Antygeny są makrocząsteczkami rozpoznawanymi przez układ odpornościowy (immunologiczny). Można je podzielić na dwie podstawowe grupy: antygeny własne, czyli autoantygeny, i antygeny obce. Antygenami mogą być białka, kwasy nukleinowe oraz wysokocząsteczkowe wielocukry.
Co to są i czemu służą autoantygeny?
Antygeny wytwarzane przez organizm są obecne na komórkach narządów (tzw. antygeny zgodności tkankowej) oraz na powierzchni krwinek czerwonych. W warunkach prawidłowych układ odpornościowy rozpoznaje je jako własne. Autoantygeny nie stymulują komórek układu immunologicznego, co jest nazywane tolerancją immunologiczną. Jeżeli ten warunek nie zostaje spełniony dochodzi do autoagresji, czego wynikiem jest niszczenie własnych komórek i rozwój choroby autoimmunologicznej. Przykładem takiej sytuacji może być cukrzyca typu 1, gdzie komórki produkujące insulinę zostają zniszczone przez własny układ immunologiczny pacjenta. Z durgiej strony, może dojść do zmiany antygenów własnych komórek, co ma miejsce w chorobach nowotworowych.
Obecność autoantygenów na powierzchni komórek sprawia, że każdy organizm jest niepowtarzalny, a jego układ odpornościowy może rozpoznawać i akceptować własne antygeny, a niszczyć wszelkie ciała obce. Antygeny są jak barwy koszulek sportowców - mówią o przynależności do drużyny. To dzięki nim, układ odpornościowy wie, kto jest „swój”, a kto jest obcym.
Polecamy: Co powinniśmy wiedzieć o chorobach autoimmunologicznych?
Skąd się biorą antygeny obce?
Drugą grupą są antygeny pochodzenia zewnętrznego, wprowadzone do organizmu różnymi drogami, na przykład wirusy, toksyny bakteryjne, obce białka. Mogą one dostać się do organizmu człowieka jako wolne makrocząsteczki lub jako składniki wirusów, grzybów, bakterii czy tkanek narządów, na przykład przeszczepu od innej osoby. Główną rolę w rozpoznawaniu i reagowaniu na obecność antygenu odgrywają limfocyty (komórki odpornościowe). Ich reakcja na antygen nazywana jest odpowiedzią immunologiczną i ma znaczenie ochronne. Wynikiem tej reakcji jest stan gotowości organizmu człowieka do unieszkodliwienia antygenu, nazywany odpornością.
Niedostateczna reakcja na obecność obcych antygenów jest wyrazem osłabienia odpowiedzi immunologicznej i może doprowadzić do licznych stanów chorobowych, na przykład nawracających infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych czy przewodu pokarmowego.
Specyficznym rodzajem obcych antygenów są alergeny, które odpowiadają za wywoływanie gwałtownych reakcji alergicznych. Są to substancje pochodzenia zewnętrznego: roślinnego, na przykład pyłki traw, i zwierzącego, na przykład sierść kota. Reakcja układu odpornościowego na alergeny jest bardziej intensywna niż w warunkach prawidłowych i manifestuje się w postaci objawów alergii, na przykład kataru siennego, łzawienia czy świądu skóry.
Przeczytaj też: Alergia, przeziębienie czy grypa?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
