ADHD zazwyczaj kojarzy nam się z dziećmi i nadpobudliwością ruchową. W społeczeństwie żyje jednak wiele dorosłych osób z ADHD, które nawet o tym nie wiedzą. O ADHD u dorosłych rozmawiałyśmy z Pauliną Pietrzak, psycholog, zajmującą się psychoedukacją osób z ADHD oraz prowadzącą kanały Psycholog Pietrzak w social mediach.
Spis treści:
- Czym jest ADHD?
- Objawy ADHD u dorosłych
- ADHD u dorosłych – jak często występuje?
- ADHD u dorosłych a ADHD u dzieci
- ADHD u dorosłych – zalety. Jak wykorzystać swoje słabości?
- Leczenie ADHD
- Test na ADHD dla dorosłych
Czym jest ADHD?
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, jest zaburzeniem neurorozwojowym, które charakteryzuje się zwiększoną aktywnością, obniżeniem kontroli koncentracji oraz impulsywnością. ADHD jest często zaburzeniem dziedziczonym.
Uważa się, że przyczyną neurologiczną jest nieprawidłowy rozwój struktur czołowego obszaru mózgu oraz zmiany w aktywności układu nagrody. To wpływa na różne aspekty życia.
Objawy pojawiają się w pierwszych latach życia i często utrzymują się w życiu dorosłym. Można podejrzewać ADHD u dorosłej osoby, gdy w dzieciństwie występowały u niej problemy z koncentracją, impulsywnością lub nadpobudliwością.
Nie każdy dorosły z ADHD będzie zachowywał się w ten sam sposób, ponieważ mogą przeważać inne cechy. Wyróżnia się trzy rodzaje ADHD:
- ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi,
- ADHD z dominującą nadpobudliwością i impulsywnością,
- ADHD mieszane.
Objawy ADHD u dorosłych
Objawy ADHD u dorosłych dotyczą tych samych sfer, co u dzieci (koncentracji, nadpobudliwości i impulsywności), ale mogą mieć one inne nasilenie i mogą zmieniać swoją postać z wiekiem.
Objawy ADHD u dorosłych to:
- łatwe dekoncentrowanie się lub przeciwnie - zbyt duża koncentracja na jednej rzeczy,
- działania nieprzemyślane, pod wpływem chwili,
- niecierpliwość, np. podczas czekania na swoją kolej,
- problemy w planowaniu, organizacji pracy, zarządzaniu finansami,
- trudności w zarządzeniu czasem,
- niepokój wewnętrzny,
- niepokój ruchowy, np. powtarzalny ruch nogą, ręką, klikanie długopisem itp.
- trudności w radzeniu sobie ze stresem,
- trudności w relacjach z innymi ludźmi.
Zaburzenia koncentracji
Zaburzenia koncentracji mogą objawiać się na różne sposoby. Osoba dorosła z ADHD może nie być w stanie adekwatnie skupić się na szczegółach albo popełnia błędy przez nieuwagę.
Może mieć trudności ogólnie ze skupieniem uwagi, sprawiać wrażenie, jakby nie słuchała, była zajęta czymś innym. Pojawia się często trudność w dostosowaniu się do instrukcji. Osoba z ADHD może się spóźniać, mieć wrażenie, że coś powinno zająć jej mniej czasu, niż zajęło. Zaburzenia koncentracji ujawniają się też pod postacią problemów z motywacją –taka osoba szybko się zniechęca, nie kończy zadań, ma „słomiany zapał”
– mówi Paulina Pietrzak, psycholog.
Nadpobudliwość ruchowa
Nadpobudliwość ruchowa przy ADHD u dorosłych wygląda trochę inaczej niż u dzieci. Dzieci częściej są ruchliwe, przemieszczają się, biegają po sali, u dorosłych nadpobudliwość ruchowa to raczej niepokój ruchowy w obrębie siedzenia. To np. obgryzanie paznokci, bawienie się długopisem, wiercenie się, powtarzalne ruchy ręką lub nogą, zdrapywanie skórek przy paznokciach, kręcenie włosami czy przyjmowanie różnych pozycji podczas siedzenia itp. Czasami pojawia się konieczność wstania z miejsca w nieodpowiednim momencie.
U dorosłych nadpobudliwość objawia się też jako poczucie wewnętrznego napięcia. Może się manifestować poprzez działanie. To często osoby, które chwytają się różnych zadań, biorą na siebie dużo rzeczy albo dużo mówią. Nadaktywność ujawnia się też jako dopowiadanie zdań podczas rozmowy oraz odpowiadanie rozmówcy, zanim skończy pytanie
– wyjaśnia Paulina Pietrzak, psycholog.
Impulsywność
Osoby dorosłe z ADHD podejmują często decyzje pod wpływem impulsu – to mogą być zachowania brawurowe na drodze, wzięcie kredytu bez zastanowienia czy brak cierpliwości i denerwowanie się podczas czekania w kolejce. Impulsywność może skutkować u nich wybuchowością i silnymi reakcjami emocjonalnym niedopasowanymi do sytuacji.
Trudności w relacjach z innymi ludźmi
Z powodu nieumiejętności odczytywania prawidłowo zamiarów lub sygnałów wysyłanych przez inne osoby, a także impulsywności, w życiu osób z ADHD pojawiają się różnorodne trudności w kontaktach międzyludzkich. Dodatkowo nieradzenie sobie z własnymi sprawami sprawia, że takie osoby mogą mieć niższą samoocenę i oddalają się od innych.
Zaburzenia nastroju
U osób z ADHD częściej występują nagłe nieuzasadnione zmiany nastroju. Wynika to z różnych czynników, m.in. problemów z koncentracją, łatwego popadania w irytację, marnowania energii na proste zadania czy obniżonej samooceny.
ADHD u dorosłych – jak często występuje?
Szacuje się, że ADHD dotyczy prawie 11% społeczeństwa. Nie wiadomo, ile dokładnie osób dorosłych ma ADHD, ponieważ wśród nas żyje wielu ludzi bez rozpoznania. Szczególnie dotyczy to kobiet, u których rzadziej stwierdza się ADHD. Mimo, że badania wykazują, że stosunek występowania ADHD u dziewczynek i chłopców to 1:3.
Trzeba podkreślić, że wiele osób jest też błędnie zdiagnozowanych. Szacuje się, że osoba z ADHD odwiedza średnio dwóch psychiatrów i bierze pięć różnych leków psychiatrycznych zanim uzyska prawidłową diagnozę. To również pokazuje problem niedoszacowania, jeśli mowa o liczbie dorosłych osób z ADHD
- mówi Paulina Pietrzak, psycholog.
ADHD u dorosłych a ADHD u dzieci
ADHD nigdy nie pojawia się nagle w dorosłym życiu. Nie zawsze jest jednak zauważone na wczesnym etapie rozwoju. Kiedyś uważano, że dzieci wyrastają z ADHD. Dzisiaj wiadomo, że tak nie jest – nasilenie niektórych objawów z wiekiem faktycznie może się zmniejszać, ale dorosły z ADHD nadal doświadcza różnych trudności wynikających z zaburzenia. Zazwyczaj są to po prostu inne trudności, mówiąc obrazowo – bijące się w szkole dziecko, to dorosły jeżdżący szybko samochodem czy robiący zakupy pod wpływem impulsu.
Ogromne znaczenie dla funkcjonowania osoby z ADHD w życiu dorosłym ma środowisko rodzinne w dzieciństwie i okresie dorastania. Zaangażowanie rodziców (potrzebne większe niż w przypadku innych dzieci), wsparcie w nauce, cierpliwość, bezpieczeństwo, konsekwentne przekazywanie właściwych wzorców postępowania, są niezbędne, żeby osoba z ADHD mogła lepiej funkcjonować w społeczeństwie. Do tego potrzebna jest też diagnoza i pomoc specjalistów, zwłaszcza w szkole. Jeśli dziecku nikt nie przekaże prawidłowych schematów postępowania, w dorosłym życiu podejmie wiele niewłaściwych decyzji, które będą dotykać też osoby z najbliższego otoczenia.
ADHD u dorosłych – zalety. Jak wykorzystać swoje słabości?
Trzeba pamiętać, że osoby z ADHD często wyróżniają się nietuzinkowymi cechami. Są to np. wyjątkowe talenty, pomysłowość, szybkie reagowanie w kryzysowych sytuacjach, odwaga, zdecydowanie w działaniu, które mogą być przekute w sukces. Słabości wynikające z ADHD mogą więc stać się atutem. Jednak tylko wtedy, jeśli nie są ranione uczucia innych osób i działania podejmowane są w słusznej sprawie.
- Nadmierne koncentrowanie się na jednej rzeczy może być kluczem do sukcesu, ponieważ osoby z ADHD z ogromnym zaangażowaniem potrafią poświęcić się jednej sprawie. A ta może im przynieść profity.
- Angażowanie się w wiele spraw także może być zaletą. Osoby z ADHD często udzielają się społecznie, w różnych kwestiach są bardzo chętne do pomocy, niejednokrotnie wiele tym zyskują. Często są to osoby o pogodnej naturze.
- Z impulsywności również można zrobić atut. Osoby z ADHD wyróżniają się bowiem odwagą, a ich chęć działania przewyższa strach, dzięki czemu odkrywają nowe rzeczy lub rozwiązują trudne problemy.
- Nadruchliwość sprawia, że osoba z ADHD często jest otwarta na nowe doświadczenia i znajomości. To pozwala się jej rozwijać i poznawać ciekawe osoby.
- Zdecydowanie w działaniu i upór mogą sprawić, że dana osoba nie podda się łatwo, nawet gdy na jej drodze pojawią się nieprzewidziane okoliczności. To zaleta, o ile nikt z tego powodu nie cierpi.
Leczenie ADHD
Leczenie ADHD u dorosłych i dzieci jest podobne. Sprowadza się do terapii farmakologicznej (leki z grupy stymulantów) oraz psychoedukacji lub psychoterapii ukierunkowanej na ADHD (zazwyczaj: poznawczo-behawioralnej).
Aby ktoś mógł osobie z ADHD pomóc, musi mieć ona świadomość własnych problemów i dać sobie pomóc. Potrzebna jest też diagnoza, o którą trzeba się postarać i która na ogół wymaga samodzielnego sfinansowania.
Diagnoza ADHD u dorosłych nie jest prosta do uzyskania, do tego pierwsze próby często kończą się fiaskiem (z powodu błędnego rozpoznania). Najpierw odpowiednie badania przeprowadza psycholog (testy na ADHD), a ostateczne rozpoznanie ustala lekarz psychiatra.
Dorośli, którzy nie mają jeszcze rozpoznanego ADHD, na początku zgłaszają się po pomoc z innych powodów, np. stanów depresyjnych. Nie mogą sobie poradzić z codziennymi trudnościami, pojawiają się różne negatywne myśli. Zgłaszają się też z impulsywnością, która często jest mylona z zaburzeniem osobowości typu borderline albo z zaburzeniami osobowości typu aspołecznego. Często też skarżą się na trudności dotyczące codziennych czynności, to jest np. zapominalstwa, roztargnienia. To również bywa nieprawidłowo diagnozowane. Część osób zgłasza się z lękami – typowymi zwłaszcza dla kobiecego ADHD. Inni skarżą się głównie na trudności w koncentracji uwagi i łatwe rozpraszanie się
- wyjaśnia Paulina Pietrzak, psycholog z Centrum Terapii Alma.
Warto podjąć wysiłek związany z dążeniem do diagnozy, ponieważ pomoc specjalistów może przynieść ogromną poprawę w funkcjonowaniu.
Przede wszystkim uzyskanie diagnozy ADHD sprawia, że jesteśmy świadomi, zdajemy sobie sprawę, że tak wiele różnych komplikacji, które przydarzają nam się w życiu, wynika właśnie z tego zaburzenia. Już sama wiedza na ten temat pozwala poczuć się lepiej. Psychoterapia pomaga natomiast danej osobie przejąć kontrolę nad własnym życiem poprzez strategie kompensacyjne, czyli poprzez nauczenie się działań czy reakcji, które powinny się pojawiać w konkretnych sytuacjach
– tłumaczy Paulina Pietrzak, psycholog.
Przeczytaj też: Czy tran jest dobry na ADHD?
Test na ADHD dla dorosłych
Specjaliści w ramach diagnozy ADHD przeprowadzają ujednolicone testy dla dorosłych. Czy można samemu się zdiagnozować za pomocą testów dostępnych w internecie? Zdecydowanie, jest to odradzane.
Jeżeli podejrzewamy u siebie ADHD, powinniśmy zacząć od zapisania się na konsultację. Absolutnie odradzam samodzielne wykonywanie testów dostępnych w internecie, ponieważ ich wyniki bez analizy specjalisty mogą być błędne. Test nie rozstrzygnie, z jakiego powodu mamy konkretny problem – czy jest to wina ADHD czy może jednak innych zaburzeń. Rozpoznanie powinniśmy zostawić wyłącznie specjaliście
- dodaje Paulina Pietrzak, psycholog.
Czytaj także:
Depresja to nie tylko smutek - objawy depresji, rodzaje, leczenie
Depresja lękowa – objawy i leczenie
Picie kawy w ciąży. Czy kofeina powoduje nadpobudliwość u dziecka?
Jestem psycholożką o specjalności poznawczo-behawioralnej, diagnostą i logopedką. Dodatkowo aktualnie studiuję interwencję kryzysową. Wierzę, że trafna diagnoza to skuteczne leczenie, na które każdy zasługuje. Co najważniejsze – staram się słuchać i zrozumieć, gdzie znajduje się trudność, a potem podjąć skuteczną pracę, by sobie z tym poradzić.
Przeprowadzam testy diagnostyczne m.in. w kierunku ADHD. Zajmuję się psychoedukacją dla osób z ADHD, która pomaga im w lepszym funkcjonowaniu, radzeniu sobie z objawami i pokonywaniu trudności dnia codziennego. Pracuję z osobami mającymi trudność z radzeniem sobie ze złością oraz z agresją. Prowadzę Trening Zastępowania Agresji i uczę adaptacyjnych metod radzenia sobie z konfliktowymi i trudnymi sytuacjami.
Szkolę także innych w ramach psychoedukacji w tematach neuroróżnorodności, komunikacji NVC, radzenia sobie z emocjami, czy zarządzania agresją.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
