Spis treści:
- Czym są lęki nocne i jakie są przyczyny?
- Objawy lęków nocnych u dzieci i dorosłych
- W jakim wieku pojawiają się lęki nocne?
- Pierwsza pomoc w przypadku napadu lęku nocnego
- Lęki nocne - gdzie szukać pomocy?
Czym są lęki nocne i jakie są przyczyny?
Lęki nocne (łac. pavor nocturnus), nazywane też lękami sennymi, to zaburzenie snu zaliczane do parasomnii. Charakteryzują się przemijającym nagłym przebudzeniem z silnym przerażeniem, często z głośnym krzykiem lub jękiem oraz czasową zmianą świadomości. Można powiedzieć, że w tym czasie mózg jest częściowo obudzony, a częściowo śpi.
Napady lęku nocnego trwają od kilku sekund do kilkunastu minut. Zwykle występują w ciągu pierwszych trzech godzin od zaśnięcia, w 3 lub 4 fazie snu (podczas snu głębokiego, w stadium nREM). Powtarzające się ataki lęku mogą występować nawet przez kilka lat, na szczęście dzieci wyrastają z tego zaburzenia.
Skąd biorą się leki nocne? Nie jest znana dokładna przyczyna, ale naukowcy wskazują zarówno na czynniki środowiskowe, jak i genetyczne (występowanie rodzinne). Często można rozpoznać czynnik spustowy, który je powoduje.
Lęki nocne u dzieci mogą pojawić się wskutek stresujących zmian w otoczeniu, np. separacji, rozwodu rodziców, związania się opiekuna z nowym partnerem lub przeprowadzki, a także doświadczania przemocy. Tego rodzaju zdarzenia mogą powodować u dzieci strach, frustrację, utratę poczucia bezpieczeństwa, a w rezultacie zaburzenia snu. U dorosłych przyczyną lęków nocnych może być zespół stresu pourazowego, zaburzenia lękowe lub inne ukryte zaburzenia psychiczne.
Ryzyko zwiększają również:
- gorączka,
- hałas w otoczeniu,
- pełen pęcherz moczowy,
- lęk separacyjny,
- zmęczenie,
- nadmierna aktywność fizyczna,
- nadmierne spożycie kofeiny, alkoholu,
- obturacyjny bezdech senny,
- zespół niespokojnych nóg,
- astma,
- refluks żołądkowo-przełykowy,
- przyjmowanie niektórych leków (np. neuroleptyków, leków uspokajających, stymulantów).
Objawy lęków nocnych u dzieci i dorosłych
Osoba, która doświadcza lęku nocnego:
- siada na łóżku lub wstaje,
- krzyczy ze strachu, może też płakać, jęczeć,
- ma przestraszony wyraz twarzy,
- ma otwarte lub zamknięte oczy, ale nie jest świadoma,
- nie jest przebudzona, nie można się z nią normalnie porozumieć, nie myśli logicznie, jest zdezorientowana,
- może być agresywna, kopać,
- ma przyspieszone bicie serca,
- poci się, drży,
- niewyraźnie mówi,
- spokojnie zasypia po czasie od kilku sekund do kilkunastu minut i zwykle nie pamięta epizodu.
Lęki nocne nie pojawiają się w fazie snu REM, gdy śnimy, dlatego należy odróżnić je od koszmarów sennych (występują tylko w stadium REM i wybudzenie po nich jest całkowite). W diagnostyce należy też wykluczyć padaczkę i zaburzenia psychiczne, np. lękowe.
Przeczytaj też: Ataki paniki w nocy
W jakim wieku pojawiają się lęki nocne?
Lęki nocne to zaburzenie typowe dla wieku dziecięcego. Szacuje się, że lęki senne występują u 1-6,5% dzieci. Zazwyczaj napady pojawiają się w wieku od 4 do 12 lat (a najwięcej przypadków notuje się w wieku od 5 do 7 lat). Rzadko problem dotyczy młodzieży i osób dorosłych.
Pierwsza pomoc w przypadku napadu lęku nocnego
W przypadku napadu lęku nocnego niewiele tak naprawdę można zrobić. Osobę, która go doświadcza, jest bardzo trudno uspokoić, a kontakt z nią jest utrudniony. Pomoc w czasie napadu polega przede wszystkim na zabezpieczeniu tej osoby przed upadkiem, zranieniem czy spowodowaniem krzywdy. Najważniejsza jest obecność opiekuna, mówienie spokojnym głosem i zapewnienie dziecku ochrony. Napady lęku nocnego nie wymagają przyjmowania żadnych leków.
W przypadku często występujących powtarzających się ataków, zaleca się czasami wyprzedzające wybudzenia zanim pojawi się napad lęku. Jest to jednak metoda kontrowersyjna.
Aby uniknąć epizodu, warto zadbać o odpowiednie warunki do zasypiania: ciche, spokojne pomieszczenie, unikanie korzystania z elektroniki przed snem, codzienne rytuały, które wprowadzą dziecko w stan wyciszenia.
Lęki nocne - gdzie szukać pomocy?
W razie podejrzenia lęków nocnych należy udać się do lekarza rodzinnego lub pediatry, który może nas skierować do neurologa. Równolegle warto skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Specjaliści na podstawie wywiadu i oceny objawów są w stanie rozpoznać zaburzenie snu oraz ewentualnie wykluczyć inne przyczyny. Czasami zasadne jest skierowanie na specjalistyczne badania dodatkowe, jak polisomnografia albo badanie EEG we śnie.
Źródła:
Leung AKC, Leung AAM, Wong AHC, Hon KL. Sleep Terrors: An Updated Review. Curr Pediatr Rev. 2020;16(3):176-182. doi: 10.2174/1573396315666191014152136,
Van Horn NL, Street M. Night Terrors. 2023 May 29. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 29630274.,
Irfan M. Sleep Terrors. Sleep Med Clin. 2024 Mar;19(1):63-70. doi: 10.1016/j.jsmc.2023.12.004.
Czytaj także:
Bezsenność - skąd się bierze, jak zapobiegać problemom ze snem
Lęk separacyjny - jak oswoić trudności przy rozstaniu u dziecka
Niedobór jakiej witaminy powoduje bezsenność? Uzupełnij te niedobory by lepiej spać
Atak paniki – co robić, gdy się pojawia? Ćwiczenia na atak paniki
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
