Oparzenie meduzy przytrafia się rzadko, ale może być bolesne. Meduzy żyją w morzach i oceanach na całym świecie. Większość gatunków jest nieszkodliwa dla ludzi, ale niektóre osobniki (70-90 gatunków) powodują bolesne oparzenia, a czasami również groźne reakcje ogólnoustrojowe. Meduzy spotykane w Bałtyku przeważnie nie parzą, choć zdarzają się niebezpieczne gatunki. Oto jak udzielać pierwszej pomocy w przypadku oparzenia meduzy.
Spis treści:
- Oparzenie meduzy – objawy
- Oparzenie meduzy – jak wygląda? (zdjęcia)
- Oparzenie meduzy – co robić?
- Jak długo goi się oparzenie meduzy?
- Powikłania po oparzeniu meduzy
- Czy meduzy w Bałtyku parzą?
- Oparzenie meduzy – zapobieganie
Oparzenie meduzy – objawy
Oparzenie meduzy jest wywołane otarciem się macki o skórę. Macki tych jamochłonów są pokryte tysiącami parzydełek – maleńkich kolców (żądeł) z pęcherzykami jadowymi. Po kontakcie ze skórą żądła wypuszczają neurotoksyny, które pomagają tym drapieżnikom bronić się i zdobywać pokarm. Jad działający na człowieka wywołuje przykre objawy:
- silny ból (może być pulsujący i promieniujący),
- pieczenie przypominające „biczowanie” pokrzywą lub użądlenie przez kilka os,
- widoczne czerwone pręgi na skórze (odcisk macek),
- duży obrzęk,
- pęcherze (z czasem mogą się sączyć),
- zaczerwienienie oparzonej części ciała,
- swędzenie,
- czasami też fioletową „nitkę”, „żyłkę” w miejscu oparzenia – czyli pozostawienie przez meduzę czubka parzącego,
- czasami rany, zmiany martwicze.
Największe dolegliwości bólowe zgłaszają dzieci. U niektórych osób mogą wystąpić inne ciężkie objawy oparzenia meduzy, jak np.
- nudności,
- wymioty,
- ból głowy,
- duszności,
- problemy z przełykaniem,
- przyspieszone tętno,
- dezorientacja,
- skurcze mięśni,
- zaburzenia pracy serca.
W takim przypadku konieczna jest pilna pomoc lekarska. Poparzenie przez kilka meduz może być śmiertelne, zwłaszcza gdy doszło do niego w wodzie (poszkodowany może utonąć).
Oparzenie meduzy – jak wygląda? (zdjęcia)
Początkowo po oparzeniu przez meduzę skóra może wyglądać normalnie, jednak w krótkim czasie pojawiają się pęcherze, zaczerwienienie, a czasami widoczne pręgi (linijne ślady) będące odciskiem po mackach tych jamochłonów.
fot. Oparzenie meduzy / iStock, borchee
fot. Oparzenie meduzy / iStock, Galina Vetertsovskaya
fot. Oparzenie meduzy / Adobe Stock, aiv1112
Oparzenie meduzy – co robić?
Postępowanie po oparzeniu meduzy różni się w zależności od tego, czy doszło do niego w rejonach tropikalnych, czy nietropikalnych.
Pierwsza pomoc przy oparzeniu meduzy w rejonach tropikalnych:
- Wyjść z wody jak najszybciej lub wyciągnąć z wody poszkodowanego.
- Smarować miejsce oparzenia octem lub od razu zgłosić się do ratownika na plaży. Jeśli nie ma takiej możliwości, przemyć miejsce wodą morską.
- Usunąć widoczne parzydełka, ale trzeba chwytać je przez grubą tkaninę lub pęsetą.
- Przyłożyć chłodny okład w miejscu oparzenia.
- Zabrać poszkodowanego do szpitala lub wezwać pomoc.
- Nie postawiać poszkodowanego bez opieki, monitorować stan zdrowia.
- W razie potrzeby podjąć resuscytację krążeniowo-oddechową.
Jeżeli do oparzenia meduzy doszło w rejonach nietropikalnych:
- Wyjść z wody.
- Usunąć parzydełka, chwytając je przez grubą tkaninę lub pęsetą.
- Oparzenie polewać gorącą wodą (ciepłą, ale nie parzącą) lub moczyć w gorącej wodzie ok. 30 minut. Dzięki temu ograniczymy uszkodzenie ciała. Ta metoda łagodzi ból.
- Jeśli gorąca woda jest niedostępna, można użyć chłodnej wody bieżącej lub okładu z lodu.
- Bez potrzeby nie poruszać oparzoną kończyną i nie dotykać miejsca oparzenia, by nie rozprzestrzeniać pozostałego jadu.
W kolejnych dniach należy dezynfekować oparzenie, np. popularnym preparatem na bazie oktenidyny, i nakładać opatrunek z jałowej gazy. Oparzenie można smarować maścią z hydrokortyzonem dwa razy dziennie.
W przypadku alergika trzeba podać leki, które w razie stanów nagłych zalecił lekarz alergolog. Jeśli chodzi o dzieci, warto mimo wszystko skorzystać z pomocy lekarskiej.
Oparzenie meduzy – czego nie robić?
Pamiętamy o tym, by nie myć skóry słodką wodą, ponieważ to sprzyja dalszemu przedostawaniu się jadu. Nie stosujemy też amoniaku, moczu i spirytusu, które nasilają dolegliwości. Nie wolno stosować opatrunków uciskowych, bo zwiększają rozprzestrzenianie toksyn. Nie należy też przekłuwać pęcherzy, a także drapać zmian.
Jak długo goi się oparzenie meduzy?
Oparzenie meduzy znika w ciągu 1-2 tygodni, chociaż niektóre objawy, takie jak swędzenie czy wysypka, mogą utrzymywać się przez kilka tygodni. Czasami zostają blizny na skórze. Jeżeli objawy się nasilają, trzeba udać się do lekarza.
Powikłania po oparzeniu meduzy
Czasami po oparzeniu meduzy dochodzi do powikłań. Niektóre reakcje rozwijają się nawet po kilku godzinach.
Do niepożądanych skutków oparzenia tych jamochłonów zalicza się:
- opóźnioną reakcję skórną z pęcherzami, wysypką,
- zespół irukandji – bardzo groźne powikłanie, objawiające się problemami kardiologicznymi, bólem w klatce piersiowej, wysokim ciśnieniem krwi, bólem brzucha.
Groźne powikłania występują bardzo rzadko i dotyczą tylko nielicznych gatunków meduz.
Oparzenie meduzy – obszary ryzyka. Czy w Bałtyku są parzące meduzy?
Najbardziej niebezpieczne meduzy i miejsca ich występowania:
- osa morska – najgroźniejszy gatunek meduzy, występuje w rejonie północnych wybrzeży Australii oraz w tropikalnych wodach Oceanu Indyjskiego i Spokojnego,
- żeglarz portugalski – gatunek meduzy żyjący w cieplejszych morzach; najczęściej spotykany w wodach północnego Atlantyku i subtropikalnych wodach Oceanu Indyjskiego i Oceanu Spokojnego,
- pokrzywa morska – powszechna w ciepłych i chłodnych wodach morskich,
- bełtwa festonowa „lwia grzywa” – największe na świecie meduzy, których średnica ciała może sięgać 2 metrów. Spotykana głównie w chłodniejszych, północnych wodach Oceanu Spokojnego i Oceanu Atlantyckiego.
Meduzy spotykane w Bałtyku zazwyczaj nie parzą i są nieszkodliwe. Żyjątka przypominające kształtem parasol, rozmiarów o średnicy do 15 cm, przezroczyste, galaretowate, nieporuszające się po plaży, a także bierne, gdy układa się je na dłoni, to nieszkodliwe chełbie modre. Nie są w stanie nas oparzyć.
Chełbie modre pojawiają się na plażach Bałtyku późnym latem i nie stanowią dla nas zagrożenia, jeśli nie jesteśmy uczuleni na ich jad. Chełbie, które możemy zaobserwować na piachu, zwykle są już martwe, ponieważ ich ciało to w głównej mierze woda – tak więc ich przeżycie na lądzie jest niemożliwe.
W wodach Bałtyku rzadko można spotkać groźniejsze meduzy, np. bełtwę festonową. W chłodniejszych porach roku, zwłaszcza gdy przez dłuższy okres występują umiarkowane wiatry od strony lądu, musimy mieć się na baczności. Wtedy – jednak też sporadycznie – na plażach możemy spotkać dużą meduzę, o średnicy nawet powyżej metra. Ma galaretowate ciało, podbarwione na żółto lub delikatnie niebiesko. Kontakt z jej długimi parzydłami wywołuje bolesne oparzenia. Rzadko oparzenie takie prowadzi do śmierci.
Oparzenie meduzy – zapobieganie
Aby uniknąć oparzenia meduzy, stosuj się do zaleceń ratowników w danym regionie. Jeśli z jakiegoś powodu wprowadzono zakaz kąpieli – nie zbliżaj się do morza. Aby uniknąć oparzenia meduzy w regionach wysokiego ryzyka:
- Dowiedz się, jakie jest zagrożenie w miejscu, w którym przebywasz. Zapytaj ratowników, lokalnych władz, turystów. Stosuj się do zaleceń.
- Noś kombinezon podczas pływania i nurkowania, który chroni przed jadem meduz.
- Noś wodoodporne obuwie.
- Unikaj kąpieli w sezonie zwiększonego występowania meduz.
- Nie dotykaj meduz w wodzie i na plaży.
Podczas wakacji uważaj szczególnie na ciepłe wody przybrzeżne. Tam bowiem częściej można natrafić na parzące meduzy.
Źródła:
Jellyfish stings, https://www.healthdirect.gov.au/jellyfish-stings,
Jellyfish stings, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/symptoms-causes/syc-20353284,
Cegolon L, Heymann WC, Lange JH, Mastrangelo G. Jellyfish stings and their management: a review. Mar Drugs. 2013 Feb 22;11(2):523-50. doi: 10.3390/md11020523.
Czytaj także:
Sinice w morzu – czym są, jak wyglądają, dlaczego są groźne
Chcesz „nawdychać się” jodu nad morzem? Sprawdź, kiedy jest go najwięcej
Zatrucie sinicami - objawy i jak go uniknąć? [INFOGRAFIKA]
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
