Objawy schizofrenii
Każdy chory przeżywa schizofrenię na swój własny, unikalny sposób. Nikt nie ma wszystkich książkowych, niżej opisanych objawów. Na ogół da się zaobserwować jeden, dwa, najwyżej kilka. Nasilenie objawów zmienia się w zależności od okresu choroby. Narastają w okresie zaostrzeń i zmniejszają się lub zupełnie ustępują w okresie poprawy (remisji).
Wyróżniamy trzy podstawowe grupy objawów schizofrenii:
- objawy wytwórcze (nazywane przez psychiatrów „pozytywnymi”)
- objawy ubytkowe (nazywane przez psychiatrów „negatywnymi”)
- objawy dezorganizacji psychicznej
Do objawów wytwórczych należą:
- Urojenia są to fałszywe myśli i przekonania, wynikające z patrzenia na świat przez pryzmat choroby. Najczęściej dotyczą niebezpiecznego wpływu świata zewnętrznego na chorego – np. ludzie obserwują mnie w autobusie, śmieją się ze mnie; spiker w telewizji zwraca się bezpośrednio do mnie; ktoś umieścił mi w mieszkaniu podsłuch albo wszczepił mi chip; rodzina chce mnie otruć. Chory może w nieuzasadniony sposób się obwiniać lub odczuwać, że zrobił coś strasznego i nieodwracalnego. Takim fałszywym przekonaniom towarzyszy zwykle smutek, rozpacz, a niekiedy nawet myśli samobójcze (są to tzw. urojenia depresyjne).
- Omamy (halucynacje) – fałszywe spostrzeżenia pochodzące z narządów zmysłów. Chory słyszy głosy innych ludzi, choć nikogo nie ma w pobliżu. Często są to głosy komentujące zdarzenia, bądź ludzi wokół. Głosy krytykują, nakazują lub czegoś zabraniają. Czasem omamy mogą dotyczyć innych doznań, np. wyczuwania zapachów (których tak na prawdę nie ma), smaków, dotyku.
Nazwanie tej grupy objawów „pozytywnymi”, nie oznacza, że są pozytywne w potocznym rozumieniu tego słowa! Termin ten odnosi się do twierdzenia, że doznanie te są czymś dodatkowym, czego nie było przed zachorowaniem.
Psychozą nazywany jest stan, w którym opisane wyżej objawy są „aktywne”. Psychoza ma często, ale nie zawsze, charakter gwałtowny i jest związana z bardzo silnymi emocjami. W trakcie psychozy następuje zmiana sposobu doświadczania i przeżywania siebie oraz świata. W takiej chwili nagle wszystko dla chorego traci swoje kształty i właściwości.
Zobacz też: Schizofrenia i jej postacie
Objawy ubytkowe to:
- Apatia to brak motywacji do działania, własnej inicjatywy; chory traci dawne zainteresowania. Bywa, że ma trudności nawet z codziennymi czynnościami. Często tym kłopotom towarzyszy poczucie bezradności i rezygnacja.
- Trudności w podejmowaniu decyzji wiążą się z opisanymi powyżej kłopotami z inicjatywą. U chorego pojawiają się kłopoty z działaniem w podstawowych obszarach, np. wyjściem z domu. Powodem tego będą ciągłe zmiany decyzji, poszukiwanie odpowiedniej garderoby, czynności zastępcze. Taka osoba sprawia wrażenie, że targają nią sprzeczne uczucia, prowadzi wewnętrzną walkę.
- Zobojętnienie uczuciowe jest trudnością w przeżywaniu i wyrażaniu emocji. Znacznie ograniczona i mniej spontaniczna staje się komunikacja niewerbalna (ton głosu, mimika i gesty chorego). Często otoczenie opisuje chorego jako człowieka z kamienną twarzą.
- Zdawkowość wypowiedzi przejawia się w niechęci do wypowiadania się. Jeśli chory już to czyni, robi to najkrótszymi, często urywanymi zdaniami. Jakby od niechcenia.
UWAGA! Zarówno zobojętnienie uczuciowe, jak i zdawkowość wpływają na pogorszenie komunikacji z innymi, co w konsekwencji może prowadzić do osłabienia poczucia więzi z bliskimi.
Objawy ubytkowe nazywamy negatywnymi, ponieważ wiążą się z ograniczeniem (zmniejszeniem lub całkowitym zanikiem) pewnych dotychczasowych możliwości.
Objawy dezorganizacji:
- Zaburzenia myślenia najczęściej powodują kłopoty z koncentracją i nauką. Ich nasilenie powoduje, że trudniej zrozumieć wypowiedzi chorego. Osoby w takim stanie skaczą po tematach, gubią wątek, nie przestrzegają zasad logiki ani łańcuch przyczynowo-skutkowego, zmieniają znaczenie słów, czasem używają dziwnych zwrotów, urywają zdania.
- Dezorganizacja zachowania wpływa na podejmowanie niezrozumiałych czynności, często chaotycznych i bez żadnej celowości. Chory często ma tendencję do popadania w skrajności – również w zachowaniu. Bywa pobudzony lub spowolniony ruchowo.
Depresja w schizofrenii
Często po ustąpieniu ostrych objawów choroby, wbrew oczekiwaniom, pojawia się smutek i ogólny spadek aktywności. Jeśli takie objawy pojawią się dłużej niż 12 miesięcy od zaostrzenia, wówczas mamy do czynienia z depresją poschizofreniczną (lub depresją popsychotyczną). Nie oznacza to, że choroba znów się nasila. Jest to sygnał, że chory wchodzi w kolejną, następującą po psychozie fazę. W tym czasie mogą jeszcze występować pewne objawy psychotyczne, jednak zwykle w niewielkim nasileniu.
Do objawów depresji należą:
- smutek, przygnębienie, rozpacz, zobojętnienie, utrata zainteresowań i radości życia
- spowolnienie myślenia i działania
- stałe uczucie zmęczenia
- zaburzenia koncentracji i pamięci
- kłopoty z podejmowaniem decyzji i mobilizowaniem się do codziennych zajęć
- złe samopoczucie w godzinach porannych i przedpołudniowych
- kłopoty ze snem
- utrata apetytu
- brak potrzeb seksualnych
- lęk
- poczucie winy, negatywna ocena siebie, swojego życia i możliwości, smutne, negatywne myśli dotyczące przyszłości (tzw. triada depresyjna)
- czasami myśli samobójcze.
Zobacz też: Czym się różni depresja od psychozy?
Źródło: Dominika Szkoda-Nowicka, "Poradnik dla osób chorych na schizofrenię i ich bliskich"
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
