Urlop to przede wszystkim czas odpoczynku i zabawy, jednak zdarzają się też zagrożenia, które warto znać. Aby wyjazd można było zaliczyć do udanych, dobrze wiedzieć, że kąpiele w morzu, oceanie lub jedzenie ryb i owoców morza z niektórych miejsc może skutkować groźnym zatruciem toksynami morskimi. Sprawdź, jak rozpoznać chorobę oraz co zrobić, gdy pojawią się objawy.
Spis treści:
- Zatrucie toksynami morskimi – rodzaje i objawy
- Kiedy można się zatruć toksynami morskimi?
- Zatrucie toksynami morskimi - pierwsza pomoc
- Jak zapobiegać zatruciu toksynami morskimi?
Zatrucie toksynami morskimi – rodzaje toksyn i objawy zatrucia
Głównym źródłem zatruć toksynami morskimi są zakwity glonów w słonych wodach. Toksyny dostają się do wody, do powietrza, którym oddychamy przy brzegu morskim, a także do ryb i owoców morza, które mogą trafić na stół w dowolnym miejscu na świecie. Naukowcy zidentyfikowali różne toksyny morskie, które powodują odmienne objawy zatrucia. Najważniejsze z nich to:
-
Ciguatoksyny – groźne neurotoksyny, których źródłem są głównie duże ryby żyjące przy rafach koralowych, jak barakuda, lucjan czerwony, granik, seriola.
Objawy zatrucia: nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, bóle mięśni, drętwienie palców, stany lękowe, halucynacje, spadek ciśnienia tętniczego, duszność, pokrzywka, świąd skóry.
Występowanie: rejony mórz tropikalnych Oceanu Spokojnego (wybrzeże Australii, zachodnie wybrzeża Ameryki Południowej i Północnej, wschodnie wybrzeża Azji i Indonezji). -
Brewetoksyny – neurotoksyny produkowane głównie przez glon Gymnodinium breve.
Objawy zatrucia: podwójne widzenie, trudności w przełykaniu, nudności, dreszcze, biegunka, kaszel.
Występowanie: Zatoka Meksykańska, Nowa Zelandia, Floryda, toksynę wykryto również w wodach Hiszpanii, Portugalii, Niemiec czy Holandii. -
Kwas domoikowy – toksyna wytwarzana przez okrzemki.
Objawy zatrucia przypominają chorobę Alzheimera, dochodzi do utraty pamięci, a do tego biegunka, wymioty, dezorientacja, duszność, ból brzucha, arytmia, nieprawidłowe odczuwanie temperatur. Przy łagodnym zatruciu objawy rozwijają się nawet po 24 godzinach od kontaktu z toksynami. Objawy amnezji mogą wystąpić w ciągu 48 godzin.
Występowanie: umiarkowane i subtropikalne wody morskie. -
Kwas okadaikowy – toksyna produkowana przez bruzdnice, gromadząca się głównie w małżach, ostrygach i przegrzebkach. Może mieć działanie neurotoksyczne i rakotwórcze.
Objawy zatrucia: silna biegunka, wymioty, bóle żołądka, ból głowy, możliwa gorączka i dreszcze.
Występowanie: wody Azji, Ameryki, Europy Zachodniej. -
Kwas azaspirowy – źródłem zatrucia są głównie skorupiaki narażone na toksyny wytwarzane przez bruzdnice Azadinium spinosum.
Objawy zatrucia: biegunka, wymioty, skurcze żołądka.
Występowanie m.in. wschodnie i zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej, toksyny odkryte również w wodach Europy Zachodniej. -
Saksytoksyny (toksyny paralityczne) – to najbardziej niebezpieczne toksyny dla człowieka. Mogą pojawić się w skorupiakach i rybach.
Objawy zatrucia: wymioty, biegunka, duszność, drętwienie ust i języka, brak czucia, porażenie mięśni, arytmia, osłabienie, bełkotliwa mowa, ślinienie się.
Występowanie: Europa Zachodnia i Południowa, Ameryka, Azja, Australia, Nowa Zelandia.
Zatrucie toksynami morskimi nad Bałtykiem
Do zatrucia toksynami morskimi może dojść również podczas zakwitu sinic, do którego dochodzi często w Morzu Bałtyckim. Sinice to cyjanobakterie. Niektóre ich gatunki uwalniają trujące związki. Sinice nie zawsze stanowią zagrożenie, jednak lepiej unikać kontaktu z nimi. O obecności świadczy gęsty zielony kożuch na powierzchni wody.
Objawy zatrucia toksynami wytwarzanymi przez sinice to:
- wymioty,
- gorączka,
- wysypka,
- biegunka,
- bóle mięśni i stawów,
- swędzenie i łzawieniem oczu,
- w skrajnych przypadkach może dojść do zagrażającego życiu porażenia mięśni dróg oddechowych.
Jeśli woda kwitnie, nie powinno się w niej kąpać. Należy śledzić oficjalne komunikaty o pojawieniu się sinic i zrezygnować z przebywania w wodzie w miejscach z czerwoną flagą.
Kiedy można zatruć się toksynami morskimi?
O to nietrudno. Do zatrucia toksynami morskimi może dojść w wyniku wdychania mgiełki morskiej przy zakwicie glonów, np. podczas spaceru brzegiem morza, a także wypicia wody lub zjedzenia skażonych ryb, skorupiaków i mięczaków.
Fot. Zakwit glonów może oznaczać obecność toksyn / Adobe Stock, Klochkov
Fot. Zakwit glonów / Adobe Stock , Сергей Жмурчак
Można się zatruć w miejscu wysokiego stężenia toksyn morskich, np. na wakacjach, albo po zjedzeniu skażonych pokarmów pochodzących z tych obszarów. Choroba może wystąpić po jednorazowym kontakcie - gdy stężenie trucizny było wystarczająco wysokie - albo np. w wyniku regularnego spożywania zanieczyszczonych toksynami owoców morza.
Zatrucie toksynami morskimi - pierwsza pomoc
Nie ma lekarstwa na zatrucie toksynami morskimi. Sposób postępowania zależy od nasilenia objawów. W przypadku łagodnej choroby, objawy mogą trwać do kilku dni i nie wymagają specjalnego leczenia. Ważne jest podawanie płynów i elektrolitów, aby zapobiec odwodnieniu organizmu. Jeśli stan chorego jest ciężki albo objawy zatrucia się pogłębiają, trzeba udać się do lekarza lub wezwać pogotowie ratunkowe. Leczenie szpitalne polega zazwyczaj również na zmniejszaniu objawów i uzupełnianiu płynów. W rzadkich przypadkach konieczne jest wspomaganie oddychania.
Jak zapobiegać zatruciu toksynami morskimi?
Aby zapobiegać zatruciu toksynami morskimi:
- unikaj spożywania ryb i owoców morza pochodzących z miejsc zakwitu alg,
- unikaj zjadania dużych ryb żyjących przy rafach koralowych (jak barakuda, lucjan czerwony, granik, seriola) oraz ich ikry,
- zrezygnuj z przebywania w wodzie z zakwitem, szczególnie jeśli występują: brzydki zapach, przebarwienie wody, zielony kożuch na powierzchni, szumowiny, piana, smugi przypominające farbę, martwe ryby,
- nie kąp się w miejscach oznaczonych czerwoną flagą,
- jeśli byłeś w podejrzanej wodzie, spłucz jak najszybciej ciało,
- nie pij wody, która mogła być skażona,
- sprawdzaj komunikaty na stronach internetowych FDA lub CDC, jeśli podróżujesz za granicę, oraz na stronie GIS, jeśli spędzasz urlop nad Bałtykiem.
Źródła:
Harmful Algal Bloom (HAB)-Associated Illness, Centers for Disease Control and Prevention, https://www.cdc.gov/habs/illness-symptoms-marine.html,
M. Michalski, Biotoksyny morskie - występowanie i metody analizy, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2006, 3 (48), 16 - 22,
K. Janicki, Turystyczny Poradnik medyczny, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2015.
Czytaj także:
Zatrucie pokarmowe. Jak rozpoznać, zapobiegać i leczyć?
Zatrucie rtęcią – jak rozpoznać i pomóc?
Ryby w ciąży - które warto jeść, a których ryb unikać
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
