W składzie tranu znajdują się nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, w tym kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA), witamina A i witamina D, a także w mniejszych ilościach witamina E. Naukowcy od wielu lat sprawdzają, czy dzięki tym cennym składnikom można lepiej kontrolować przebieg ADHD u dzieci i młodzieży. Najbardziej obiecujące pod tym kątem są kwasy omega-3, których głównym źródłem są właśnie oleje rybie, w tym tran.
Spis treści:
- Czym jest ADHD?
- Tran łagodzi objawy ADHD – prawda czy mit?
- Tran w leczeniu ADHD – dlaczego może być skuteczny?
- Jak podawać dziecku tran?
- Dawkowanie tranu u dzieci z ADHD
Czym jest ADHD?
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych wśród dzieci. Jego objawy mogą utrzymywać się również w dorosłym życiu. ADHD charakteryzuje się takimi symptomami jak: nadpobudliwość, trudności w koncentracji uwagi, problemy w interakcjach społecznych oraz słabsze wyniki w nauce. W leczeniu ADHD czasami stosuje się środki farmakologiczne. Specjaliści duże nadzieje pokładają w leczeniu zaburzenia także za pomocą diety.
Tran łagodzi objawy ADHD – prawda czy mit?
W wielu badaniach odkryto, że kwasy tłuszczowe omega-3, zawarte w tranie, są niezbędnym składnikiem fosfolipidów błon komórkowych mózgu, dzięki czemu korzystnie wpływają na inteligencję, zdolności poznawcze i ogólny rozwój oraz aktywność mózgu. Zauważono również, że osoby z zaburzeniami takimi jak autyzm, depresja czy właśnie ADHD często mają niedobór omega-3.
Zatem czy regularne przyjmowanie tranu jest pomocne w leczeniu ADHD? Wszystko wskazuje na to, że tak. Choć nie u każdego dziecka naukowcy obserwują pożądane efekty.
Badacze z King's College London i China Medical University w Taizhong w Tajwanie odkryli, że suplementy omega-3 podawane z olejem rybim faktycznie poprawiają skupienie uwagi wśród dzieci z ADHD, ale tylko u tych z niskim poziomem omega-3 we krwi. W badaniu 92 dzieci z ADHD w wieku 6-18 lat otrzymywało wysokie dawki EPA lub placebo przez 12 tygodni.
Suplementy omega-3 działały tylko u dzieci, które miały niższy poziom EPA we krwi, tak jakby interwencja uzupełniała brak tego ważnego składnika odżywczego. Dla dzieci z niedoborem omega-3 suplementy oleju rybiego mogą być lepszą opcją niż standardowe leczenie stymulujące
– ocenił prof. Carmine Pariante z King's College London.
Z kolei w metaanalizie przeprowadzonej pod kierunkiem dr. Michaela Blochza z Yale Child Study Center, z udziałem prawie 700 dzieci, zauważono umiarkowaną skuteczność zastosowania kwasów tłuszczowych omega-3 w leczeniu ADHD. Przy czym autorzy polecili suplementację jako dodatkową metodę leczenia lub jako główną opcję leczenia dla rodzin odrzucających farmakoterapię.
W innym, holenderskim badaniu podawano chłopcom z ADHD w wieku 8-14 lat przez 16 tygodni 650 mg kwasu eikozapentaenowego (EPA) i kwasu dokozaheksaenowego (DHA). Oprócz analizy objawów, sprawdzano za pomocą rezonansu magnetycznego, czy suplementacja omega-3 mogła poprawiać wyniki poprzez kontrolę poznawczą mózgu:
Badanie to pokazuje, że suplementacja diety kwasami tłuszczowymi omega-3 zmniejsza objawy ADHD (…). Ten efekt nie wydaje się być pośredniczony przez systemy kontroli poznawczej w mózgu, ponieważ nie stwierdzono tutaj żadnego efektu suplementacji. Niemniej jednak badanie to potwierdza, że suplementacja omega-3 może być skutecznym uzupełnieniem farmakologicznego leczenia ADHD
- uważają naukowcy pod kierunkiem dr. Dienke J. Bosa z Uniwersyteckiego Szpitala w Utrechcie w Holandii.
Przeglądu badań na ten temat dokonali również naukowcy pod kierunkiem dr Maren Johanne Heilskov Rytter z Uniwersytetu Kopenhaskiego. Ich zdaniem:
Diety eliminacyjne i suplementacja olejem rybim wydają się być najbardziej obiecującymi interwencjami dietetycznymi w celu zmniejszenia objawów ADHD u dzieci. Jednak badania nad obydwoma terapiami mają braki i konieczne będą dokładniejsze badania.
Czytaj też: Tran na odporność. Jaki tran wybrać?
Jak rozpoznać niedobór kwasów omega-3 u dziecka?
Jak wynika z niektórych badań, najlepsze wyniki przyjmowania tranu u dzieci z ADHD obserwuje się, gdy mają one niedobór kwasów omega-3 w organizmie. Taki stan można rozpoznać na podstawie badania krwi. Podejrzenie niedoboru omega-3 powinny wzbudzić również objawy:
- sucha i łuszcząca się skóra,
- egzema,
- suche oczy,
- obniżenie odporności,
- alergie,
- zmęczenie.
Tran w leczeniu ADHD – dlaczego może być skuteczny?
Tran, dzięki swoim składnikom, działa przeciwzapalne, a przez to może ograniczać objawy ADHD. Ale przede wszystkim jego składniki wpływają na stan błon komórkowych ośrodkowego układu nerwowego oraz skład fosfolipidów, a w rezultacie poprawiają aktywność serotoniny i dopaminy - neuroprzekaźników, które nie działają prawidłowo u osób z ADHD.
Jak podawać dziecku tran?
Tran jest dostępny w formie płynnej, kapsułkach lub żelkach. W przypadku dzieci warto sięgać po żelki lub smakowy tran płynny (np. cytrynowy).
Należy zwrócić uwagę na ulotkę produktu. Powinna ona zawierać informację o tym, z jakich konkretnie ryb pozyskiwany jest olej. Niektórzy producenci udostępniają badania na temat czystości preparatu (szczególnie od metali ciężkich), na co również warto zwrócić uwagę.
Dawkowanie tranu u dzieci z ADHD
Tran powinniśmy dawkować zgodnie z zaleceniami producenta. Zawsze przed zastosowaniem trzeba zapoznać się z ulotką. Dzieciom powyżej 3 lat i osobom dorosłym zaleca się na ogół 1 łyżeczkę płynnego tranu dziennie.
Szacuje się, że jedna łyżeczka tranu może zawierać:
- 1 g kwasów tłuszczowych omega-3,
- ok. 600 IU witaminy D,
- ok. 300 µg witaminy A.
Z tranem nie należy przesadzać. Witaminy A i D można łatwo przedawkować. Szkodliwy dla organizmu może być też nadmiar kwasów omega-3 – może prowadzić do skazy krwotocznej, uszkodzenia niektórych tkanek, infekcji oraz cukrzycy. Dlatego przede wszystkim trzeba zapoznać się z informacjami na ulotce lub skonsultować się z farmaceutą.
Źródła:
J.PC. Chang i inni, High-dose eicosapentaenoic acid (EPA) improves attention and vigilance in children and adolescents with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and low endogenous EPA levels, doi: 10.1038/s41398-019-0633-0,
M.H. Bloch, A. Qawasmi, Omega-3 fatty acid supplementation for the treatment of children with attention-deficit/hyperactivity disorder symptomatology: systematic review and meta-analysis, doi: 10.1016/j.jaac.2011.06.008,
D.J. Bos i inni, Reduced Symptoms of Inattention after Dietary Omega-3 Fatty Acid Supplementation in Boys with and without Attention Deficit/Hyperactivity Disorder, doi: 10.1038/npp.2015.73,
A.J. Richardson, Omega-3 fatty acids in ADHD and related neurodevelopmental disorders, doi: 10.1080/09540260600583031,
M. Abdullah i inni, The effectiveness of omega-3 supplementation in reducing ADHD associated symptoms in children as measured by the Conners' rating scales: A systematic review of randomized controlled trials, doi: 10.1016/j.jpsychires.2018.12.002,
A. Sharma, J. Couture, A review of the pathophysiology, etiology, and treatment of attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD), doi: 10.1177/1060028013510699,
M.J. Heilskov Rytter i inni, Diet in the treatment of ADHD in children - a systematic review of the literature, doi: 10.3109/08039488.2014.921933,
R.P. Patrick, B.N. Ames, Vitamin D and the omega-3 fatty acids control serotonin synthesis and action, part 2: relevance for ADHD, bipolar disorder, schizophrenia, and impulsive behavior, doi: 10.1096/fj.14-268342,
J. Drąg, A. Goździalska, J.Jaśkiewicz, Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 w neuropsychiatrii, Państwo i Społeczeństwo, 2014 (XIV) nr 1.
Czytaj także:
Picie kawy w ciąży. Czy kofeina powoduje nadpobudliwość u dziecka?
Obalamy mity: Czy cukier powoduje nadaktywność u dzieci?
Objawy autyzmu - jak rozpoznać zaburzenia autystyczne u dziecka?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
