Urazy stopy do dość obszerny „worek”, który mieści wiele różnych kontuzji. Stopy, złożone z 26 kości, licznych stawów, mięśni i więzadeł, są fundamentem ludzkiego ciała. To właśnie one niosą nas przez życie, absorbując siły podczas chodzenia, biegania czy skakania. Niestety, ze względu na ich złożoną budowę i ciągłe obciążenie, są szczególnie narażone na urazy. Kontuzje związane ze sportem, skręcenia, złamania, przeciążenia czy choroby przewlekłe – każdy z tych problemów wymaga innego podejścia do diagnostyki i leczenia.
Spis treści:
- Najczęstsze urazy stopy
- Urazy stopy ICD10
- Uraz stopy: opuchlizna
- Zwichnięcie stopy
- Uraz śródstopia
- Ból stopy bez urazu
Najczęstsze urazy stopy
Stopy to kluczowe elementy układu ruchu, odpowiadające za stabilność, równowagę i mobilność. Z uwagi na ich funkcję, są narażone na różnorodne urazy, które mogą prowadzić do bólu, opuchlizny i ograniczenia ruchomości. Poniżej omawiamy naczęstsze kontuzje stóp.
Skręcenie stawu skokowego
Skręcenie stawu skokowego to uszkodzenie więzadeł stabilizujących staw. Dochodzi do niego zwykle na skutek niefortunnego ustawienia stopy, np. podczas biegania lub chodzenia po nierównym terenie. To jeden z najczęstszych urazów stopy, zwłaszcza u osób aktywnych fizycznie.
Objawy: ból, opuchlizna, zasinienie, trudności z chodzeniem.
Leczenie: odpoczynek, uniesienie kończyny, zimne okłądy, bandażowanie elastyczne, a w cięższych przypadkach – unieruchomienie i fizjoterapia.
Złamanie kości śródstopia
Złamanie jednej lub więcej kości śródstopia, często w wyniku bezpośredniego urazu (np. upadku ciężkiego przedmiotu na stopę) lub przeciążenia. Częste u sportowców, szczególnie biegaczy.
Objawy: silny ból, obrzęk, trudności z chodzeniem, zasinienie.
Leczenie: odpoczynek, unieruchomienie stopy, ewentualnie operacja w przypadku przemieszczenia kości.
Złamanie zmęczeniowe
Mikrozłamania kości, zwykle w wyniku długotrwałego przeciążenia. Typowe dla sportowców, zwłaszcza biegaczy i żołnierzy.
Objawy: ból nasilający się podczas aktywności, obrzęk, trudności w chodzeniu.
Leczenie: odpoczynek, unieruchomienie stopy, rehabilitacja i fizjoterapia, stopniowy powrót do aktywności.
Częste złamania w obrębie stopy to także: złamanie kości piętowej, kości skokowej, kostki bocznej lub przyśrodkowej (kości goleni).
Zapalenie ścięgna Achillesa
Stan zapalny ścięgna Achillesa, zwykle wynika z nadmiernego obciążenia, np. podczas biegania lub skakania. Uraz stopy powszechny u biegaczy, sportowców uprawiających sporty skocznościowe.
Objawy: ból nad piętą, opuchlizna, sztywność ścięgna, zwłaszcza rano.
Leczenie: odpoczynek, unikanie aktywności obciążających ścięgno, fizjoterapia, leczenie przeciwzapalne.
Zerwanie ścięgna Achillesa
Najczęściej zdarza się niespodziewanie przy niezbyt dużym obciążeniu i jest wynikiem wcześniejszych zmian zwyrodnieniowo-zapalnych, które nie dają objawów.
Może też wystąpić podczas wypadku z dużym obciążeniem ścięgna (upadek z wysokości).
Objawy: ból, obrzęk, tkliwość, krwiak, widoczne przerwanie ciągłości ścięgna.
Leczenie: operacyjne + rehabilitacja.
Zapalenie rozcięgna podeszwowego
Jest to stan zapalny rozcięgna podeszwowego, które biegnie wzdłuż dolnej części stopy. Częste u biegaczy, osób z nadwagą lub noszących niewłaściwe obuwie. Może prowadzić do tzw. ostrogi piętowej.
Objawy: ból w dolnej części stopy, szczególnie rano przy pierwszych krokach.
Leczenie: odpoczynek, masaż, rozciąganie stopy, wkładki ortopedyczne, leczenie przeciwzapalne, fizykoterapia.
fot. Najczęstsze urazy stopy/ Adobe Stock, VadimGuzhv
Urazy stopy ICD10
ICD 10 to kody diagnostyczne. Zazwyczaj widnieją w dokumentacji medycznej tworzonej przez lekarzy. Dla urazów stopy i stawu skokowego zarezerwowane są kody od S90 do S99. Wyjątkiem jest kod S82 oznaczający złamanie w obrębie stawu skokowego i kostki oraz kod T00 oznaczający obustronny uraz stawu skokowego i stopy. Nieco innymi kodami określa się stany zapalne.
Lista wybranych kodów ICD 10 dla urazów stopy
S90 to kod stłuczeń:
- S90.0 – stłuczenie stawu skokowego,
- S90.1 – stłuczenie palca (palców) stopy bez uszkodzenia paznokcia,
- S90.2 – stłuczenie palca (palców) stopy z uszkodzeniem paznokcia,
- S90.3 – stłuczenie innych nieokreślonych części stopy.
S91 to kod dla ran otwartych stawu skokowego i stopy:
- S91.0 – otwarta rana stawu skokowego,
- S91.1 – otwarta rana palca (palców) stopy bez uszkodzenia paznokcia,
- S91.2 – otwarta rana palca (palców) z uszkodzeniem paznokcia,
- S91.3 – otwarat rana innych części stopy.
S92 to kod oznaczający złamania:
- S92.0 – złamanie kości piętowej,
- S92.1 – złamanie kości skokowej,
- S92.3 – załamanie innej kości stepu,
- S92.4 – złamanie palucha,
- S92.5 – złamanie innego palca stopy,
- S92.7 – liczne złamania kości stopy,
- S92.9 – złamanie kości stopy, nieokreślone.
S93 to kod zwichnięć:
- S93.0 – zwichnięcie stawu skokowego,
- S93.1 – zwichnięcie palca (palców) stopy),
- S93.2 – peknięcie więzadeł na poziomie stawu skokowego i stopy
- S93.3 – zwichnięcie innych nieokreślonych części stopy
- S93.4 – skręcenie i naderwanie stawu skokowego,
- S93.5 – skręcenie i naderwanie palca (palców) stopy,
- S93.6 - skręcenie i naderwanie innych nieokreślonych części stopy.
Poniżej już nie podajemy szczegółowych kodów, a jedynie główne:
- S94 to kod zarezerwowany dla urazów nerwów na poziomie stawu skokowego i stopy.
- S95 to kod dla urazów tętnic w obrebie stawu skokowego i stopy,
- S96 to kod urazów mięśni i ścięgien stawu skokowego i stopy,,
- S97 to kod dla urazów zmiażdżeniowych w obrębie stawu skokowego i stopy,
- S98 to kod amputacji w obrebie stawu skokowego i stopy,
- S99 - to tzw. inne i nieokreślone urazy stopy.
Uraz stopy: opuchlizna
Opuchlizna stopy może być spowodowana różnorodnymi urazami oraz chorobami. Oto najczęstsze przyczyny opuchlizny stopy, wraz z omówieniem ich mechanizmu działania:
Opuchlizna a urazy mechaniczne stopy
Skręcenie stawu skokowego. To jeden z najczęstszych urazów stopy, który prowadzi do uszkodzenia więzadeł. Skręcenie powoduje nagłe rozciągnięcie lub nawet zerwanie więzadeł, co skutkuje natychmiastowym obrzękiem, bólem i ograniczoną ruchomością.
Złamania. Złamanie kości stopy (np. kości śródstopia, palców) często prowadzi do obrzęku w wyniku krwawienia wewnętrznego i reakcji zapalnej. Obrzęk zwykle występuje szybko po urazie i jest związany z silnym bólem oraz niemożnością obciążenia stopy.
Stłuczenie. Stłuczenie tkanek miękkich, mięśni lub ścięgien, wynikające z bezpośredniego uderzenia, również może prowadzić do opuchlizny. Jest to efekt uszkodzenia naczyń krwionośnych i gromadzenia się płynu w tkankach.
Choroby powodujące opuchliznę stóp
Opuchlizna stóp czy stopy nie zawsze oznacza uraz mechaniczny. Może być też spowodowana:
- chorobami układu krążenia: niewydolnością żylną, zakrzepicą żył głębokich, niewydolnością serca),
- chorobami ukłądu limfatycznego, np. obrzękiem limfatycznym,
- chorobami zapalnymi i zakaźnymi: zapaleniem stawów, dną moczanową,
- chorobami nerek: niewydolność nerek,
- reakcjami alergicznymi, np. przy alergii kontaktowej,
- cukrzycą: stopa cukrzycowa.
Obrzęki stóp pojawiają się też w przebiegu ciąży oraz przy nadwadze i otyłości. W takich przypadkach warto wiedzieć, w czym moczyć spuchniete stopy, aby sobie pomóc.
Zawsze opuchnięte stopy należy skonsultować z lekarzem, gdyż mogą być objawem poważnej choroby lub urazu.
Zwichnięcie stopy
Mianem zwichnięcia stopy najczęściej określa się zwichnięcie stawu skokowego. Zwichnięcie to uraz polegający na tym, że powierzchnie stawowe tracą ze sobą kontakt, a stopa ustawia się w nienaturalnym położeniu. Pojawia się silny ból i nie ma możliwości wykonanai ruchu stopą. Najczęściej do takiego urazu dochodzi podczas wypadków komunikacyjnych, zeskoków z wysokości, podczas uprawiania sportów czy przy niefortunnym posliźnięciu się. Na szczęście jest to dość rzadki uraz.
Konieczna jest jak najszybsza korekta ustawienia, aby zlikwidować uciski na nerwy i naczynia krwionośne. Często potrzebna jest też operacja, gdyż przy zwichnięciu zazwyczaj dochodzi do uszkodzeń więzadeł, a nawet złamań kości. Niezbędna jest też poźniejsza rehabilitacja.
Uraz śródstopia
Najczęstszymi urazami śródstopia są złamania, złamania przeciążeniowe oraz urazy stawu Lisfranca. Kości śródstopia to 5 kości podłużnych, które położone są między kośćmi stępu a palcami stopy. Ich złamania najczęściej leczy się nieperacyjnie.
Złamania przeciążeniowe kości śródstopia
Złamania przeciążeniowe kości śródstopia to najczęstsze złamania przeciążeniowe w ludzkim ciele (stanowią ich połowę). Leczy się je zachowawczo poprzez odciążanie stopy i jej usztywnienie np. ortezą.
Urazy stawu Lisfranca
Urazy stawu Lisfranca dotyczą stawów łączących kości śródstopia (klinowate i szcześcienną) ze stawami śródstopia. Najczęściej dochodzi do uszkodzenia stawu łączącego 2. kość śródstopia z jedną z kości stępu – kością klinowatą przyśrodkową. Przyczynami są wypadki komunikacyjne, upadki z wysokości oraz urazy sportowe.
Uraz stawu Lisfranca obejmuje różne rodzaje uszkodzeń:
- Zwichnięcie: przemieszczenie kości tworzących staw Lisfranca.
- Złamanie: złamanie jednej lub kilku kości wchodzących w skład tego stawu.
- Uszkodzenie więzadeł: zerwanie lub naderwanie więzadeł stabilizujących staw Lisfranca.
Leczenie może być operacyjne lub nieoperacyjne. Nieleczony lub niewłaściwie leczony uraz stawu Lisfranca może prowadzić do: przewlekłego bólu stopy, zwyrodnień, przewlekłej, niestabil-ności stawu, ograniczenia ruchomości stopy, co może prowadzić do trudności z chodzeniem.
Zwichnięcie stawu śródstopno-paliczkowego
Zwichnięcie stawu śródstopno-paliczkowego polega na przemieszczeniu kości śródstopia względem paliczków palców. Najczęściej dotyczy palca dużego, co jest wynikiem urazu podczas aktywności fizycznej lub wypadku.
Objawy: natychmiastowy ból, obrzęk i zniekształcenie w okolicy stawu. Ograniczona ruchomość palca, trudności w chodzeniu.
Postępowanie: Repozycja (nastawienie) zwichniętego stawu, co może wymagać znieczulenia miejscowego. Unieruchomienie stopy w ortezie lub gipsie na kilka tygodni. Rehabilitacja w celu przywrócenia pełnej funkcji stawu.
Stłuczenie śródstopia
Stłuczenie śródstopia to uszkodzenie tkanek miękkich (mięśni, więzadeł, skóry) bez złamania kości. Może wystąpić po uderzeniu w twardą powierzchnię lub upadku.
Objawy: ból, obrzęk, zasinienie w okolicy śródstopia. Ból nasilający się przy chodzeniu, ale brak deformacji kości.
Postępowanie: odpoczynek, unikanie obciążania stopy. Stosowanie lodu, aby zmniejszyć obrzęk.
Bandażowanie elastyczne lub noszenie obuwia z twardą podeszwą. W razie potrzeby stosowanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.
Zapalenie kaletki śródstopia
Kaletki to małe, wypełnione płynem woreczki, które zmniejszają tarcie między tkankami. Zapalenie kaletki śródstopia może wystąpić w wyniku przeciążenia, noszenia niewłaściwego obuwia lub powtarzających się mikrourazów.
Objawy: ból, obrzęk i uczucie ciepła w okolicy zapalenia. Dyskomfort przy chodzeniu, szczególnie na nierównej powierzchni.
Postępowanie: odpoczynek i unikanie czynników drażniących. Stosowanie lodu, środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, fizykoterapia, noszenie odpowiedniego obuwia z wkładkami ortopedycznymi. W przypadku przewlekłych dolegliwości możliwe jest stosowanie zastrzyków sterydowych.
fot. Urazy sródstopia/ Adobe Stock, megaflopp
Ból stopy bez urazu
Ból stopy bez urazu może mieć różnorodne przyczyny, które nie są związane z bezpośrednim, gwałtownym uszkodzeniem mechanicznym. Tak jest np. w przypadku złamań przeciążeniowych, ale to nie jedyna przyczyna bólu stopy bez urazu. Oto inne najczęstsze przyczyny i sposoby postępowania.
Zapalenie rozcięgna podeszwowego
Stan zapalny rozcięgna podeszwowego, które biegnie od pięty do palców. Zapalenie często wynika z przeciążenia, np. z powodu noszenia niewłaściwego obuwia, nadwagi, długotrwałego stania, czy intensywnego treningu. Ból zlokalizowany jest w okolicy pięty, pojawia się głównie rano przy pierwszych krokach po wstaniu z łóżka. W leczeniu stosuje się: odpoczynek i unikanie obciążania stopy, ćwiczenia rozciągające stopy i łydki, .leczenie przeciwzapalne, np. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub miejscowe maści przeciwzapalne, ultradźwięki lub terapię falą uderzeniową.
Neuropatia (np. Neuropatia cukrzycowa)
Uszkodzenie nerwów, często wynikające z cukrzycy, ale także z innych przyczyn, takich jak nadużywanie alkoholu, niedobory witamin, czy choroby autoimmunologiczne. Ból, pieczenie, mrowienie lub drętwienie w stopach mogą być bardziej nasilone w nocy i mogą byc charakterystyczne dla stopy cukrzycowej.
Leczenie to zaopiekowanie przyczyny podstawowej (np. kontrola poziomu cukru we krwi u cukrzyków), leki przeciwbólowe, w tym leki stosowane w leczeniu bólu neuropatycznego, takie jak pregabalina czy gabapentyna, fizjoterapia, ochrona stóp przed urazami poprzez noszenie butów dla cukrzyków.
Dna moczanowa
Nagromadzenie kryształów kwasu moczowego w stawie, co prowadzi do ostrego zapalenia. Dna moczanowa często atakuje stawy stopy, zwłaszcza duży palec. Pojawia się nagły, silny ból w stawie, obrzęk, zaczerwienienie i uczucie gorąca.
Leczenie ataku dny odbywa się za pomocą leków przeciwzapalnych (np. kolchicyna, NLPZ), obniżających poziom kwasu moczowego w organizmie. Konieczna jest zmiana diety (unikanie pokarmów bogatych w puryny, np. czerwonego mięsa, alkoholu), picie dużych ilości wody, aby zapobiec tworzeniu się kryształów kwasu moczowego.
Zapalenie stawów (np. reumatoidalne zapalenie stawów)
Choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, mogą prowadzić do przewlekłego zapalenia stawów stopy. Wtedy wystepuje ból, sztywność, obrzęk i zniekształcenie stawów. Pacjentom podaje się leki, które hamują postęp choroby, niesteroidowe leki przeciwzapalne i kortykosteroidy, aby zmniejszyć stan zapalny. Fizjoterapia ma na celu utrzymanie ruchomości stawów.
Płaskostopie
Deformacja stopy, w której łuk podłużny lub poprzeczny stopy jest spłaszczony, co prowadzi do nieprawidłowego obciążenia stóp. Ból dokucza szczególnie po dłuższym chodzeniu lub staniu i nasila się w złym obuwiu. Leczenie polega na noszeniu wkładek ortopedycznych, które wspierają łuk stopy, ćwiczeniach, noszeniu odpowiedniego obuwia. W niektórych przypadkach konieczna może być interwencja chirurgiczna.
Osteoporoza
Zmniejszona gęstość kości, która zwiększa ryzyko mikrozłamań w kościach stopy, nawet bez większego urazu. Ból, zwłaszcza podczas chodzenia, może pojawić się nagle, często bez oczywistego urazu.
Postępowanie: leki wzmacniające kości, suplementacja wapnia i witaminy D, ćwiczenia fizyczne, które wzmacniają kości i mięśnie, unikanie czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów i nadmierne spożycie alkoholu.
Niewydolność żylna
Problemy z krążeniem krwi, które prowadzą do zatrzymania płynów w stopach i kostkach, co powoduje obrzęk i ból, a także uczucie ciężkości stóp nasilające się po długim staniu lub siedzeniu.
Postępowanie: noszenie pończoch uciskowych, regularne ćwiczenia fizyczne, aby poprawić krążenie, unikanie długotrwałego stania lub siedzenia.
Czytaj także:
Taping na stopę koślawą u dziecka
Jak robić i co daje rolowanie stóp?
Najlepsze ćwiczenia na haluksy
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
