Zaburzenia dysocjacyjne – co to takiego?
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) to zaburzenia, których wspólną cechą jest częściowa lub całkowita utrata prawidłowej integracji między wspomnieniami przeszłości, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami a kontrolą ruchów dowolnych. Zdolność do świadomej i wybiórczej kontroli wspomnień jest ograniczona i zmienna w czasie.
Zaburzenia te są ściśle powiązane z wydarzeniami urazowymi, trudnymi do rozwiązania problemami natury psychologicznej czy zaburzonymi związkami z innymi ludźmi, przy jednoczesnym braku chorób somatycznych, które mogłyby wyjaśniać występowanie objawów.
Objawy zaburzeń dysocjacyjnych w nerwicy
Termin „konwersja” oznacza, że nieprzyjemne uczucie spowodowane problemami, z którymi chory nie potrafi sobie poradzić, jest przekształcane w objaw somatyczny. Chorzy cierpiący na zaburzenia dysocjacyjne charakteryzują się silnymi mechanizmami obronnymi, głównie mechanizmem unikania i zaprzeczania problemom, które są dla innych oczywiste.
Z objawów dysocjacyjnych pacjent czerpie korzyści w postaci wyeliminowania z pamięci nieakceptowanych, bolesnych treści oraz w postaci zainteresowania, uwagi ze strony otoczenia czy uwolnienia się od niechcianego działania (np. unika pracy).
Amnezja dysocjacyjna
Utrata pamięci dotycząca zazwyczaj ważnych, bieżących wydarzeń, niezwiązana ze zmianami organicznymi w ośrodkowym układzie nerwowym. Jest częściowa i wybiórcza o zmiennym zakresie. Utrzymuje się jednak stałe „jądro” niemożliwe do przypomnienia w stanie czuwania.
Fuga dysocjacyjna
To zespół objawów, które charakteryzują wszystkie cechy amnezji dysocjacyjnej z towarzyszącymi im dodatkowo objawami: celowe podróżowanie poza okolicę znaną z codziennej rutyny; zachowanie podstawowej troski o siebie (jedzenie, mycie itd.) i prostych interakcji z obcymi osobami (np. kupowanie biletów, zamawianie posiłków, pytanie o drogę).
Niekiedy pacjent ujawnia nową tożsamość, zazwyczaj na okres kilku dni. Okres fugi pokryty jest niepamięcią. Osłupienie dysocjacyjne (stupor dysocjacyjny) Znaczne ograniczenie lub zupełny brak ruchów dowolnych, brak prawidłowej reakcji na takie bodźce, jak: światło, hałas i dotyk. Przez długi czas pacjent siedzi lub leży przeważnie nieruchomo. Występuje całkowity lub prawie całkowity brak wypowiedzi słownych oraz spontanicznych ruchów dowolnych. Napięcie mięśniowe, postawa, oddychanie, otwieranie oczu, skoordynowane ruchy gałek ocznych wskazują, że pacjent nie śpi.
Trans i opętanie
Przejściowa utrata poczucia własnej tożsamości i pełnej orientacji w otoczeniu. Pacjent może zachowywać się tak, jakby był owładnięty przez inną osobowość, ducha, bóstwo, „siłę”. Zawężenie uwagi i świadomości, ograniczony, powtarzający się schemat pozycji ciała, wypowiedzi i ruchów.
Zobacz też: Borderline - co to znaczy pograniczne zaburzenie osobowości?
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu
Mogą objawić się utratą zdolności poruszania całością lub częścią kończyny (kończyn). Pojawić się może częściowy niedowład z osłabieniem i ograniczeniem ruchów lub całkowite porażenie. Są widoczne zaburzenia koordynacji ruchów (ataksja), zaburzenia równowagi, niemożność stania bez pomocy, drżenie kończyn lub całego ciała.
Drgawki dysocjacyjne
Naśladują napady padaczkowe, ale bardzo rzadko dochodzi w nich do: przygryzienia języka, poważnego uszkodzenia ciała z powodu upadku, nieświadomego oddania moczu. Utrata świadomości nie występuje lub jest zastąpiona przez stan osłupienia lub trans.
Dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego
Charakter znieczuleń często ma związek z wyobrażeniami pacjenta na temat funkcjonowania ciała, a nie z odpowiednią wiedzą medyczną. Mogą być obecne dysproporcje między rodzajami czucia, których nie można wytłumaczyć zmianami neurologicznymi. Utrata wzroku w tych przypadkach rzadko jest całkowita. Najczęściej ma postać utraty ostrości wzroku, zamazania obrazu, „widzenia tunelowego”. Pomimo skarg na uszkodzenia wzroku ogólna ruchliwość i sprawność motoryczna jest zachowana. Dysocjacyjna głuchota i utrata węchu występują znacznie rzadziej niż zaburzenia czucia i widzenia.
Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych
W leczeniu najważniejszą rolę odgrywa psychoterapia: psychoanaliza (pozwala choremu zrozumieć mechanizmy zaburzeń, konflikty będące przyczyną objawów), terapia behawioralna (relaksacja), hipnoza, narkoanaliza. Nie należy oskarżać chorego o chęć zwrócenia na siebie uwagi czy brak poprawy. Lęk i wzmożone napięcie mięśniowe można redukować korzystając z pochodnych benzodwuazepiny.
W przypadku objawów depresyjnych podaje się klasyczne leki przeciwdepresyjne i leki serotoninergiczne, rzadziej małe dawki neuroleptyków o działaniu przeciwlękowym i uspokajającym.
Zobacz też: Osobowość unikająca - zwykła nieśmiałość czy zaburzenie
Źródło: Wydawnictwo Continuo, „Podstawy Psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych”; pod red. M. Talarowskiej, Antoniego Florkowskiego, Piotra Gałeckiego; Rozdział 10. Wybrane zaburzenia psychiczne, Piotr Gałecki/pk/jm
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
