Atak tężyczki może dotknąć cię, nawet jeśli nie wiesz, że ją masz. Tężyczka utajona szczególnie często dotyka młode kobiety i nasila się w sytuacjach stresowych. Choć zazwyczaj napad tężyczki mija samoistnie, niekiedy ataki mogą być bardzo niebezpieczne. Sprawdź, jak wygląda atak tężyczki i co zrobić, gdy dotknie on ciebie lub kogoś z twoich bliskich.
Spis treści:
- Atak tężyczki – jak wygląda?
- Atak tężyczki utajonej a atak tężyczki jawnej
- Co wyzwala atak tężyczki?
- Pierwsza pomoc przy ataku tężyczki
Atak tężyczki – jak wygląda?
Każdy atak tężyczki jest inny i nawet u tych samych osób przeżywających kolejne ataki, symptomy nie zawsze są takie same. O ile atak tężyczki jawnej jest stosunkowo przewidywalny, a jego objawy powszechnie znane, to atak tężyczki utajonej może być bardzo niespecyficzny. Może wystąpić u ludzi na pozór zdrowych, skarżących się na różne nietypowe dolegliwości ze strony różnych układów.
Jak wygląda atak tężyczki utajonej?
Napad tężyczki utajonej (spazmofilii) przebiega w kilku etapach.
Najczęściej kolejno pojawiają się:
- Uczucie niepokoju i problem ze skupieniem.
- Odczuwanie gorąca.
- „Mroczki” przed oczami.
- Delikatne uczucie mrowienia: opuszków palców, policzków i okolic ust. Uogólnione mrowienia.
- Skurcze i drgania mięśni.
- Kołatanie serca.
- Skoki ciśnienia.
- Ból głowy i światłowstręt.
- Uczucie „guli w gardle”.
- Hiperwentylacja.
- Wzmożone napięcie mięśni twarzy oraz kończyn dolnych i górnych.
Atak tężyczki utajonej może ustać na tym etapie, ale może też przejść w pełnoobjawowy napad tężyczkowy.
Często pierwszy atak spazmofilii poprzedzają niespecyficzne objawy towarzyszące tężyczce utajonej, np. przewlekłe zmęczenie, problemy z koncentracją czy zaburzenia snu. Atak tężyczki utajonej często przebiega z atakiem paniki.
Atak tężyczki jawnej - jak wygląda?
Symptomy charakterystyczne dla jawnego ataku tężyczki to:
- Skurcze mięśni powiek i intensywne drgania.
- „Ręka położnika” (objaw Trousseau) – charakterystyczne zaciśnięcie dłoni, w którym palce zbliżają się do siebie opuszkami, z przyciągniętym kciukiem.
- Skurcz mięśnia okrężnego ust, czyli tak zwane „usta karpia”.
- Skurcze kończyn dolnych i „końsko-szpotawe” ustawienie stóp (napięte stopy ustawione palcami do wewnątrz).
Dla pełnoobjawowego ataku tężyczki charakterystyczne są różnorodne bolesne skurcze, które zazwyczaj rozpoczynają się od dłoni, a następnie przechodzą na przedramiona, ramiona, twarz i kończyny dolne (szczególnie stopy i łydki). Atak tężyczki może zajmować też mięśnie klatki piersiowej, co stanowi realnie niebezpieczeństwo.
W ataku tężyczki jawnej też mogą występować wszystkie objawy charakterystyczne dla tężyczki utajonej: niepokój, lęk, hiperwentylacja, czy nawet utrata przytomności.
Równoważniki tężyczki, czyli mniej typowe objawy napadu tężyczki
Atak tężyczki może ujawnić się też zupełnie inaczej. Skurcze mięśni w napadzie tężyczki nie ograniczają się do mięśni kończyn, ale mogą dotyczyć też mięśni gładkich, np. mięśni naczyń wieńcowych, jelit czy tętnic.
Następstwem takiego przebiegu napadu tężyczki są mniej typowe (ale wynikające z tężyczki) symptomy napadu:
- bardzo silny ból brzucha wynikający ze skurczów mięśni tętnic krezkowych;
- duszności lub napady astmy przez skurcze krtani i oskrzeli;
- napady migreny wywołane skurczami naczyń mózgowych;
- podwójne widzenie;
- przejściowa utrata świadomości wywołana skurczami naczyń mózgowych;
- objaw Raynauda, czyli kolejno: zbledniecie, zaczerwienienie i zasinienie palców dłoni przez skurcze mięśniówki tętnic obwodowych;
- ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa) spowodowany skurczem tętnic wieńcowych
Równoważniki tężyczki można pomylić z różnymi chorobami i objawami, dlatego też diagnostyka tężyczki utajonej bywa utrudniona.
Jak wygląda atak tężyczki z zewnątrz?
Pacjenci zachowują zazwyczaj podczas ataku tężyczki pełną świadomość. Osoba w początkowej fazie ataku tężyczki (szczególnie dotąd utajonej) wygląda na zdezorientowaną, może być spanikowana. Jeśli nie ma świadomości występowania tężyczki, nie wie, co się z nią dzieje, a to powoduje ogólny niepokój. Atak tężyczki, jeśli wystąpią intensywne skurcze, przypomina czasem atak padaczki.
Warto pamiętać jednak, że każdy atak tężyczki może przebiegać inaczej. Napady mają różny stopień nasilenia i obejmują różne obszary. Niekiedy jedynym objawem napadu może być któryś z równoważników tężyczki, np. bardzo intensywny ból brzucha lub głowy.
Atak tężyczki utajonej a atak tężyczki jawnej
Ataki tężyczki utajonej mają przede wszystkim mniej gwałtowny przebieg niż ataki tężyczki jawnej. To właśnie podczas ataku, tężyczka może przejść z postaci utajonej do postaci jawnej. Tężyczkę utajoną ujawniają bowiem: objaw Chvostka, objaw Trousseau oraz możliwość wywołania napadu tężyczki przez celową hiperwentylację. Objawy napadu tężyczki jawnej i utajonej przenikają się. Wszystkie symptomy ataku tężyczki utajonej mogą pojawić się też w ataku tężyczki jawnej.
Mrowienia i okresowe skurcze sugerujące ataki tężyczki utajonej o mniejszym nasileniu nie powinny być ignorowane, ponieważ mogą prowadzić do silniejszych napadów tężyczki, które są nawet bezpośrednim zagrożeniem życia.
Co wyzwala atak tężyczki?
Bezpośrednią przyczyną ataku tężyczki są zaburzenia elektrolitowe, przede wszystkim hipokalcemia (niedobór zjonizowanego wapnia), ale też obniżony poziom potasu lub magnezu.
Atak tężyczki może być wyzwolony przez:
- hiperwentylację (przyspieszenie oddechu i ilości powietrza przepływającego przez płuca powodujące zaburzenie równowagi buforowej krwi);
- stres;
- aktywność fizyczną lub nawet szybki chód (na skutek przyspieszonego oddechu);
- intensywne wymioty, biegunki lub głodzenie się.
Ataki tężyczki utajonej często pojawiają się w sytuacjach, gdy chory czuje się przytłoczony np. przez przebywanie w zamkniętym pomieszczeniu, tłum, czy miejsce z dużą ilością bodźców (np. koncert, market, kino, samolot).
Ataki tężyczki mogą pojawiać się także spontanicznie, bez konkretnej i łatwej do wskazania przyczyny. Występują na skutek hipokalcemii, hipokaliemii i hipomagnezemii, a to zaburzenia elektrolitowe, które mogą mieć bardzo różne podłoże.
Pierwsza pomoc przy ataku tężyczki
Jak zachować się, gdy rozpoznasz, że nadchodzi atak tężyczki?
Jeśli cierpisz na tężyczkę i wiesz, że dotyczą cię napady, pewnie po pierwszych objawach uda ci się rozpoznać nadchodzący atak. By zatrzymać atak tężyczki, przede wszystkim trzeba zapanować nad oddechem. Hiperwentylacja (świadoma lub podświadoma) nasila hipokalcemię i może spowodować przejście z ataku o niewielkim nasileniu do pełnoobjawowego napadu tężyczki.
Jak najszybciej jak to możliwe wykonaj następujące czynności:
- Usiądź, postaraj się uspokoić oddech.
- Oddychaj płytko do papierowej torebki.
- Jeśli to możliwe, poinformuj kogoś o swoich odczuciach.
- Jeśli ustaliłeś tak z lekarzem prowadzącym, możesz przyjąć rozpuszczalny preparat magnezu lub wapnia.
W przypadku tężyczki utajonej i tężyczki nerwicowej warto pozostawać pod opieką psychologa, który może wskazać odpowiednie techniki relaksacyjne, które mogą pomóc w ataku tężyczki. Cenne są umiejętności radzenia sobie ze stresem.
Jak pomóc osobie z napadem tężyczki?
Jeśli jesteś świadkiem ataku tężyczki, zareaguj odpowiednio. Pierwsza pomoc przy tężyczce może determinować intensywność ataku.
Jeśli widzisz, że chory ma nasilone skurcze mięśni, dusi się, lub traci przytomność, wykonaj te 3 czynności:
- Połóż chorego w bezpiecznej pozycji bocznej ustalonej.
- Zapewnij drożność dróg oddechowych.
- Wezwij karetkę pogotowia.
- Cały czas kontroluj stan chorego i upewniaj się o drożności dróg oddechowych do momentu przyjazdu personalu medycznego. Jeśli dojdzie do zatrzymania oddechu, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.
Jeśli atak tężyczki ma łagodny charakter, warto uspokoić chorego. Bardzo dobrze sprawdza się technika oddychania przez papierową torebkę. Podaj choremu papierową torebkę i poleć mu wykonywanie spokojnych (niepogłębionych) wydechów i wdechów do papierowej torebki. Powolne wyregulowanie oddechu to skuteczny sposób na zatrzymanie łagodnych napadów tężyczki.
Osobie z atakiem tężyczki podaje się także do picia preparaty na bazie wapnia, potasu lub magnezu. Takie działanie musi być jednak skonsultowane z lekarzem prowadzącym.
Kiedy wezwać lekarza lub pogotowie do ataku tężyczki?
Ataki tężyczki zazwyczaj mają łagodny przebieg, ale niekiedy wymagają pomocy lekarskiej. Chory wymaga bezwzględnej, natychmiastowej pomocy medycznej, gdy wystąpią:
- skurcze mięśni krtani lub objawy duszenia;
- drgawki;
- zaburzenia świadomości;
- zaburzenia mowy;
- niedowłady;
- inne objawy neurologiczne.
W takiej sytuacji konieczne jest wezwanie pogotowia lekarskiego i zapewnienie choremu opieki szpitalnej.
Źródła:
E. Franek, R. Drabczyk, F. Kokot; Interna; Hipokalcemia; rozdział B16.II.19.1.6.1; Medycyna Praktyczna, dostęp: 21.12.2023.
Gryglas A, Dudkowiak R, Smigiel R. Tężyczka jako częsta przyczyna konsultacji na ostrym dyżurze--etiologia, objawy chorobowe i leczenie; Przegl Lek. 2015;72(1):20-4. Polish. PMID: 26076573.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
