Wścieklizna jest wirusową chorobą odzwierzęcą, która atakuje mózg. Wywołuje ją wirus RNA z rodziny Rhabdoviridae, obecny m.in. w ślinie zakażonego zwierzęcia. To groźna choroba, ponieważ nie ma na nią lekarstwa. Leczenie polega na zapobieganiu jej rozwojowi. Bez tego wścieklizna prawie zawsze kończy się zgonem. Do zakażeń dochodzi głównie wśród dzikich zwierząt, ale też psów i kotów. Ludzie najczęściej zarażają się w wyniku ugryzienia przez chorego psa. Jeśli dojdzie do rozwoju choroby, to rozpoznaje się ją na podstawie typowych objawów.
Spis treści:
Objawy wścieklizny. Jak przebiega zakażenie?
Okres inkubacji wirusa wścieklizny jest dosyć długi. Objawy pojawiają się u połowy zakażonych w ciągu 1-3 miesięcy od zakażenia. Zdarza się, że do rozwoju choroby dochodzi przed upływem miesiąca albo później, nawet po roku. W większości przypadków (80%) choroba rozwija się w postaci pobudzenia.
Przebieg wścieklizny można podzielić na trzy etapy. Pierwsze objawy zakażenia przypominają infekcję wirusową, są to:
- gorączka,
- nudności i wymioty,
- złe samopoczucie,
- bóle głowy,
- mrowienie okolicy rany.
Po pierwszych symptomach stan chorego zaczyna się gwałtownie pogarszać. Kolejne objawy wścieklizny to:
- wysoka gorączka,
- drżenie mięśni,
- drgawki,
- ślinotok,
- pobudzenie, niepokój,
- agresja,
- dziwne zachowanie,
- majaczenie,
- hydrofobia, czyli wodowstręt (chory gwałtownie reaguje na wodę, np. odgłos lania wody lub próbowanie podania picia, dochodzi wtedy do silnych skurczów mięśni oddechowych i gardła),
- aerofobia – wstrzymywanie oddechu z powodu bólu mięśni oddechowych,
- światłowstręt,
- poszerzenie źrenic,
- nierówność źrenic (anizokoria),
- wydzielanie dużej ilości potu.
Jednym z objawów wścieklizny są również zaburzenia rytmu serca: spowolnione lub przyspieszone tętno
Trzecia, ostatnia faza objawów wścieklizny polega na porażeniu mięśni i śpiączce. Chory umiera z powodu porażenia mięśni oddechowych i niewydolności oddechowej.
Około 20% zachorowań przebiega nietypowo, to tzw. cicha wścieklizna. Choroba objawia się porażeniem mięśni bez fazy pobudzenia, drgawek, skurczów czy wodowstrętu.
Chory na wściekliznę umiera zazwyczaj w ciągu tygodnia od wystąpienia objawów.
Jak dochodzi do zakażenia człowieka wścieklizną?
Do zakażenia człowieka dochodzi na ogół w wyniku ugryzienia przez chore zwierzę lub oślinienie uszkodzonej skóry albo błon śluzowych.
Zdarzają się transmisje wirusa poprzez przeszczepienie zakażonych narządów od osoby, u której nie rozpoznano wścieklizny. Opisano również przypadki zachorowania w wyniku wdychania powietrza z wirusem w jaskiniach zamieszkałych przez zakażone nietoperze.
W Polsce wścieklizna dotyczy przede wszystkim środowiska leśnego, a nosicielami są głównie dzikie zwierzęta, takie jak lisy, borsuki, kuny, łasice, wilki i nietoperze. Zwierzęta te mogą zarażać psy i koty. Z racji bliskiego otoczenia to domowe zwierzęta (szczególnie bezpańskie psy) stanowią główne zagrożenie dla człowieka.
Wściekliznę mogą mieć też małe gryzonie takie jak wiewiórki, myszy czy szczury, lecz do zakażenia po kontakcie z nimi dochodzi niezwykle rzadko.
Wirus wścieklizny początkowo jest obecny w ranie. Później wnika do nerwów obwodowych, wędruje do rdzenia kręgowego, powodując bóle pleców, wreszcie trafia do mózgu, wywołując jego zapalenie. Patogen intensywnie namnaża się w ośrodkowym układzie nerwowym. Trafia też do innych narządów silnie unerwionych, takich jak ślinianki.
Dzięki masowym szczepieniom zwierząt domowych przeciwko wściekliźnie do zakażeń człowieka dochodzi niezwykle rzadko. Ostatni zgon z powodu wścieklizny w Polsce odnotowano w 2002 roku. Warto dodać, że najwięcej zachorowań na świecie na wściekliznę występuje w Azji (głównie Indie). Choroba występuje tam w miastach i jest przenoszona przez psy.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie wścieklizny?
Do dzisiaj nie odkryto leku na wściekliznę. Dlatego celem leczenia choroby jest zapobieganie jej rozwojowi poprzez opatrzenie rany, szczepienie oraz podanie swoistych immunoglobulin. Jest to tzw. profilaktyka poekspozycyjna, czyli po kontakcie z chorym zwierzęciem.
Jak najszybciej trzeba opatrzyć ranę po ugryzieniu. Należy dokładnie ją przemyć i zdezynfekować. Czasami konieczna jest ingerencja chirurgiczna i podanie w miejsce ugryzienia nieswoistej immunoglobuliny przeciwko wściekliźnie.
Kolejnym etapem leczenia jest szczepienie, które musi być przyjęte pięć razy w dniach 0, 3, 7, 14 i 28. W niektórych sytuacjach podaje się też swoistą immunoglobulinę ludzką w ciągu tygodnia od pierwszej dawki szczepionki.
Osoba, która może być zakażona wirusem wścieklizny, powinna przebywać w szpitalu.
Skuteczność takich działań jest bardzo wysoka. Właściwie przeprowadzona profilaktyka u zdecydowanej większości osób pozwala zapobiec wściekliźnie. Bez podjęcia leczenia choroba prowadzi do śmierci.
Stosuje się również profilaktykę przedekspozycyjną, czyli szczepienia osób z grup ryzyka: weterynarzy, leśników, podróżujących w zagrożone obszary.
Źródła:
A.Boroń-Kaczmarska (red.), A. Wiercińska-Drapało (red.), Choroby zakaźne i pasożytnicze, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020,
Szczepienia przeciw wściekliźnie, Szczepienia.Info, portal Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny.
Czytaj także:
Bruceloza (gorączka mleka koziego) – rozpoznanie i leczenie
Bąblowica - przyczyny zakażenia, objawy i leczenie
Tasiemiec - po czym poznać zarażenie (objawy, metody zwalczania)
Borelioza – objawy, leczenie, badania na boreliozę. Jak wygląda rumień?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
