Każdą chorobę najłatwiej i najskuteczniej leczy się we wstępnej fazie. Jeszcze lepiej jej przeciwdziałać w porę reagując na zmiany, które zachodzą w organizmie. By było to możliwe konieczne są jednak profilaktyczne badania. Tym razem skupimy się na tych najczęściej wykonywanych – laboratoryjnych badaniach z próbki krwi, moczu lub kału.
Jeśli są ku temu wskazania, każde z nich możesz zrobić bezpłatnie – w ramach NFZ, potrzebne ci będzie jednak skierowanie od lekarza POZ lub specjalisty.
Ale każde z poniższych badań możesz też zrobić odpłatnie (podajemy orientacyjne ceny).
Ważne! Pamiętaj że zakresy norm mogą się różnić zależnie od laboratorium. Poza tym wyniki i tak zawsze warto pokazać lekarzowi – jeśli mieścisz się w podanych na wydrukach „widełkach". Parametry należy bowiem odnosić do wieku czy stanu zdrowia.
Podstawowe badania laboratoryjne z krwi
1. Morfologia
Umożliwia ocenę ilościową i jakościową elementów krwi. Pozwala wykryć niedokrwistość i zmiany w układzie białokrwinkowym (stan zapalny, rozrost).
Kiedy iść na badanie? Najlepiej co roku, niezależnie od twojego wieku
Ważne wskazówki: Do gabinetu przyjdź na czczo (minimum 8–10 godz. od ostatniego posiłku). Jeśli przyjmujesz jakieś leki lub chorowałaś na żółtaczkę zakaźną, powiedz o tym przed badaniem.
Cena ok. 10-12 zł za wersję podstawową, 16–20 za morfologię z rozmazem.
2. Badanie biochemiczne krwi
Służy do oceny poziomu enzymów, hormonów, białek, elektrolitów i pierwiastków śladowych w osoczu krwi. Kontrolnie robi się najczęściej tzw. profil ogólny, w skład którego wchodzą sód, potas, chlorki, mocznik, kreatynina, bilirubina, AST, ALT, fosfataza alkaliczna, gamma-glutamylotransferaza GGT, albumina, białko całkowite, wapń, fosfor, kwas moczowy;
Kiedy iść na badanie? Najlepiej co 3 lata
Ważne wskazówki: Bądź na czczo (pozostałe zalecenia też takie jak przy morfologii).
Cena zależy od ilości badanych parametrów (lekarz może zaznaczyć tylko konkretne pozycje), zwykle to ok. 9–12 zł za każdy czynnik.
3. Poziom glukozy
Pozwala ocenić, czy występuje aktualnie duże zagrożenie cukrzycą, wykryć lub kontrolować tę chorobę. Próbkę pobiera się przez nakłucie palca lub z żyły.
Kiedy iść na badanie? Począwszy od 25 roku życia, nawet przy prawidłowych wynikach, badanie to najlepiej powtarzać co roku
Ważne wskazówki: Badanie robi się na czczo, w ciągu kilku poprzedzających je dni unikaj zmian diecie (np. nie jedz bardziej słodko i tłusto, niż zazwyczaj).
Cena ok. 9-12 zł
4. Cholesterol całkowity (ale lepiej od razu zrobić pełny lipidogram)
Badanie ułatwia ochronę układu krążenia przed miażdżycą i jej powikłaniami (np. zawałem serca i udarem mózgu)
Kiedy iść na badanie? Jeśli wyniki mieszczą się w normie, do 40-45 roku życia powtarzaj badanie minimum co 5 lat, potem raz na 2-3 lata
Ważne wskazówki: Krew pobiera się na czczo (najlepiej 14 godz. od ostatniego posiłku). Przy cholesterolu całkowitym otrzymujesz jeden wynik. Lipidogram jest bardziej szczegółowy.
Cena – cholesterol całkowity: 8–12 zł, pełny lipidogram 22–30 zł
5. Poziom TSH i hormonów tarczycy
Pomaga w ocenie pracy tarczycy. Niski poziom hormonów świadczy o niedoczynności tego gruczołu, a za wysoki o nadczynności.
Kiedy iść na badanie? Warto sprawdzać chociaż raz na 5 lat (zwłaszcza przed ciążą, w jej trakcie lub po niej), a po 50. roku życia – co roku
Ważne wskazówki: Nie musisz być na czczo. l Najczęściej sprawdza się samo TSH (zawiaduje pracą tarczycy), a przy jego nieprawidłowym poziomie rozszerza badanie o czynniki fT3 i fT4.
Cena – 15–30 zł za każdy z czynników (np. TSH, FT4, FT3)
Z przyniesionej próbki (odpowiedni pojemniczek kupisz w aptece)
6. Ogólne badanie moczu
To prosty sposób, na to, by sprawdzić, jak pracują nerki, czy nie masz zapalenia pęcherza lub cukrzycy (gdy we krwi jest duże stężenie glukozy, cukier ten pojawia się też w moczu).
Kiedy iść na badanie? Najlepiej co roku, niezależnie od twojego wieku
Ważne wskazówki: Badania nie robi się w trakcie miesiączki i 3 dni po niej. l Próbkę pobierz ze środkowego strumienia porannego moczu. Dostarcz w ciągu 3 godzin lub przetrzymaj w lodówce.
Cena ok. 10-15 zł
7. Krew utajona w kale
Badanie kału pod kątem obecności krwi przeprowadza się w ramach profilaktyki raka jelita grubego, diagnozowania choroby wrzodowej, polipów i innych zmian w jelitach
Kiedy iść na badanie? Po 40. roku życia co roku
Ważne wskazówki: Przez 3 dni przed badaniem nie zażywaj żelaza (i zawierających je multiwitamin) ani leków przeciwbólowych. Jeśli nie możesz się bez nich obyć, powiedz o tym lekarzowi.
Cena ok. 15 zł.
Tu przeczytasz więcej na temat diagnostyki
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
