Odwodnienie organizmu to utrata płynów, która nie została uzupełniona. Prowadzi do zachwiania równowagi wodno-elektrolitowej, a w konsekwencji może zagrażać zdrowiu i życiu. Brak uzupełnienia utraconych przez organizm płynów skutkuje postępującymi stopniowo zaburzeniami działania organizmu: obniżeniem wydolności, odporności, uszkodzeniem narządów wewnętrznych, utratą przytomności, w ostateczności śmiercią. Aby zapobiec groźnym następstwom odwodnienia i skutecznie pomóc, dowiedz się, jak wygląda osoba odwodniona i jakie objawy powinny zaniepokoić w przypadku dzieci i dorosłych.
Spis treści:
- Jak wygląda odwodniony człowiek?
- Twarz przy odwodnieniu
- Objawy odwodnienia u dziecka
- Objawy odwodnienia u dorosłego
- Pierwsza pomoc przy odwodnieniu
- Zapobieganie odwodnieniu i leczenie
Jak wygląda odwodniony człowiek?
Objawy odwodnienia różnią się w zależności od nasilenia problemu. Człowiek z powodu odwodnienia początkowo jest bardzo spragniony, ma suche usta, odczuwa suchość w jamie ustnej i dyskomfort podczas przełykania. Oczy mogą być zaczerwienione. Z czasem, gdy problem się nasila, staje się zmęczony, osłabiony i splątany. Skarży się na problemy z koncentracją oraz bóle głowy. Przy ciężkim odwodnieniu skóra jest bardzo sucha i traci elastyczność, o czym można się przekonać ściskając przez kilka sekund fałd skóry - po puszczeniu skóra powoli wraca do pierwotnego wyglądu, a prawidłowo nawodniona od razu. Oczy stają się zapadnięte. Ostatnia faza odwodnienia charakteryzuje się objawami zagrażającymi życiu. Mogą pojawić się drgawki, utrata przytomności, niskie ciśnienie, podwyższona temperatura ciała. Szacuje się, że do zgonu prowadzi ubytek wody powyżej 15% masy ciała.
Charakterystyczne cechy na twarzy przy odwodnieniu
Odwodnienie powoduje zmiany funkcjonowania organizmu, a ich skutki są widoczne na twarzy. Osobę odwodnioną poznasz po takich cechach jak:
- suche, spierzchnięte usta,
- wiotkość skóry,
- podkrążone lub zapadnięte oczy,
- cienie pod oczami,
- zaostrzone zmarszczki,
- trądzik.
Inaczej będzie wyglądać skóra przesuszona z innych powodów. Częściej wówczas pojawiają się na niej łuszczące się plamy, podrażnienia i zaczerwienienie. Bardziej typowe jest też swędzenie.
Objawy odwodnienia u dziecka
Odwodnienie u dzieci często rozwija się wskutek infekcji z wymiotami, biegunką oraz gorączką. Wyróżnia się 3 stopnie odwodnienia u dzieci charakteryzujące się różnymi symptomami:
- Odwodnienie łagodne lub jego brak (ubytek masy ciała <5%) – dziecko jest spokojne, nie jest senne, przytomne, oczy nie są zapadnięte, skóra szybko wraca do normy po ściśnięciu, dziecko normalnie oddaje mocz, błona śluzowa jamy ustnej jest wilgotna.
- Odwodnienie umiarkowane (ubytek masy ciała 5-10%) – dziecko jest niespokojne, oczy zapadnięte, brak łez, błona śluzowa jamy ustnej jest sucha, dziecko rzadko lub w małych ilościach oddaje mocz, skóra wraca do normy po ściśnięciu powoli, dziecko zachłannie pije.
- Odwodnienie ciężkie (ubytek masy ciała >10%) – dziecko jest osłabione, podsypia, może być nieprzytomne, gałki oczne są zapadnięte, skóra po ściśnięciu wraca bardzo wolno do normy, śluzówki są wysuszone, dziecko nie pije lub pije mało, nie oddaje moczu.
Czułą metodą oceny stopnia odwodnienia, którą stosuje się u dzieci, jest test na paznokciu, nazywany oceną nawrotu kapilarnego. Po uciśnięciu paznokcia w czasie krótszym niż 1,5 sekundy powinien powrócić pod nim różowy kolor. Jeżeli czas ten jest dłuższy, to oznacza odwodnienie organizmu.
U najmłodszych dzieci odwodnienie rozwija się najszybciej, dlatego trzeba obserwować dziecko, a w razie niepokojących objawów, pilnie skontaktować się z lekarzem.
Objawy odwodnienia u dorosłego
Istnieje wiele objawów, które mogą świadczyć o odwodnieniu u osoby dorosłej. Główne symptomy to:
- pragnienie,
- zmęczenie,
- osłabienie koncentracji,
- zawroty głowy,
- ból głowy,
- sucha skóra,
- zmniejszenie wydalania moczu, mocz o ciemnej barwie,
- suchość błon śluzowych (suchość w ustach, suchość języka, pieczenie oczu),
- suche, pękające usta,
- mrowienie, drętwienie,
- rozdrażnienie,
- zapadnięte oczy, cienie pod oczami,
- przyspieszona praca serca (tachykardia),
- niedociśnienie (ciśnienie tętnicze poniżej normy),
- skurcze mięśni,
- zaparcia,
- w ciężkich przypadkach: podwyższona temperatura ciała, senność, zaburzenia świadomości, utrata przytomności, drgawki.
Utrata płynów, nawet nieznaczna, skutkuje również osłabieniem wydajności mięśni. Według analiz dotyczących odwodnienia u sportowców strata wody o 2-3% masy ciała powoduje pogorszenie wydolności organizmu o 20-30%.
Pierwsza pomoc przy odwodnieniu
Jeżeli rozpoznamy objawy odwodnienia, powinniśmy jak najszybciej podjąć kroki, aby uzupełnić płyny w organizmie. W tym celu:
- W przypadku przebywania w upale doprowadź poszkodowanego do chłodnego i zacienionego miejsca.
- Podawaj często w małych ilościach wodę, doustny płyn nawadniający (ORS) lub napój izotoniczny.
- Jeżeli osoba jest w ciężkim stanie (ma zaburzenia świadomości, gorączkę lub drgawki) konieczna jest specjalistyczna pomoc i wezwanie karetki pogotowia.
- Chroń przed przegrzaniem i upadkiem z powodu skutków odwodnienia.
- Obserwuj poszkodowanego, a w razie pogorszenia stanu zdrowia podejmij właściwe kroki.
W przypadku małych dzieci należy być szczególnie czujnym, ponieważ są one bardziej narażone na odwodnienie, które może szybko postępować. W razie wystąpienia niepokojących objawów najlepiej udać się do pediatry lub wezwać karetkę pogotowia.
Bez wody możemy przeżyć maksymalnie 7 dni, ale w wyniku odwodnienia do śmierci może dojść również po 3 dniach, a nawet szybciej.
Zapobieganie odwodnieniu i leczenie
Aby zapobiegać odwodnieniu, należy:
- nie tylko pić wodę (najlepiej mineralną, niegazowaną) oraz soki owocowe i warzywne, ale też spożywać dużo owoców i warzyw – są najlepszym produktem nawadniającym, ponieważ zawierają nie tylko płyny, ale dodatkowo witaminy i składniki mineralne (świeże owoce i warzywa mają w sobie 75-95% wody),
- unikać długiej ekspozycji na promieniowanie słoneczne,
- nie dopuszczać do przegrzania organizmu,
- ograniczyć substancje moczopędne, jak kofeina i alkohol, zwłaszcza podczas upałów.
Trzeba pamiętać, że średnie zapotrzebowanie na wodę osoby dorosłej i zdrowej wynosi 2,5 l na dobę (w normalnych warunkach pogodowych). Przy większej aktywności i temperaturze oraz nasłonecznieniu organizm potrzebuje więcej wody.
Leczenie odwodnienia polega na uzupełnianiu wody i elektrolitów. W zależności od stopnia odwodnienia i przyczyny stosuje się odpowiednie metody uzupełniania płynów (doustne lub dożylne). W cięższych przypadkach odwodnienia jest konieczna hospitalizacja oraz dożylne podawanie płynów, np. roztworów glukozy, sodu i potasu.
Źródła:
H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014,
P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2017/18, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017
Czytaj także:
Co najlepiej nawadnia? Odpowiedź cię zaskoczy, bo wcale nie chodzi o wodę, ani izotonik
Banalny powód wysokiego cukru z rana, o którym mało kto słyszał. Jedna subtelna zmiana błyskawicznie odmieni sytuację
Wymioty grożą odwodnieniem organizmu. Co stosować na wymioty?
Jak sprawdzić, czy jesteś prawidłowo nawodniony? Zrób prosty test
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
