fot. Fotolia
Ubezwłasnowolniony ma swoje prawa!
Zgodnie z prawem osoby niezdolne do racjonalnego zachowania uzyskują status osób ubezwłasnowolnionych dopiero na mocy prawomocnego postanowienia sądu.
Na wstępie warto podkreślić, że osoby ubezwłasnowolnione z momentem ubezwłasnowolnienia nie zostają pozbawione przysługujących każdemu człowiekowi podstawowych praw.
Kogo można ubezwłasnowolnić i dlaczego?
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Natomiast osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Ubezwłasnowolnienia można dokonać jedynie na podstawie dobra osoby, która ma być ubezwłasnowolniona. Upośledzenie umysłowe czy stan psychiczny nie może więc stanowić samoistnej podstawy ubezwłasnowolnienia. Pacjenta, który jest upośledzony albo chory psychicznie, nie zawsze można więc ubezwłasnowolnić. Musi wskazywać na to jego dobro. W taki sposób likwiduje się sytuacje wskazujące na to, że to wygoda pracowników administracji, wszelkiego rodzaju aspekty ekonomiczne czy trudności w zrozumieniu danej osoby, mogłyby być powodem ubezwłasnowolnienia.
Nie można w żadnym razie do tego dopuścić. Zadaniem opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej jest wzgląd wyłącznie na dobro podopiecznego.
Ubezwłasnowolnienie pacjenta staje się konieczne, gdy osoba w związku z chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym zachowuje się w sposób nieracjonalny, nie jest w stanie wyrazić własnej woli i podejmować decyzji w sposób świadomy. Taki stan może wywołać ciężka i długotrwała choroba, obrażenia odniesione w wypadku, stan po nagłym zatrzymaniu krążenia krwi czy zawale mięśnia sercowego. Warto zaznaczyć, że osoba znajdująca się w stanie apalicznym (ostatnim stanie przed śmiercią) kwalifikuje się do całkowitego ubezwłasnowolnienia.
W przypadku osoby poddanej leczeniu ubezwłasnowolnienie może mieć szczególnie duże znaczenie. Nieracjonalne zachowanie może wywołać poważne konsekwencje będące wynikiem podjęcia przez taką osobę szkodliwych dla siebie decyzji.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego o sygn. akt IV CSK 470/09 częściowe ubezwłasnowolnienie uzasadnione jest potrzebą pomocy w prowadzeniu spraw chorego psychicznie. Jeśli rzeczywiście istnieją sprawy wymagające prowadzenia przez przedstawiciela, uznaje się, że wówczas zachodzi konieczność ubezwłasnowolnienia danej osoby.
Zobacz też: Jak dochodzić praw pacjenta przed sądem? - vademecum
Wniosek o ubezwłasnowolnienie
Krąg osób uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem do sadu o ubezwłasnowolnienie jest ograniczony. Należą do nich:
- współmałżonek,
- krewni w linii prostej (rodzice, dziadkowie, dzieci i wnuki),
- rodzeństwo,
- przedstawiciel ustawowy,
- prokurator.
Osoby te powinny wystąpić z wnioskiem do właściwego sądu okręgowego.
Kiedy jest się ubezwłasnowolnionym?
Ubezwłasnowolnienie następuje na mocy prawomocnego postanowienia sądu. Do momentu jego wydania osoba ta nadal upoważniona jest do podejmowania decyzji dotyczących jej osoby i majątku.
W przypadku wydania postanowienia o ubezwłasnowolnieniu dana osoba posiada ten status aż do wydania kolejnego prawomocnego postanowienia, tym razem uchylającego ubezwłasnowolnienie.
Podsumowując, od wydania jednego postanowienia do wydania drugiego postanowienia pacjent pozbawiony jest prawa do podejmowania decyzji na temat jego osoby oraz majątku. Wyleczenie się z choroby psychicznej bez prawomocnego postanowienia uchylającego ubezwłasnowolnienie nie powoduje jego zniesienia.
Cel ubezwłasnowolnienia
Celem ubezwłasnowolnienia jest:
- pozbawienie danej osoby prawa do podejmowania decyzji o sobie i swoim majątku;
- otoczenie danej osoby opieką (ubezwłasnowolnienie całkowite) lub kuratelą (ubezwłasnowolnienie częściowe) w postaci powołania jej przedstawiciela.
Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę (nie dotyczy to sytuacji pozostawania pod władzą rodzicielską), a dla ubezwłasnowolnionego częściowo kuratelę.
Wspomnianym przedstawicielem pacjenta ubezwłasnowolnionego całkowicie jest opiekun prawny (pozostawanie pod władzą rodzicielską – rodzice), a pacjenta ubezwłasnowolnionego częściowo – kurator.
Zobacz też: Jak otrzymać odszkodowanie za błąd lekarski? – Kompendium wiedzy
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
