Spis treści:
- Jakie jest działanie kofeiny?
- Objawy przedawkowania kofeiny
- Kiedy dochodzi do przedawkowania kofeiny?
- Przedawkowanie kofeiny – pierwsza pomoc
- Leczenie przedawkowania kofeiny
- Skutki przedawkowania kofeiny
- Przedawkowanie kawy – zapobieganie
Jakie jest działanie kofeiny i jaka jest bezpieczna dawka?
Kofeina jest alkaloidem o działaniu psychostymulującym pobudzającym ośrodkowy układ nerwowy. Z punktu widzenia biochemii głównym jej mechanizmem działania jest antagonizm receptorów adenozyny.
Kofeina występuje naturalnie w kawie, herbacie, ziarnach kakaowca (kakao, czekolada), yerba mate, guaranie, orzechach kola i wielu innych roślinach. Większość osób spożywa ją z kawą lub herbatą. Inne źródła to napoje energetyczne, niektóre napoje bezalkoholowe i alkoholowe, suplementy diety i leki. Jest to związek ilościach jest silnie toksyczny i zagrażający życiu.
Kofeina osiąga maksymalne stężenie we krwi w ciągu 20-40 minut od spożycia. Jest szybko i niemal w całości wchłaniana w żołądku. Okres półtrwania (czyli czas, w którym połowa substancji w organizmie ulegnie eliminacji) wynosi od 3 do nawet 10 godzin. Dlatego przy dużym spożyciu kofeiny może szybko dojść do działania toksycznego. Co więcej, niektóre leki, a także alkohol mogą wydłużyć obecność kofeiny w organizmie.
Bezpieczna dawka kofeiny
Według Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) bezpieczna dawka kofeiny dla osoby dorosłej wynosi 400 mg dziennie. To około 4-5 filiżanek kawy (średnia filiżanka kawy zawiera od 40 do 150 mg kofeiny). Jednak trzeba podkreślić, że ludzie różnią się pod względem szybkości metabolizowania kofeiny oraz wrażliwości na nią, dlatego niektórzy mogą czuć się gorzej po mniejszych ilościach kawy niż inni. Śmiertelne dawki opisywane w badaniach wynosiły na ogół kilka gramów spożytej kofeiny.
Przeczytaj: Jaka jest dzienna dawka kofeiny i ile można jej przyjąć na raz?
Objawy przedawkowania kofeiny
Łagodne objawy przedawkowania kofeiny to niepokój, pobudzenie, bezsenność, biegunka lub nudności i drażliwość. Po przyjęciu zbyt dużej ilość kawy lub innych źródeł kofeiny pojawiają się również:
- ból głowy,
- podwyższenie temperatury ciała,
- uczucie gorąca,
- pocenie się,
- parestezje (np. mrowienie, drętwienie rąk),
- przyspieszenie lub spowolnienie pracy serca,
- nierówne bicie serca,
- nadciśnienie, a następnie niedociśnienie,
- rozszerzenie źrenic,
- skurcze mięśni,
- drżenie,
- nudności, wymioty,
- biegunka,
- ból brzucha,
- utrata apetytu,
- bezsenność,
- drgawki,
- dezorientacja,
- pobudzenie,
- urojenia, halucynacje,
- ogniskowe objawy neurologiczne, które prawdopodobnie wynikają z niedokrwienia spowodowanego zwężeniem naczyń.
Bóle w klatce piersiowej po kawie
Ból w klatce piersiowej po kawie może być spowodowany nie tyle jej przedawkowaniem, ile niestrawnością i zgagą. Kofeina rozluźnia dolny zwieracz przełyku, co sprzyja chorobie refluksowej oraz nadmiernemu wydzielaniu soku żołądkowego. Szczególnie nieprzyjemne dolegliwości mogą wystąpić, jeśli pijemy kawę z mlekiem.
Zbyt duża ilość kofeiny może też przyspieszać tętno i wywoływać uczucie kłucia w klatce piersiowej. Może też powodować groźne skutki zdrowotne, których objawem jest ból w klatce piersiowej, np. zawał serca. Dawka musiałaby być jednak bardzo wysoka i na ogół występują też inne alarmowe objawy, np. duszność, osłabienie, zawroty głowy.
Uczucie niepokoju po kawie
Kofeina działa na układ nerwowy, m.in. na poziom różnych neuroprzekaźników, w tym GABA, co może powodować uczucie niepokoju, lęku i pobudzenie. Niewielkie ilości kofeiny zwiększają czujność i zmniejszają zmęczenie, co jest pożądanym efektem jej spożycia. Jednak gdy dostarczymy jej organizmowi za dużo, pojawią się nieprzyjemne objawy, właśnie takie jak nadmierne pobudzenie i niepokój.
Kiedy dochodzi do przedawkowania kofeiny?
Do przedawkowania dochodzi najczęściej wskutek spożycia różnych substancji zawierających kofeinę, np. po połączeniu suplementów z kawą lub napojami energetycznymi. Kofeina jest powszechnie stosowana w środkach mających wspomagać efekty treningów. Można ją znaleźć w wielu preparatach dostępnych bez recepty (leki zmniejszające apetyt, leki na przeziębienie i grypę), co zwiększa ryzyko toksyczności w przypadku niezamierzonego nadużywania lub ciężkiej toksyczności w przypadku celowego przedawkowania. Trzeba też pamiętać, że niektóre osoby są bardziej podatne na przedawkowanie kofeiny.
Śmiertelne przedawkowanie kofeiny u dorosłych zdarza się rzadko. Często jest wywołane celowo przez przedawkowanie leków. U dzieci do zatruć dochodzi po przypadkowym spożyciu preparatów z kofeiną.
Przedawkowanie kofeiny – pierwsza pomoc przy zatruciu
Z łagodnym przedawkowaniem kofeiny można radzić sobie samodzielnie:
- przez kilka godzin pij wodę mineralną (małymi łyczkami), aby wypłukać kofeinę z organizmu,
- możesz wypić elektrolity,
- weź chłodną kąpiel,
- idź na spacer,
- zrelaksuj się, spróbuj uspokoić oddech i czekaj.
Organizm sam wyeliminuje nadmiar kofeiny. Jeśli objawy nie ustępują, skonsultuj się z lekarzem. Na ogół dość szybko udaje się powrócić do stanu sprzed zatrucia. Jeżeli spożycie kofeiny było duże, to konieczna jest pomoc medyczna. Przy ciężkim przedawkowaniu wezwij karetkę pogotowia.
Leczenie przedawkowania kofeiny
Nie ma jednego uniwersalnego planu leczenia zatrucia kofeiną. Postępowanie w szpitalu zależy od ciężkości i rodzaju objawów. W leczeniu przedawkowania kofeiny może wystarczyć nawodnienie doustne, ale może być też konieczne podanie kroplówek. Poza tym mogą być podane leki na zaburzenia pracę serca, niedociśnienie oraz na objawy neurologiczne i psychiczne. W leczeniu zatrucia kofeiną uzasadnione jest też stosowanie węgla aktywnego, który wiąże toksyny, jednak lek powinien być podany jak najwcześniej.
Skutki przedawkowania kofeiny. Nadmiar kofeiny szkodzi
W dużych dawkach kofeina silnie odwadnia organizm, może uszkadzać wątrobę, nerki i żołądek. W skrajnych przypadkach może wywołać porażenie układu nerwowego oraz śmiertelne zaburzenia rytmu serca.
Szkodliwe skutki zdrowotne zatrucia kofeiną obejmują:
- drgawki,
- zmiany neurologiczne,
- migotanie przedsionków,
- migotanie komór,
- hipokaliemię,
- hiperglikemię,
- kwasicę metaboliczną,
- uszkodzenie nerek,
- rabdomioliza (rozpad mięśni).
Skutki uboczne przedawkowania kofeiny mogą być bardzo groźne. Jeśli chodzi o układ krążenia, to główną przyczyną śmierci z powodu toksycznego działania kofeiny jest migotanie komór.
Przedawkowanie kawy - zapobieganie
Aby zapobiec złemu samopoczuciu po kawie, należy ograniczyć jej spożywanie. Najlepiej stopniowo, aby zapobiec objawom odstawienia, takim jak np. ból głowy czy senność. W innych przypadkach należy dokładnie czytać składy leków i suplementów diety oraz stosować je zgodnie z zalecanym dawkowaniem. Dzięki temu można ochronić się przed przyjęciem zbyt dużej ilości kofeiny.
Źródła:
Jabbar SB, Hanly MG. Fatal caffeine overdose: a case report and review of literature. Am J Forensic Med Pathol. 2013 Dec;34(4):321-4. doi: 10.1097/PAF.0000000000000058. PMID: 24196726.,
Murray A, Traylor J. Caffeine Toxicity. [Updated 2023 Jun 26]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532910/,
Willson C. The clinical toxicology of caffeine: A review and case study. Toxicol Rep. 2018 Nov 3;5:1140-1152. doi: 10.1016/j.toxrep.2018.11.002,
Pina Cabral J, Sousa DL, Carvalho C, Girao A, Pacheco Mendes A, Pina R. Caffeine Intoxication: Unregulated, Over-the-Counter Sale of Potentially Deadly Supplements. Cureus. 2022 Jan 9;14(1):e21045. doi: 10.7759/cureus.21045,
Winston, A., Hardwick, E., & Jaberi, N. (2005). Neuropsychiatric effects of caffeine. Advances in Psychiatric Treatment, 11(6), 432-439. doi:10.1192/apt.11.6.432.
Czytaj także:
Obalamy mity: Czy kawa odchudza?
Od ilu lat można pić kawę? 7 efektów ubocznych nadmiaru kofeiny u nastolatków i dzieci, których wolisz uniknąć
Kawa a trzustka – czy kawa szkodzi trzustce? Która kawa najbardziej ją obciąża?
Proffee, czyli kawa proteinowa wspierająca odchudzanie. Jak ją zrobić i co daje?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
