Rynek farmaceutyczny jest zasypany tonami leków przeciwbólowych. Ból jakikolwiek by nie był jest najczęstszą dolegliwością wyłączającą nas na pewien czas z życia. Stąd tak ogromne zainteresowanie lekami łagodzącymi tą dolegliwość. Istnieje kilka grup leków przeciwbólowych. Ich skuteczność jest różna, w zależności od schorzenia, lokalizacji i specyfiki bólu.
Fot. Depositphotos
Na sam początek przedstawimy te leki przeciwbólowe, które są dostępne bez recepty. Wszystkie należą do nienarkotycznych leków przeciwbólowych, a niektóre także do niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Znamy je doskonale z reklam. Jedne mają pomagać na bóle pleców, inne są lepsze na bóle menstruacyjne, a kolejne łagodzą migrenę. Który z nich wybrać?
Paracetamol
Jest lekiem o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Nie wykazuje działania
przeciwzapalnego. Mechanizm działania paracetamolu nie został do końca poznany, ale uznaje się, że hamuje syntezę prostaglandyn, poprzez blokowanie enzymu zwanego cyklooksygenazą prostaglandynową w ośrodkowym układzie nerwowym. Jest lekiem szczególnie polecanym w przypadku bólów głowy, zębów, stawów, gardła, uszu, migren, bólów menstruacyjnych i w przebiegu chorób nowotworowych, także w połączeniu z innymi lekami przeciwbólowymi. Jest wskazany w przypadku przeziębień i grypy oraz umiarkowanych bólach. Paracetamol jest szeroko stosowanym środkiem przeciwgorączkowym, czyli obniża podwyższoną temperaturę ciała.
Paracetamol jest jednym z tzw. „bezpieczniejszych” leków, gdyż wywołuje niewiele objawów
niepożądanych. Zdarzają się jednak uczulenia na lek. Warto wiedzieć, iż nadużywanie paracetamolu często skutkuje zniszczeniem wątroby – jej stanami zapalnymi i marskością, po niewydolność. Lek ten wydalany jest przez nerki, dlatego, jeśli jest notorycznie przyjmowany, może prowadzić do ich zniszczenia i niewydolności. Lek nie zaburza krzepnięcia krwi, co jest istotne dla osób chorujących na małopłytkowość, poważne niedokrwistości i inne schorzenia hematologiczne, grożące krwawieniem.
Paracetamol jest zalecany głównie dzieciom, ponieważ w mniejszym stopniu wpływa na ich wątrobę (wolniejszy metabolizm leku). Dzieciom zaleca się podawać czopki, które również „oszczędzają” wątrobę, gdyż tą droga podania, substancja omija krążenie wątrobowe, w związku z czym wątroba nie zostaje „uderzona” pierwszą dawką.
Paracetamol zaczyna działać po około 10-20 minutach od przyjęcia tabletki (po podaniu
doodbytniczym do 5 minut) i jego działanie utrzymuje się przez około 3 godziny, po czym dawkę należy powtórzyć. Istnieją preparaty o większej sile działania niż klasyczne. Zawierają one kofeinę, która potęguje efekt leczniczy.
Przykładowe preparaty: APAP, Panadol, Efferalgan, Tabcin, Gemipar, Grypolek, Gripex, Coldrex, Codipar, Theraflu; z kofeiną: Apap Extra, Gripex Max.
Ibuprofen
To niesterydowy lek przeciwzapalny, uznawany za jeden z bezpiecznych, zwłaszcza dla dorosłych. Wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz słabe przeciwgorączkowe. Stosowany w nadmiernych ilościach uszkadza wątrobę. Jest szczególnie polecany w przypadku bólów głowy, pleców, zębów, stawów – zwłaszcza w przebiegu: reumatoidalnego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, zwyrodnień stawowych, zespole bolesnego barku, gośćca, dny moczanowej, jak również bólów miesiączkowych i zapalenia korzeni nerwowych (popularne korzonki).
Leku nie wolno stosować w ciąży, w przypadku niewydolności wątroby i nerek, u małych dzieci. Ibuprofen nie przenika do mleka matki, więc w razie konieczności może być stosowany podczas laktacji. Działania niepożądane zwykle dotyczą układu pokarmowego; są bardzo rzadkie i nieznacznie nasilone np. biegunki, zaparcia, nudności, wymioty.
Przykładowe preparaty: Ibuprofen, Ibuprom, Nurofen, Ibum, Modafen, Ibalgin, MIG, Metafen (w połączeniu z paracetamolem).
Metamizol
To najsilniejszy lek przeciwbólowy w grupie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Działa
przeciwgorączkowo i łagodzi stan zapalny oraz w małym stopniu niweluje stany skurczowe.
Jeśli jest często przyjmowany, może uszkodzić szpik kostny. Jest wskazany w leczeniu bólów głowy, zębów, kolek jelitowych, nerkowych i żółciowych, bólów pooperacyjnych, towarzyszących chorobie nowotworowej, chorobom reumatycznym. Wskazania obejmują także gorączkę, która nie ustępuje po innych lekach. Metamizol powoduje zwiększoną potliwość, dlatego podczas jego stosowania należy ciepło się ubierać, pozostawać w domu, a najlepiej w łóżku.
Leku nie wolno stosować w przypadku uczuleń, niewydolności wątroby i nerek. Należy
zachować ostrożność jeżeli chodzi o osoby starsze i kobiety w okresie klimakterium. Metamizol dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym, zaczyna działać po około 15-20 minutach, po podaniu doodbytniczym do kilku minut. Czas działania utrzymuje się około 5 godzin. Pyralginę przyjmujemy w trakcie lub bezpośrednio po posiłku. Leku nie powinno się podawać dzieciom do 4. roku życia.
Przykładowe preparaty: Pyralgin, Pyralginum, Gardan P, Tolargin, Benalpham
Kwas acetylosalicylowy
Należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ma wiele zalet, ale też efektów
ubocznych. Wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i zapobiega zagęszczeniu się krwi. Nie łagodzi bólów trzewnych, czyli bólów brzucha i w klatce piersiowej.
Kwas acetylosalicylowy jest wskazany głównie w przypadku bólów głowy, mięśni, stawów,
nowotworowych. Ponadto zaleca się go w przeziębieniach i gorączce. Kwas acetylosalicylowy
działa napotnie i ochładza organizm, dlatego należy ciepło ubierać się podczas terapii i
pozostawać w domu – najlepiej w łóżku. Z racji działania przeciwreumatycznego, zalecany
jest osobom z chorobą reumatyczną i gośćcową. Ponadto jego właściwości antyagregacyjne,
włączyły kwas acetylosalicylowy do leków stosowanych w prewencji zawału mięśnia
sercowego i zakrzepicy naczyń krwionośnych.
Z kwasem acetylosalicylowym trzeba jednak uważać, jeżeli mamy skłonność do długich krwawień i trudnego gojenia się ran. Nie zaleca się go stosować w przypadku alergii na salicylany, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, polipów nosa i astmy aspirynowej, a także u dzieci poniżej 12 roku życia (zespół Rey'a) i u osób ze skazami krwotocznymi (hemofilia, choroba von Willebranda).
Kwas acetylosalicylowy po podaniu doustnym zaczyna działać po około 15-20 minutach.
Maksymalny efekt leczniczy trwa około 4-6 godzin. Przed zażyciem tabletki z kwasem acetylosalicylowym, zaleca się przyjąć posiłek. Tabletkę rozpuścić w szklance wody lub mleka i wypić. Leki stosowane w profilaktyce zakrzepów mają niskie dawki, dlatego ich się nie rozpuszcza przez zażyciem, a połyka w całości. Lepiej wybierać te postacie leków, które wchłaniają się w jelitach, by nie podrażniać ścian żołądka.
Przykładowe preparaty: Aspirin, Polopiryna, Etopiryna; w profilaktyce chorób serca: Acard, Polocard, Aspirin Protect
Czy wolno stosować aspirynę u dzieci?
Źródło:
Rajtar-Cynke G. (red.): Farmakologia. Podręcznik dla studentów i absolwentów wydziałów
pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu akademii medycznych. Czelej. Lublin 2002
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
