Już Hipokrates na podstawie oględzin twarzy chorych oceniał prognozy dotyczące ich stanu zdrowia i stopień wyniszczenia organizmu. Lekarze nadal korzystają z nauk greckiego medyka. Dopatrują się w wyglądzie pacjentów informacji na temat postępów w zdrowieniu albo przeciwnie – w chorobie. Niepokój wzbudza zauważenie tzw. twarzy Hipokratesa. Co oznacza?
Spis treści:
- Czym jest twarz Hipokratesa?
- Jak wygląda twarz Hipokratesa?
- Kiedy pojawia się twarz Hipokratesa?
- Jakie inne objawy na ciele wskazują zbliżającą się śmierć?
Czym jest twarz Hipokratesa?
„Twarz Hipokratesa” (łac. facies hippocratic) jest to pojęcie używane w medycynie odnoszące się do pojawiających się na twarzy objawów zwiastujących zbliżającą się śmierć. Ten przydatny lekarzom zestaw prognostyczny opisał już wieki temu uznawany za "ojca medycyny" Hipokrates. Przypisuje mu się odkrycie trzech objawów fizycznych: drżenie Hipokratesa, palce Hipokratesa oraz wspomnianą twarz Hipokratesa.
Wiedza na temat rokowania w przypadku poważnych chorób jest ważna chociażby dlatego, że po zauważeniu objawów świadczących o zbliżającym się końcu życia, można zaniechać dodatkowych niepotrzebnych zabiegów i przygotować się na odejście bliskiej osoby.
Objawy twarzy Hipokratesa. Jak wygląda?
Objawy twarzy Hipokratesa, które wskazują na zbliżającą się śmierć, to:
- zapadnięte oczy,
- zaostrzone rysy twarzy,
- wydłużony (zaostrzony) nos,
- spierzchnięte usta,
- zapadnięte skronie,
- zimne uszy,
- bladosina twarz lub zielonkawa,
- zimny pot na twarzy,
- twarda skóra twarzy (naciągnięta, sucha).
Oprócz tego pojawiają się takie oznaki jak obniżony poziom świadomości. Można też powiedzieć, że na twarzy rysuje się obraz cierpienia i wyniszczenia.
W ostrych chorobach należy obserwować: najpierw wygląd pacjenta, czy jest podobny do wyglądu osób zdrowych, a zwłaszcza, czy jest taki sam, jak zwykle, bo to jest najważniejsze ze wszystkich. Najgorsze są przeciwieństwa (...)
- uważał Hipokrates.
Jeżeli wygląd twarzy chorego pozostaje bez zmian przez określony czas, a powyższe objawy się utrzymują, to z dużym prawdopodobieństwem świadczą one o zbliżającej się śmierci.
Kiedy pojawia się twarz Hipokratesa?
Objawy twarzy Hipokratesa mogą pojawić się przy różnych chorobach. W pracach medycznych wymienia się w tym kontekście takie schorzenia jak zaawansowany nowotwór, poważne urazy, choroby serca, a także dur brzuszny i zapalenie otrzewnej. Do rozwinięcia się oznak opisywanych jako twarz Hipokratesa przyczynia się też skrajne odwodnienie lub niedożywienie.
Wspomniane zmiany na twarzy nie zawsze występują przed śmiercią. Rozwijają się zazwyczaj wskutek wyniszczającej lub długotrwałej choroby, albo powikłań zdrowotnych. W związku z tym gdy przyczyną śmierci jest np. zawał serca lub udar (zgon jest nagły), nie pojawiają się objawy twarzy Hipokratesa.
Jakie inne objawy na ciele wskazują zbliżającą się śmierć?
Zbliżająca się śmierć może być poprzedzona różnymi symptomami fizycznymi. O niepomyślnych prognozach dotyczących stanu zdrowia według uczonego świadczą też leżenie z otwartymi ustami, oczami oraz rozstawionymi nogami, gwałtowne ruchy ciała, biegunka i bezsenność.
Oprócz zmian na twarzy u pacjentów terminalnie chorych pojawiają się również takie oznaki jak: majaczenie, duszność, utrata masy ciała, astenia (przewlekłe zmęczenie), dysfagia (zaburzenia przełykania), sinica.
Charakterystycznym objawem zaliczanym do wczesnych cech śmierci są sinoczerwone plamy na ciele (tzw. plamy opadowe). W zależności od ułożenia chorego mogą występować na różnych obszarach skóry, lecz zazwyczaj na częściach ciała położonych najniżej. Pojawienie się plam wynika ze spływania krwi pod wpływem grawitacji i zatrzymania krążenia. Zmiany mogą pojawić się w trakcie agonii.
Źródła:
Mark A. Marinella On the Hippocratic Facies. JCO 26, 3638-3640(2008). DOI:10.1200/JCO.2007.15.7727,
Ijaopo EO, Zaw KM, Ijaopo RO, Khawand-Azoulai M. A Review of Clinical Signs and Symptoms of Imminent End-of-Life in Individuals With Advanced Illness. Gerontol Geriatr Med. 2023 Jun 26;9:23337214231183243. doi: 10.1177/23337214231183243. PMID: 37426771; PMCID: PMC10327414.
Czytaj także:
Jak umiera się na marskość wątroby? Jaka jest oczekiwana długość przeżycia?
Żałoba po dziecku – ile trwa, etapy żałoby. Jak pomóc komuś po stracie dziecka?
Święta a żałoba. 3 pytania do psychologa o to, jak pomóc sobie i innym po stracie ważnej osoby
Trupi jad – czym jest i dlaczego jest groźny?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
