologicznego jest wysoka, a naturalny przebieg zakażenia HIV jest podobny do obserwowanego u dorosłych. Decyzja o wprowadzeniu cART u dzieci od 2. roku życia może być odroczona w zależności od klinicznego i immunologicznego statusu pacjenta. Takie postępowanie nie pogarsza rokowania, natomiast sprzyja minimalizacji szkód związanych z przewlekłym stosowaniem leków antyretrowirusowych. Aktualizowane wraz z postępem wiedzy medycznej wytyczne wskazują sytuacje kliniczne stanowiące wskazania do rozpoczęcia cART w wieku rozwojowym.
Zobacz także: Psychoterapia osób zarażonych wirusem HIV
Artykuł ma charakter naukowy. Jest to fragment książki „Diagnostyka, profilaktyka i terapia zakażeń HIV/AIDS – współczesne możliwości i problemy", pod red. Andrzeja Gładysza, Brygidy Knysz (Wydawnictwo Continuo, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
