Choroba dwóch biegunów
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to przewlekłe zaburzenie psychiczne, które wpływa na samopoczucie oraz zachowanie osoby chorej. Charakterystyczne dla pacjenta są wahania nastrojów – od depresyjnej rozpaczy, aż po maniakalną euforię. Przebieg choroby jest bardzo różnorodny i zależy od rodzaju zaburzenia – objawy manii i depresji mogą występować oddzielnie w długich odstępach czasu lub na przemian w tym samym okresie, z lekkim lub dużym nasileniem. W porównaniu do zwykłych wahań nastroju, w ChAD są one znacznie bardziej intensywne i skrajne, przez co mają destrukcyjny wpływ na codzienne funkcjonowanie osoby chorej.
Jak się objawia depresja?
Do podstawowych objawów depresji należą:
- pogorszenie nastroju charakteryzujące się przygnębieniem, pesymizmem;
- zmniejszenie energii powodujące niechęć do wykonywania czynności, częste uczucie zmęczenia;
- utrata zainteresowań i zdolności do odczuwania radości w sytuacjach, które w okresie dobrego samopoczucia wywoływały pozytywne stany emocjonalne.
W okresie depresji często występują także inne objawy psychologiczne: poczucie niskiej wartości, niska samoocena; smutek; poczucie winy, porażki, brak nadziei. Osłabieniu ulegają także funkcje poznawcze: pogarszają się pamięć i koncentracja uwagi; dużą trudność sprawia podejmowanie nawet prostych decyzji.
Charakterystyczne są także objawy somatyczne: utrata łaknienia, zmniejszenie masy ciała, problemy z trawieniem; zaburzenia snu. Kiedy depresja jest bardzo nasilona, chory może próbować popełnić samobójstwo. Depresję można rozpoznać, jeżeli jej objawy utrzymują się przez co najmniej 2 tygodnie i powodują upośledzenie funkcjonowania w różnych sferach życia.
Zobacz też: Jakie wydarzenia życiowe powodują powstanie depresji?
Jak się objawia mania?
Drugim biegunem w chorobie afektywnej dwubiegunowej są stany maniakalne/hipomaniakalne, których objawy są przeciwstawne w stosunku do depresji. Do charakterystycznych cech hipomanii należą: łagodne wzmożenie nastroju, zwiększona energia i aktywność, dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne. Osoby w stanie hipomanii łatwiej nawiązują kontakty towarzyskie, są bardzo rozmowne. Mogą wystąpić również takie dolegliwości, jak drażliwość i zaburzenia koncentracji. Jeżeli objawy drugiego bieguna choroby mają znacząco większe nasilenie, wtedy stan taki określamy jako epizod manii.
Epizod maniakalny charakteryzuje:
- podwyższenie nastroju i niezwykle dobre samopoczucie, któremu towarzyszy poczucie nieograniczonych możliwości, optymizmu i wiary w siebie, często połączonej ze skłonnością do przeceniania własnych zdolności;
- podejmowanie niepotrzebnego ryzyka;
- przypływ energii, który pozwala na wykonywanie rożnych czynności przez cały dzień, bez uczucia zmęczenia;
- nawiązywanie kontaktów nie sprawia trudności;
- myśli biegną bardzo szybko, mowa jest przyśpieszona, tematy rozmów zmieniają się jak w kalejdoskopie;
- potrzeba snu jest zmniejszona.
Choroba afektywna dwubiegunowa najczęściej rozpoczyna się w wieku 20-30 lat, u części pacjentów również w okresie adolescencyjnym. U 50% pacjentów pierwszym epizodem jest depresja.
Często chory i rodzina nie interpretują dziwnych zachowań i wahań nastroju jako zaburzeń odbiegających od normy, przez co choroba może rozwijać się niezauważona lub być błędnie zdiagnozowana.
Wśród najczęstszych nieprawidłowych rozpoznań wymienia się: depresję nawracającą, zaburzenia osobowości, a w młodym wieku - ADHD. Wynika to zwykle z przeoczenia lub błędnej interpretacji objawów hipomaniakalnych.
Jakie jest źródło choroby?
Przyjmuje się, że ChAD spowodowana jest ekspresją kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu "wadliwych" genów. Skutkiem ich obecności są zaburzenia funkcji błony komórkowej neuronów, a także zachwianie równowagi ilościowej substancji neuroprzekaźnikowych, które regulują nastrój i napęd. Mechanizmem neurofizjologicznym, który leży u podłoża choroby afektywnej dwubiegunowej, jest zjawisko „rozniecania”. Polega ono na tym, że czynniki stresowe poprzedzają zwykle pierwsze epizody choroby afektywnej, natomiast w kolejnych epizodach ich udział jest coraz mniejszy. Ma to świadczyć o "uwrażliwieniu" mózgu na bodźce zewnętrzne.
Poza uwarunkowaniami biologicznymi ważną rolę odgrywają czynniki środowiskowe, które mogą wpływać zarówno na wystąpienie depresji, jak i manii (hipomanii). Dodatkowo bodźcami wyzwalającymi zaburzenia nastroju mogą być (gdy trwają przez dłuższy okres): zaburzenia rytmów okołodobowych (niedobór snu) oraz nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych oraz innych leków, które pogłębiają utratę kontroli nad zachowaniem i są czynnikiem destabilizującym nastrój.
Uwzględnia się następujące typy choroby afektywnej dwubiegunowej:
- Choroba afektywna dwubiegunowa typu I - charakteryzuje się występowaniem epizodów depresji i manii;
- Choroba afektywna dwubiegunowa typu II – charakteryzuje się występowaniem epizodów depresji i hipomanii;
- Zaburzenie typu spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej – charakteryzuje się występowaniem epizodów depresji i innych cech „dwubiegunowości”: np. krótkotrwałe hipomanie, częste nawroty depresji, obciążenie rodzinne chorobą afektywną dwubiegunową;
- Cyklotymia - zaliczana do przewlekłych zaburzeń nastroju; charakterystyczną cechą są stałe zmiany nastroju, które oscylują między łagodnymi objawami depresji i stanami nieznacznie wzmożonego samopoczucia, które nie są nasilone w takim stopniu jak w epizodzie depresji i manii/hipomanii.
Występowanie choroby afektywnej dwubiegunowej w różnych postaciach sięga 5%, a może nawet 10% w długości całego życia. Różne źródła podają, że częstość występowania ChAD typu I wynosi 0,4-1,5% i nie ma różnic w tym względzie między kobietami a mężczyznami. Zachorowalności na chorobę afektywną dwubiegunową typu II jest mniej znana, ale szacuje się, że wynosi 1,5-2,5%. Częściej na tę postać cierpią kobiety.
Zobacz też: Jakie są rodzaje zaburzeń afektywnych?
Gdy choroba powraca
Choroba afektywna dwubiegunowa może przebiegać w różny sposób. Charakterystyczną cechą ChAD jest jej nawrotowość.
U 90% osób, które przebyły jeden epizod chorobowy, występują nawroty. Najczęściej epizody chorobowe oddzielone są okresami bezobjawowymi określanymi jako remisja.
Niekiedy mania przechodzi w depresję lub depresja w manię.
Jakie leki?
We współczesnej farmakologii w leczeniu ChAD stosuje się różne leki, które działają terapeutycznie w specyficznych stanach chorobowych. Są to:
- leki normotymiczne I generacji (wprowadzone w latach 1960-1980): lit, walproinian, karbamazepina,: mają one działanie przeciwmaniakalne, wzmacniające działanie leków przeciwdepresyjnych, a przy długotrwałym stosowaniu zmniejszają ryzyko nawrotu choroby;
- leki normotymiczne II generacji (wprowadzone po roku 1995):
- atypowe leki przeciwpsychotyczne klozapina, olanzapina, kwetiapina, aripiprazol, mają one działanie przeciwmaniakalne, kwetiapina ma dodatkowo działanie przeciwdepresyjne, przy długotrwałym stosowaniu (często w skojarzeniu z lekiem normotymicznym I generacji) zmniejszają ryzyko nawrotu choroby
- lamotrigina; ma działanie przeciwdepresyjne, a przy długotrwałym stosowaniu zapobiega nawrotom choroby
- leki przeciwdepresyjne wywierające lecznicze działanie na objawy depresji, najczęściej stosuje się je w skojarzeniu z lekami normotymicznymi;
- leki przeciwlękowe i nasenne - mają znaczenie wyłącznie pomocnicze i wspomagające dla podstawowego leczenia.
Różne metody pomocy i leczenia
W chorobie afektywnej dwubiegunowej w zależności od tego czy chory jest w okresie depresji, manii, czy remisji, leczenie ma inne cele i stosowane są inne leki. Aby uzyskać optymalny efekt leczenia, farmakoterapia powinna być wspomagana odpowiednim oddziaływaniem psychoterapeutycznym. W zależności od potrzeb i rodzaju problemów pacjenta można mu zaproponować różne formy psychoterapii (indywidualną, grupową, terapię małżeńską lub rodzinną).
Najważniejszą metodą psychoterapeutyczną wspomagającą leczenie farmakologiczne jest psychoedukacja - poinformowanie pacjenta o przebiegu choroby, metodach leczenia, zasadności przyjmowania leków oraz sposobach zapobiegania i rozpoznawania wczesnych objawów nawrotu.
Stosowanie farmakoterapii, psychoterapii, terapii rodziny, oddziaływań społecznych – czyli leczenie zintegrowane – daje większą szansę na uzyskanie długotrwałej poprawy.
Źródło: Program edukacyjny „Droga Do Siebie”, informacja prasowa /am
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
