Korzenie koncepcji
Medyczna koncepcja ryzyka powstała w połowie XX wieku w związku ze zidentyfikowaniem czynników powodujących niektóre choroby. Istota tej koncepcji polega na określeniu związku przyczynowo-skutkowego. Należy dodać, że związek ten musi być dostatecznie silny. Usunięcie przyczyny choroby powinno spowodować jej złagodzenie, a w najlepszym wypadku – jej niewystąpienie. Związek przyczynowo-skutkowy jest obecnie fundamentem nauk.
Schemat wnioskowania indukcyjnego
W 1843 roku J. S. Mill sformułował tzw. schematy wnioskowania indukcyjnego, pozwalające ustalać związki przyczynowe między różnego rodzaju zjawiskami, w tym tzw. kanon jednej zgodności: jeżeli zjawisko A występuje zawsze wraz ze zjawiskiem B lub je poprzedza, to A jest prawdopodobnie przyczyną B.Medyczna koncepcja ryzyka ukierunkowana jest na pierwotne i wtórne czynniki utrzymania ludzkiego życia. Wieloletnie badania prowadzone w różnych krajach udowodniły i potwierdziły występowanie różnego rodzaju związków przyczynowo-skutkowych w medycynie. Potwierdziły to również badania laboratoryjne nad działaniem leków.
Jako przykład warto tu podać czynniki ryzyka zachorowania na raka sutka (niektóre przyczyny). Są to: miasto jako miejsce zamieszkania, wczesny wiek wystąpienia pierwszej miesiączki, późny wiek menopauzy, pierwszy poród po 30. roku życia, otyłość – BMI 30 i więcej, łagodne zmiany w sutku,brak porodów, rak drugiego sutka lub rak sutka u krewnych pierwszego stopnia, którzy zachorowali przed 50. rokiem życia.
Poniższa tabela służy do oceny ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w zależności od wieku, płci, ciśnienia tętniczego krwi, palenia papierosów i poziomu cholesterolu. Ryzyko jest tu rodzajem zależności między przyczynami (wiek, płeć, ciśnienie tętnicze krwi, poziom stężenia cholesterolu, palenie tytoniu) a skutkiem (zgon).
Źródło: http://endolap.eu/gabinet/content/view/57/84/, 30.01.2008.
Raport WHO (1989) traktuje ryzyko medyczne jako prawdopodobieństwo wystąpienia określonej choroby, wypadku lub zgonu. Stopień zagrożenia pacjenta związany z zabiegiem operacyjnym określa się jako ryzyko operacyjne. Można powiedzieć, że na istniejącą chorobę nakłada się dodatkowy uraz w postaci ingerencji chirurgicznej.
Powikłania po operacyjne
Ryzyko operacyjne ujmowane jest również jako stopień możliwości wystąpienia u danej osoby różnego rodzaju powikłań związanych z operacją, ale niezwiązanych z technicznymi błędami chirurga. Każda operacja powoduje w ustroju operowanego większe lub mniejsze zmiany chorobowe, mogące bez dodatkowych obciążeń (choroby) doprowadzić do śmierci. Podajmy za M. Śliwińskim i W. Rudowskim kilka danych.
W Stanach Zjednoczonych Morrison stwierdził, że spośród 9137 zabiegów operacyjnych 2,8% to operacje, które zakończyły się zgonem pacjenta. W kolejnych latach odsetek zgonów wcale się nie obniżył.
Ryzyko zgonu
Pozorny brak postępu w tym zakresie należy tłumaczyć z jednej strony znacznym rozszerzeniem kryteriów kwalifikacyjnych do zabiegów pacjentów w ciężkim stanie ogólnym, z drugiej zaś – ze zwiększoną do nich dostępnością. Należy dodać, że wśród operacji należy wymienić takie, po których śmiertelność wynosi 0% (operacje plastyczne). Jednak są i takie, po których śmiertelność wynosi 30% i więcej (rozległe operacje wykonywane na klatce piersiowej w krążeniu pozaustrojowym).Na ryzyko operacyjne wpływają wielorakie czynniki, które zarówno pojedynczo, jak i w kombinacjach po wielokroć zwiększają stopień zagrożenia. Są to m.in: ciężki stan ogólny, wiek pacjenta, czas trwania operacji, rozległość zabiegu, operowany rejon ciała, stopień zagrożenia zakażeniem, tzw. stan immunologiczny pacjenta, nadwaga, choroby serca.
Wskaźnik ryzyka
Ryzyko medyczne obejmuje również takie określenia, jak: ryzyko nawrotu choroby, ryzyko terapii, ryzyko powikłań, ryzyko uodpornienia się szczepów bakterii, ryzyko skutków ubocznych leków etc. Morrison wprowadził pojęcie „wskaźnik ryzyka” (risk rate), które było sumą częstości występowania zgonów i powikłań dla grupy chorych z chorobami układu krążenia.
Medycyna alternatywna
Inny obszar ryzyka to zdanie się na medycynę alternatywną oraz tzw. uzdrawiaczy. W USA powołano Office of Alternative Medicine (OAM) w celu monitorowania skuteczności tego typu leczenia. Niestety, w Polsce nikt nie sprawdza uzdrawiaczy, których można spotkać między innymi dwa razy do roku podczas spotkań organizowanych w czasie gdańskich targów „Od wahadełka do gwiazd”. Innym rodzajem ryzyka to zażywanie importowanych (np. z Chin) ziół i innych specyfików o nieznanym składzie i niewiadomego pochodzenia, często z zawartością toksyn i substancji narkotycznych.
Fragment pochodzi z książki "Granice Ryzyka. Paradygmat psychologiczny",Ryszard Makarowski, Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2008. Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
