Jak rozpoznać zatrucie muchomorem sromotnikowym? Oto objawy, pierwsza pomoc i zapobieganie.
Spis treści:
- Jak dochodzi do zatrucia muchomorem sromotnikowym?
- Objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym
- Toksyny muchomora sromotnikowego
- Jak rozpoznać muchomora sromotnikowego?
- Pierwsza pomoc przy zatruciu muchomorem sromotnikowym
- Leczenie zatrucia muchomorem sromotnikowym
- Jak zapobiec zatruciom grzybami?
Jak dochodzi do zatrucia muchomorem sromotnikowym?
Muchomor sromotnikowy (łac. Amanita phalloides), nazywany muchomorem zielonkawym, to najbardziej trujący gatunek grzyba w Polsce. Do zatrucia muchomorem sromotnikowym najczęściej dochodzi przez jego przypadkowe spożycie.
Mechanizm działania amanityny - głównej toksyny w muchomorze sromotnikowym - związany jest w pierwszej kolejności z jej przejściem z układu pokarmowego na obwód ciała przez główny „odtruwacz” organizmu: wątrobę. W hepatocytach substancja ta reaguje z enzymem, który syntetyzuje DNA i nie pozwala mu na prawidłowe działanie.
Komórki wątroby niszczą się i obumierają, wydzielając przy tym swoją zawartość do krwi, co możemy oznaczać w testach diagnostycznych. Niewydolność wątroby jest najgroźniejszym objawem zatrucia grzybami. Gdy do niej dojdzie, jedynym ratunkiem dla chorego jest przeszczepienie tego narządu. Najwięcej zatruć muchomorem sromotnikowym przypada na okres od sierpnia do października.
Objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym
Objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym są skutkiem działania zawartych w grzybie toksyn. Zatrucie tym grzybem należy do tzw. zatruć późnoobjawowych - pierwsze dolegliwości pojawiają się nawet po 16 godzinach od zjedzenia.
Wczesne objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym
Pierwsze objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym to:
- biegunka,
- wymioty, nudności,
- ból głowy,
- przyspieszenie tętna,
- uczucie duszności,
- niskie ciśnienie krwi,
- zaburzenia elektrolitowe,
- bóle mięśniowe.
Te wczesne dolegliwości mogą utrzymywać się przez kilkanaście godzin. Po tym czasie często pojawia się krótkotrwała poprawa samopoczucia. Niestety jest pozorna. W tym czasie toksyny uszkadzają narządy, w tym wątrobę.
Późniejsze objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym
Po pozornym ustąpieniu problemu na pierwszy plan wysuwają się objawy uszkodzenia przez toksyny narządów organizmu. Po kilku dniach od zjedzenia muchomora sromotnikowego mogą wystąpić:
- objawy uszkodzenia wątroby, w tym żółtaczka,
- niedokrwistość,
- krwawe biegunki,
- objawy uszkodzenia nerek, serca lub innych narządów.
Ostatecznie toksyny sieją spustoszenie w organizmie i mogą prowadzić do śmierci po około 2-3 dniach od zjedzenia trującego grzyba. Czasami skutki zdrowotne rozkładają się na dłuższy czas i stan chorego pogarsza się w ciągu 2 tygodni.
Śmiertelność w wyniku zatrucia muchomorem sromotnikowym
Śmiertelność wskutek zatrucia muchomorem sromotnikowym wynosi 20% u dorosłych i 50% u dzieci. Wystarczy jeden grzyb (50g), żeby doprowadzić do zgonu dorosłego człowieka. U części osób po zatruciu muchomorem sromotnikowym rozwija się piorunujące zapalenie wątroby - śmiertelność sięga 80%. Objawy piorunującego zapalenia wątroby to: żółtaczka, senność, objawy hipoglikemii, spadek ciśnienia tętniczego, halucynacje, gorączka oraz zaburzenia świadomości
Toksyny muchomora sromotnikowego
W przypadku muchomora sromotnikowego zatrucia spowodowane są działaniem amanityny (związek z grupy amatoksyn). Toksyna ta ma głównie właściwości hepatotoksyczne (uszkadza wątrobę). Ta substancja jest wysoko toksyczna i zaledwie 0,1 mg/kg masy ciała może okazać się już dawką śmiertelną. Taka ilość amanityny znajduje się najczęściej już w jednym grzybie.
Amanityna jest odporna na obróbkę termiczną (pieczenie, smażenie, zamrażanie), suszenie i marynowanie. Nie można jej wyeliminować z muchomora, dlatego w każdej postaci grzyb jest trujący.
Oprócz amanityny w muchomorze sromotnikowym występują też inne substancje trujące. Najczęściej wymienia się fallotoksyny. Są mniej toksyczne i odpowiadają za wczesne objawy zatrucia ze strony układu pokarmowego.
Jak rozpoznać muchomora sromotnikowego? Łatwo pomylić z kanią
Muchomor sromotnikowy jest to grzyb typu blaszkowego. Ma biały kapelusz z odcieniem zieleni, a jego średnica wynosi od 6 do 12 cm. Co charakterystyczne, skórka na kapeluszu jest gładka, a na trzonie znajduje się nieprzesuwalny pierścień – inaczej niż u podobnej do niego jadalnej czubajki kani, która ma ruchomy pierścień. Bywa mylony również z gołąbkiem zielonym i gąską zieloną. Trzon muchomora sromotnikowego jest długi i smukły, ma od 8 do 15 cm wysokości, na dole jest grubszy.
fot. Muchomor sromotnikowy / Adobe Stock, Igor Kramar
Mitem jest, że muchomor sromotnikowy ma odstraszający smak. Nie wzbudza często podejrzeń właśnie dlatego, że ma przyjemny słodki smak i zapach. Dopiero suszony powoduje uwalnianie woni przypominającej zapach kociego moczu.
Pierwsza pomoc przy zatruciu muchomorem sromotnikowym
Pierwsza pomoc przy zjedzeniu muchomora sromotnikowego polega na jak najszybszym wywołaniu wymiotów, wezwaniu karetki lub udaniu się do szpitala. W przypadku każdego podejrzenia zatrucia grzybami należy niezwłocznie poszukać pomocy medycznej.
Konieczne mogą okazać się nawet bardzo poważne zabiegi w ośrodkach referencyjnych. Dobrze jest zabezpieczyć wymiociny lub potrawę, która spowodowała zatrucie, i przekazać to lekarzowi w celu zbadania.
Leczenie zatrucia muchomorem sromotnikowym
Niestety wiele osób, u których doszło do zatrucia muchomorem sromotnikowym, zgłasza się do lekarza w czasie odległym od zjedzenia grzyba. Na ogół jedyną skuteczną metodą leczenia jest wtedy przeszczepienie wątroby. Nie ma odtrutki na amatoksynę, ale w terapii wykorzystuje się leki, które chronią komórki wątroby przed działaniem trucizny (sylibinina pozyskiwana z ostropestu plamistego). Płukanie żołądka i podawanie węgla aktywowanego są skuteczne tylko na samym początku zatrucia, kiedy toksyny nie dostały się jeszcze do krwi.
Jak zapobiec zatruciom grzybami?
Zatruciu grzybami takimi jak muchomor sromotnikowy łatwo zapobiegać, oto kilka ważnych zasad:
- Jedz wyłącznie grzyby, w przypadku których nie masz żadnych wątpliwości, czy są jadalne.
- Jeśli nie jesteś wytrawnym grzybiarzem, unikaj zbierania okazów z blaszkami pod kapeluszem. W ten sposób zminimalizujesz ryzyko zatrucia, ponieważ najbardziej trujące grzyby należą właśnie do blaszkowatych.
- Korzystaj z atlasów grzybów i innych fachowych narzędzi, które mogą ułatwić ci zebranie jadalnych grzybów.
- Gdy nie jesteś pewien, czy zebrane przez ciebie grzyby są bezpieczne, możesz przynieść je do najbliższej stacji sanitarno-epidemiologicznej. Bezpłatnej pomocy powinien ci udzielić pełniący dyżur grzyboznawca.
Oprócz muchomora sromotnikowego w naszych lasach rośnie szeroka gama innych grzybów, które mogą wywoływać zatrucie w innych mechanizmach. Wiele gatunków doprowadza do objawów w obrębie układu pokarmowego, co związane jest zarówno z aktywną obroną organizmu przez działaniem niekorzystnych substancji, jak i bezpośrednim działaniem na jelita.
Niektóre grzyby zawierają substancje wypływające na ośrodkowy układ nerwowy, gdzie docierają drogą krwi. Pamiętajmy, by zbierać tylko świetnie znane grzyby i nigdy nie ryzykować!
Czytaj także:
10 najbardziej trujących grzybów
Żółte grzyby trujące i niejadalne
Grzyby niejadalne i trujące z gąbką
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
