Cztery techniki edukacyjne
Zdaniem E. Szmytkowskiej (1996) pomocne w nauce czytania dziecka z autyzmem mogą być niektóre techniki edukacyjne, np.:
- Metoda „dobrego startu” – w Polsce jej propagatorką jest M. Bogdanowicz, która stosowała ją jako ćwiczenie wdrażające do nauki czytania i pisania dzieci z autyzmem. Zajęcia polegają na połączeniu elementów słuchowych (piosenka), wzrokowych (rysowanie wzorów graficznych) i ruchowych (wykonywanie ruchów zharmonizowanych z rytmem piosenki). Ćwiczenia poprawiają analizę i syntezę wzrokową oraz kształcą zdolność rozumienia i posługiwania się symbolami. Prowadzone w kilkuosobowych grupach, uczą także zachowań społecznych.
- Nauka czytania całych wyrazów poprzez wykorzystanie elementów metody Glenna Domana. Niestety na polskim rynku wydawniczym istnieje niewiele pozycji godnych polecenia rodzicom chcącym uczyć dziecko tą metodą. Pomoc stanowią zestawy napisów zawierające ponad 700 słów języka polskiego, wydane przez Fundację Synapsis. Większość rodziców przygotowuje wszystkie pomoce samodzielnie. Dziecko, oglądając plansze z wyrazami, nawiązuje kontakt z rodzicami, rozwija się, poszerza zasób słownictwa. Nie ma w tej metodzie sprawdzania, zmuszania do nauczenia się.
- Obrazkowa metoda Millera – w tej metodzie zapamiętywanie słowa ułatwia kształt graficzny liter, zapisywanych jakby były w akcji - np. wyraz „przewrót” ma litery przewracające się, a „biec” – biegnące. Skojarzenia wzrokowe ułatwiają także naukę wymowy, np. obrazek przedstawiający kota odpowiada głosce „k”.
- Klasyczna metoda nauki czytania – może być wspomagana przez pomoce, np. w postaci wypukłych liter z papieru ściernego. Taka nauka integruje wiele zmysłów dziecka: pokazanie litery angażuje wzrok, prowadzenie palcem po jej kształcie - dotyk, a wymawianie litery – słuch (Szmytkowska 1996).
Czy biblioterapia pomaga?
Kontakt z książką zarówno uspokaja, jak i edukuje oraz wspomaga rozwój intelektualny.
Dwunastoletni Mateusz z autyzmem, w wielu sferach funkcjonujący na poziomie 2-3-letniego dziecka, biegle rozróżnia wszystkie słynne budowle świata, bezbłędnie odnajduje obiekt wśród wielu podobnych, a także rozpoznaje dzieła swoich ulubionych malarzy (głównie impresjonistów) - nawet takie, których wcześniej nie widział, jeśli zachowują podobieństwo stylu do wcześniej oglądanych. Książka jest dla niego największą fascynacją życiową, a terapeuci z nim pracujący wykorzystują ulubione książki jako nagrody za dobre wypełnienie ćwiczeń (Szmytkowska, 1996).
Dzieci z autyzmem rzadko czytają literaturę piękną.
Można tu podać przykład Piotra W., mieszkańca Gdyni, który przezwyciężył swoje głębokie zaburzenia autystyczne i po ukończeniu (w trybie indywidualnym) liceum ogólnokształcącego podjął naukę w pomaturalnej szkole informatycznej. Większość lektur szkolnych przeczytał wraz z matką, część obejrzał w formie filmowej. Dzisiaj czyta wyłącznie książki związane ze swoim hobby - modelarstwem kolejowym - z łatwością zapamiętując skomplikowane szczegóły techniczne. To zjawisko dość często spotykane w autyzmie. Uszeregowane, statystyczne wiadomości czy dane encyklopedyczne zaspokajają głód wiedzy osoby z autyzmem, nie wymagają samodzielnej interpretacji słów autora, czasem czyniąc z niej eksperta w wąskiej, wybranej dziedzinie (Szmytkowska, 1996).
W USA wprowadzono w życie metody umożliwiające włączanie dorosłych osób z autyzmem w normalne życie oraz pracę. Na Uniwersytecie Północnej Karoliny w bibliotece znalazła zatrudnienie kobieta z tym zaburzeniem. Dzięki świetnej pamięci wzrokowej, cechującej wiele osób z autyzmem, może ona z łatwością orientować się w katalogach, odnajdywać precyzyjnie książki na regałach oraz odkładać je we właściwe miejsce. Jest dobrym i szanowanym pracownikiem (Szmytkowska, 1996).
Innym przykładem możliwych efektów terapii autyzmu jest historia Rauna Kaufmana, który w swoim artykule stwierdza „Moje zainteresowania są bardzo różnorodne. Polityka, debaty polityczne, wydawnictwa medyczne, mowy publiczne, działanie. Uwielbiam pisać. Latami pracowałem nad powieścią i gdy tylko znajduję wolny czas robię to dalej, mając nadzieję na jej opublikowanie. Ulubione moje sporty to tenis i siatkówka. Prawie wszyscy z moich znajomych znają moją przeszłość. Jeżeli tak nie jest, to po prostu znaczy, że nie było okazji im o tym opowiedzieć, a nie dlatego żebym miał z tym problem. Ci, którzy ją znają, nie dbają o nią i to jest to, co lubię najbardziej” (Kaufman, 2004, s. 25).
Zobacz też: Biblioterapia - w czym pomaga czytanie książek?
Emocje i twórcza aktywność
Działania w ramach biblioterapii mogą wyzwalać u niektórych dzieci z autyzmem reakcje emocjonalne, objawiające się działaniem twórczym. Dzięki korzystnemu napięciu emocjonalnemu, wywołanemu działaniem treści literackich, dzieci stają się aktywne twórczo: rysują, malują, konstruują itp. Twórcza aktywność dziecka pełni funkcję terapeutyczną, wzmacniając poczucie własnej wartości, tworząc optymalne warunki do powstania odczuć emocjonalnych oraz ekspresyjnego ich wyrażania przez dziecko (Borecka, 2001; 2003a).
Książka spełnia, w zależności od indywidualnych cech dziecka z autyzmem, ważną rolę w procesie jego rewalidacji. Istotną kwestią w tym procesie jest wykorzystanie wszelkich możliwych sposobów, które mogą prowadzić do nauczenia dziecka czytania, również w formie wspólnych zajęć czytelniczych, korzystnych zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców. Czytanie wspomaga rozwój umysłu, stymuluje rozumienie mowy oraz mówienie, poszerza wiedzę. Książki są nie tylko świetnymi pomocami dydaktycznymi, pełnią także funkcję motywującą, są elementem osobistego rozwoju, formą aktywizacji intelektualnej. Kontakt z książką wzmacnia proces edukacji, wzbogaca dziecko oraz wpływa korzystnie na rozwój psychiczny.
Zobacz też: Jak biblioterapia pomaga dzieciom z autyzmem?
Fragment pochodzi z książki „Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem” Ewy Pisuli i Doroty Danielewicz (Impuls, 2010). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
