Hemoglobina jest białkiem, które w erytrocytach, czyli czerwonych krwinkach, odpowiada za transport tlenu do wszystkich tkanek organizmu. Gdy jest jej za mało, poszczególne narządy działają w warunkach niedostatecznych dostaw tlenu, a więc nie są prawidłowo odżywiane.
Budowa hemoglobiny
Cząsteczka hemoglobiny składa się z dwóch jednostek białka, które przyłączają: hem i obecne w jego centrum żelazo. To właśnie żelazo wiąże w płucach tlen, by następnie rozprowadzić go po całym organizmie, odbierając jednocześnie dwutlenek węgla. Hem zaś nadaje krwi czerwony kolor.
O czym świadczy nadmiar i niedobór czerwonych krwinek?
Morfologia – norma hemoglobiny
Gdy dostajemy wyniki morfologii krwi, hemoglobina oznaczona jest w nim zwykle skrótem Hgb lub Hb. Po informacji, jaka jej ilość jest w naszej krwi, pojawiają się normy danego laboratorium, dzięki którym można stwierdzić, czy mamy jej za mało, za dużo bądź mieścimy się w wartościach prawidłowych. Ilość hemoglobiny może nieco się różnić w zależności od metody badania krwi, jednak ogólnie przyjmuje się, że norma wynosi:
- u mężczyzn: 14-18 g/dl
- u kobiet: 11,5-15,5 g/dl
- u kobiet w ciąży: 11,5-13,5 g/dl
- u dzieci: od 20 g/dl u noworodków do 13 g/dl powyżej roku.
Hemoglobina płodowa HbF
To nieco inny rodzaj hemoglobiny, który pojawia się we krwi płodu między 8. a 12. tygodniem ciąży, a od około 36. tygodnia stopniowo zastępowany jest przez hemoglobinę dorosłych. HbF ma możliwość przenoszenia większej ilości tlenu, co sprzyja lepszemu odżywieniu dziecka.
Za niska hemoglobina? Jest na to sposób!
Gdy wynik otrzymany z laboratorium oznacza, że masz za mało hemoglobiny (czyli chorujesz na anemię, inaczej nazywaną niedokrwistością) być może konieczne będzie przyjmowanie preparatów żelaza. Można kupić bez recepty preparaty, które zawierają sporo tego składnika, zwykle jednak lekarz przepisuje tabletki dostępne tylko na receptę. Podczas suplementacji stosuj poniższe rady.
Jak często niedokrwistość jest objawem raka?
- Popraw przyswajanie.
Żelazo najlepiej wchłania się w obecności witaminy C i kwasu foliowego. Popij więc przyjmowany preparat sokiem pomarańczowym (świeżo wyciśnięty zawiera obydwa związki) lub przynajmniej przyjmuj razem z pastylką witaminy C. Unikaj herbaty i kawy, bo zawierają taniny, które tworzą z żelazem trudno przyswajalne związki (najlepiej zachować dwugodzinny odstęp przed zażyciem tabletki i po jej przyjęciu). W okresie suplementacji ogranicz także spożycie nabiału, ponieważ zawarty w nim wapń utrudnia wchłanianie żelaza.
- Chroń żołądek!
Tabletki przyjmuj na czczo. Najlepiej pół godziny przed śniadaniem. To złagodzi częste podczas stosowania żelaza kłopoty, takie jak bóle brzucha, biegunki lub zaparcia, nudności. Jeśli jednak problemy się utrzymują, możesz wdrożyć program specjalny.
Po pierwsze, poproś lekarza o zmianę preparatu. Po drugie, stosuj leki osłonowe co zmniejszy dolegliwości. Licz się jednak z koniecznością wydłużenia okresu leczenia, gdyż leki te trochę ograniczają wchłanianie żelaza. Po trzecie, jeśli dwie poprzednie rady nie działają, przyjmuj lek tuż przed pójściem spać, ok. 3–4 godzin po ostatnim posiłku, a zaraz po przebudzeniu weź tabletkę leku osłonowego.
- Nie przerywaj terapii zbyt wcześnie.
Nawet gdy wyniki morfologii poprawią się, tabletki przyjmuj jeszcze kilka miesięcy – tyle czasu potrzeba, by uzupełnić zapasy żelaza w organizmie. Wcześniejsze odstawienie leków może spowodować nawrót choroby.
- Zadbaj o dietę. Oprócz przyjmowania preparatów ważna jest dieta bogata w żelazo. Ten składnik mineralny jest dobrze przyswajalny z produktów pochodzenia zwierzęcego, mięsa i podrobów (np. wątróbki). Zawierają one bowiem tzw. żelazo hemowe dostępne dla organizmu w 15–20 proc. (najlepiej z cielęciny, ok. 22 proc.). Natomiast wchłanianie żelaza niehemowego obecnego w produktach roślinnych nie przekracza kilku procent (np. ze szpinaku ok. 2 proc., z sałaty 4 proc.). Nie znaczy to, że należy zrezygnować z jedzenia warzyw. Wręcz przeciwnie, warto łączyć je z daniami mięsnymi ze względu na zawartość wielu witamin, w tym witaminy C, i kwasu foliowego, które znacznie ułatwiają przyswajanie żelaza. Produkty najbogatsze w ten składnik to:wątróbka (każdy rodzaj, zwłaszcza wieprzowa i cielęca), wołowina, cielęcina, warzywa strączkowe, zwłaszcza biała fasola, żółtka jaj, śliwki i morele suszone.
Co to jest hemoglobina glikowana (HbA1c)?
Część hemoglobiny łączy się z glukozą proporcjonalnie do poziomu cukru we krwi. To właśnie hemoglobina glikowana. Badanie to „złoty standard” w diagnozowaniu cukrzycy i ocenie ryzyka jej powikłań.Wskaźnik ten odzwierciedla bowiem średnie stężenie glukozy we krwi w czasie 3 miesięcy poprzedzających badanie. W przypadku nieustabilizowanej choroby, diabetolog może zlecać to badanie nawet raz na kwartał.
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego nie powinien on przekraczać 7%, lub 6,5% u pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2 o krótkim czasie trwania choroby. Jeśli wartość hemoglobiny glikowanej HbA1c wynosi powyżej 7% koniecznie należy zmodyfikować leczenie cukrzycy, gdyż grozi to poważnymi powikłaniami. Obniżenie poziomu HbA1c tylko o 1 procent zmniejsza ryzyko udaru mózgu o 5 procent, a ryzyko amputacji stopy aż o 42 procent.
Po co bada się hemoglobinę glikowaną?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
