Strategie w walce ze stresem
Przypisanie wydarzeniu charakteru stresu mobilizuje człowieka do określonych strategii radzenia sobie (coping). Radzenie sobie jest określane w tej koncepcji jako:
„[...] stale zmieniające się dynamiczne, poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby (Terelak, 2001, s. 72).”
Działania te mają na celu zwalczenie stresu albo obronę przed nim. Pierwsze służą rozwiązaniu problemu i nazwano je strategią zadaniową, do drugich natomiast należy strategia ucieczkowa oraz strategia zorientowana na emocje polegające na dystansowaniu się od trudności.
W koncepcji stresu Lazarusa i Folkman styl radzenia sobie ze stresem to „trwała osobowościowa dyspozycja jednostki do określonego zmagania się z sytuacjami stresowymi”, a proces rozumiany jest jako „ciąg zmieniających się w czasie strategii, związanych ze zmianami cech sytuacji i zmianami stanu psychofizycznego jednostki” (Wrześniewski, 2000, s. 46–47).
Zobacz też: Jak dzieci radzą sobie ze stresem?
Endler i Parker, przedstawiciele nowszych kierunków badań nad radzeniem sobie ze stresem, wprowadzili radzenie sobie skoncentrowane na unikaniu jako niezależne od skoncentrowanego na problemie lub na emocjach. Natomiast forma radzenia sobie skoncentrowanego na znaczeniu zawiera strategie poznawcze, umożliwiające nadawanie znaczenia sytuacjom chronicznego stresu, nie dającym się kontrolować (Park, Folkman, za: Heszen, Sęk, 2007).
Ocena sytuacji stresowej
Należy zaznaczyć, że ocena sytuacji zależy od wielu czynników związanych zarówno z osobowością, jak i warunkami szeroko rozumianego środowiska (Czapiński, 1994).
W koncepcji Jana Strelaua obecne jest ujęcie stresu jako:
„[...] stanu, który charakteryzują silne emocje negatywne, takie jak strach, lęk, złość, wrogość, a także inne stany emocjonalne wywołujące dystres oraz sprzężone z nimi zmiany fizjologiczne i biochemiczne, ewidentnie przekraczające bazalny poziom aktywacji (Strelau, 2000, s. 96).”
Zobacz też: Czym jest lęk?
Z kolei istotny czynnik sytuacji stresowej, według Ireny Heszen-Niejodek, stanowi:
„[...] obecność wymagań zewnętrznych lub wewnętrznych, będących na granicy możliwości przystosowawczych człowieka lub przekraczających te możliwości, czemu towarzyszy odpowiednia ocena poznawcza oraz przeżycia emocjonalne (Heszen-Niejodek, 2004, s. 475).”
Dlatego sytuacja stresowa, według tej autorki, pobudza człowieka do aktywności ukierunkowanej na odzyskanie równowagi pomiędzy wymaganiami i możliwościami oraz na poprawę stanu emocjonalnego.
Fragment pochodzi z książki „Zmęczenie a zdrowie i choroba (perspektywa psychologiczna)” Gabrieli Chojnackiej-Szawłowskiej (Impuls, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
