Uczenie się a lęk
Liczne badania sugerują, że istotną rolę w rozwoju lęku społecznego odgrywa proces uczenia się. Uczymy się, że należy się obawiać określonych obiektów i sytuacji na trzy podstawowe sposoby.
Po pierwsze, lęk może rodzić się wskutek bezpośredniego doświadczania urazu psychicznego lub odczucia niekorzystnych konsekwencji określonej sytuacji.
Przykładowo, ugryzienie przez psa może sprawić, że dana osoba wykształci lęk przed tymi zwierzętami.
Po drugie, człowiek może nauczyć się reagować lękiem poprzez obserwowanie innych osób, które obawiają się danej sytuacji.
Przykładowo, osoba, której rodzic nerwowo prowadzi samochód, ma większe szanse na to, że w wieku dorosłym sama będzie podobnie zachowywać się za kółkiem.
Wreszcie, słuchanie lub czytanie informacji na temat niebezpieczeństw związanych z określoną sytuacją może wywołać stany lękowe bądź je utrwalić.
Przykładowo, czytanie wzmianek o katastrofach lotniczych może pogłębić lęk przed lataniem.
Zobacz też: Walcz ze swoim lękiem!
Uczenie się na podstawie własnych doświadczeń
Wcześniejsze negatywne doświadczenia w sytuacjach społecznych mogą pogłębiać nieśmiałość i lęk społeczny danej osoby. A oto przykłady urazów psychicznych o podłożu społecznym:
- Bycie ofiarą bezlitosnych drwin.
- Bycie ofiarą prześladowań rówieśników w dzieciństwie.
- Nadmierna krytyka ze strony rodziców, przyjaciół, nauczycieli lub pracodawców.
- Żenujące zachowanie w sytuacji towarzyskiej (np. popełnienie oczywistego błędu, torsje, napad paniki itp.).
Zobacz też: Kilka słów o fobii
Uczenie się na podstawie obserwacji
Obserwacja może być potężnym narzędziem nauki lęku przed określonymi obiektami lub sytuacjami. Ta forma uczenia się (nazywana także uczeniem zastępczym) zakłada nabywanie lęku przez obserwowanie zachowań innych osób, które same reagują niepokojem na określone sytuacje społeczne. Inna forma uczenia się przez obserwację to bycie świadkiem sytuacji, w której inna osoba doświadcza urazu psychicznego w sytuacji społecznej.
A oto przykłady doświadczeń związanych z uczeniem obserwacyjnym, które mogą decydować o rozwoju lęku społecznego:
- Dorastanie w rodzinie, której członkowie są bardzo nieśmiali i utrzymują sporadyczne kontakty towarzyskie.
- Obserwowanie, jak nauczyciel ostro krytykuje innego ucznia za wygłoszony referat.
- Obserwowanie bardzo nerwowych zachowań współpracowników przeprowadzających prezentację.
- Obserwowanie, jak przyjaciel pada ofiarą drwin innych studentów.
Uczenie się na podstawie informacji i przekazu pośredniego
Człowiek może uczyć się lęku przed sytuacjami społecznymi, kiedy czyta o niebezpieczeństwie wywarcia złego wrażenia na innych lub słyszy ostrzeżenia na ten temat.
A oto przykłady sytuacji, które mogą prowadzić do rozwoju lęku społecznego przez przekazywanie informacji:
- Ciągłe wysłuchiwanie od któregoś z członków rodziny, że wywieranie dobrego wrażenia na innych jest niezmiernie ważne.
- Częste zapoznawanie się z prezentowanymi w prasie lub telewizji informacjami, jakoby wizerunek człowieka był najważniejszym aspektem jego istnienia i że stopień atrakcyjności człowieka jest odzwierciedlany przez to, jak postrzegają go inni.
Fragment pochodzi z książki „Jak przezwyciężyć nieśmiałość i lęk przed otoczeniem?” autorstwa Martina M. Anthony’ego i Richarda P. Swinsona (Wydawnictwo Helion, 2007). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
