Paternalizm
Paternalizm jest stosunkiem jednej osoby (lub grupy) do innej osoby (lub grupy), w którym relacja jest asymetryczna. Przykładem i pierwowzorem jest tu stosunek rodziców do dzieci – rodzice troszczą się i chronią dziecko, opiekują się nim, a jednocześnie ograniczają swobodę jego funkcjonowania. Dziecko w tej relacji nie ma pełnej władzy nad sobą i otoczeniem (co jest zrozumiałe na wczesnych etapach rozwoju, choćby w niemowlęctwie), nie może korzystać z wolności ani autonomii.
Paternalizm to także pojęcie obejmujące relacje między grupami, a nawet między państwami – zasada działania jednak jest ta sama: jedne podmiot uważa, że działa w interesie drugiego, ponieważ ma np. większą wiedzę lub doświadczenie. Tutaj jednak poruszamy się w obszarze paternalizmu lekarskiego, czyli zagadnień etyki medycznej.
Paternalizm miękki i twardy
Wśród zwolenników doktryny paternalizmu można wyróżnić przedstawicieli dwóch nurtów: paternalizmu miękkiego i paternalizmu twardego. Paternalizm miękki polega na działaniu bez zgody pacjenta (np. na podjęciu za pacjenta decyzji o resuscytacji, gdy jest nieprzytomny), paternalizm twardy to działanie wbrew woli pacjenta (np. przymusowe podanie środków uspokajających pacjentowi agresywnemu). Paternalizm lekarski wg Włodzimierza T. Gajewskiego nie ma miejsca, gdy pacjent wyraża zgodę (po uprzednim poinformowaniu go, w pełni świadomie i dobrowolnie), gdy nie działa się dla dobra chorego i gdy kierują kimś niskie pobudki.
Etyka medyczna
Oczywiście paternalizm napotyka na opór i ma swoich przeciwników, wyznających zasady liberalne. W skrajnych przypadkach odmawiają oni wszelkich działań noszących znamiona paternalizmu, w imię poszanowania wolności i autonomii jednostki. Dylemat polega na tym, czy w przypadku zaburzeń psychicznych można mówić o autonomii i wolności, czy choroba nie jest formą zniewolenia ciała i umysłu człowieka w taki sposób, że zaczyna działać na swoją szkodę?
Prewencja samobójstw
W działania paternalistyczne wpisuje się prewencja samobójstw, zwłaszcza zaś ratowanie osób, które podjęły kroki w celu odebrania sobie życia. Tutaj również powstaje wiele pytań i wątpliwości, jednak rozwiewają je przepisy polskiego prawa, według którego niepowiadomienie odpowiednich służb o planowanym przez kogoś samobójstwie może być potraktowane jako nieudzielenie pomocy osobie w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia. Nie ma obowiązku podjęcia akcji ratowniczej z narażeniem własnego życia i zdrowia, ale też nie można przejść nad takim zdarzeniem do porządku dziennego. W tym wypadku prawo rozwiązuje dylematy moralne, pozostawiając zarówno świadków jak bliskich chorego z ich prywatnym poglądem na prawo do samobójstwa.
Zobacz też: Mity na temat samobójstwa
Terapia depresji
W przypadku terapii depresji sprawa nie jest tak oczywista. Wydaje się, iż paternalizm jest tym bardziej uprawniony, im silniejsze i bardziej destruktywne są objawy depresji. Należy jednak pamiętać, że pomimo zaburzeń procesów poznawczych i motywacyjnych, osoba cierpiąca na depresję nadal ma poczucie odrębności i prawa do decydowania lub zaniechania decydowania o własnym losie. Jakkolwiek nie zawsze można się na to zgodzić niosąc pomoc czy wsparcie, należy dążyć do poszanowania odczuć osoby cierpiącej i zachowanie zarówno profesjonalizmu jak empatii w kontakcie z chorym.
Zobacz też: Terapia depresji
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
