Fot. Fotolia
Muzykoterapia w leczeniu zaburzeń emocji i zachowania
Potencjał muzykoterapii w kontekście pracy z dziećmi i młodzieżą z zaburzeniami emocji i zachowania został dostrzeżony już w początkowej fazie jej istnienia jako współczesnej dyscypliny naukowej. W jednej z wczesnych publikacji mających całościowy charakter i dotyczących stosowania muzyki w terapii – Music in Therapy, wydanej w 1968 roku, E.T. Gaston, psycholog i popularyzator muzykoterapii, wśród grup, do których z powodzeniem można kierować oddziaływania z użyciem muzyki, wymienia tę właśnie populację.
W tym samym roku, w jednym z pierwszych wydań „Journal of Music Therapy” C. Madsen i Ch. Madsen (1968) przedstawili studium dotyczące młodzieńca z zaburzeniami emocji i zachowania, w przypadku którego – dzięki modyfikacji zachowania osiągniętej przez zastosowanie muzyki – uzyskano poprawę w funkcjonowaniu społecznym, J. Hill (1968) podjął zaś problem istnienia ewentualnych różnic w działaniu i umiejętnościach muzycznych pomiędzy dziećmi ze środowisk zagrożonych a tymi wychowywanymi w warunkach uznawanych za optymalne.
Zobacz także: Jak muzykoterapia pomaga dzieciom?
Już przedtem zresztą, w początkach XX wieku, muzyka była obecna między innymi w amerykańskich programach resocjalizacyjnych – jedna z najbardziej legendarnych postaci jazzu, L. Armstrong, gry na trąbce i perkusji nauczył się podczas kilku lat spędzonych w zakładzie poprawczym, będąc członkiem orkiestry tamtejszej placówki [Piątkowski (red.), 2005]. W Polsce wychowawcze funkcje muzyki w resocjalizacji także dostrzegano i poddawano badaniom. Interesujące wydają się propozycje T. Żychowskiej (1983), która na podstawie quasi-eksperymentu przeprowadzonego w zakładzie poprawczym dla dziewcząt skonstruowała dwuelementowy model oddziaływania przez muzykę.
Element pierwszy stanowi w nim dodatkowa godzina szkolnych zajęć muzycznych realizowanych zgodnie ze specjalnie opracowanym programem. Element drugi to organizacja w placówce tzw. klubu miłośników muzyki, spotykającego się w czasie wolnym.
Różne gatunki muzyki stosowane w muzykoterapii
Wśród aktywności odbywających się w ramach klubu T. Żychowska wymienia działania takie, jak: słuchanie muzyki różnych gatunków – zarówno z nagrań, jak i na żywo (w wykonaniu wychowanków oraz muzyków zawodowych), muzykowanie na instrumentach prowadzące do występów publicznych, śpiewanie piosenek, zajęcia muzyczno-ruchowe z elementami rytmiki i gimnastyki, improwizacja muzyczna, spotkania dyskusyjne, redakcja gazetki o tematyce muzycznej, czyli aktywności, których większość włącza się w dzisiejsze oddziaływania muzykoterapeutyczne.
W latach 90. XX wieku ważną rolę muzyki w procesie wychowawczym i resocjalizacyjnym młodzieży z zaburzeniami emocji i zachowania zaakcentowali R. Kaszczyszyn (1991, za: Stachyra, 2009b) i M. Kopacz (1997). Także publikacje bieżące podkreślają celowość stosowania działań muzykoterapeutycznych w odbudowywaniu prawidłowych postaw osób resocjalizowanych (Stachyra, 2009b). Jednak pomimo upływu kilku dekad i potwierdzenia sensu działań muzycznych w polskich placówkach poprawczych, wychowawczych czy socjalizacyjnych, muzykoterapia jest wciąż marginalizowanym elementem ich programu; część instytucji nie ma w ogóle regularnych zajęć o takim profilu, kiedy indziej zajęcia muzyczne prowadzone są w nieadekwatny, nieefektywny sposób.
Obok placówek o charakterze oświatowym czy resocjalizacyjnym ważnymi ośrodkami, w których muzykoterapia skierowana do opisywanej grupy znajduje, czy też mogłaby znaleźć miejsce, są oddziały szpitali psychiatrycznych różnego typu. Zarówno w placówkach otwartych, jak i zamkniętych, całodobowych i dziennych działania muzykoterapeutyczne wydają się mieć potencjał, by efektywnie wspomagać osoby z opisanymi zaburzeniami.
Muzykoterapia może się również znakomicie wpisywać w warunki działania różnych instytucji tworzonych z myślą o dzieciach i młodzieży z zaburzeniami emocji zachowania lub stanowiących nierzadko ich miejsce pobytu, takich jak między innymi: specjalistyczne oddziały szpitalne, szkoły, świetlice, ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego, socjalizacyjnego i interwencyjnego, placówki wsparcia dziennego, zakłady poprawcze, ośrodki wspierania rodzin itd.
Wychowawcza rola muzyki była przedmiotem refleksji od czasów antycznych, co samo w sobie stanowi niezwykle szerokie i interesujące zagadnienie, jednak aspekt historyczny nie jest centralny dla niniejszych rozważań i został pominięty. Pisząc o muzykoterapii w kategoriach współczesnej nauki, mam na myśli oblicze dyscypliny ukształtowane w XX wieku w kulturze zachodniej
Fragment pochodzi z książki „Wprowadzenie do muzykoterapii” autorstwa L. Konieczna-Nowak (Impuls 2013). Publikacja za zgodą wydawcy.
Zobacz także: Działania muzykoterapeutyczne - klasyfikacja
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
