Niektórym ludziom trudno jest podjąć się ważnych, dalekosiężnych zadań: wciąż odsuwają je w czasie, nie potrafią ich zaplanować, mają problem z wykonaniem pierwszego kroku. To może dotyczyć rozpoczęcia pisania pracy magisterskiej, przygotowania projektu do pracy, wykonania ważnej procedury… Brak działania powoduje u nich stres i niepokój, a mimo to nie są w stanie „wziąć się za siebie” i zrealizować zadania.
Niektórzy mogą uznać, że takie osoby są po prostu leniwe, nauka ma na to jednak inne określenie: prokrastynacja. Co to oznacza i czy ma coś wspólnego z lenistwem?
Prokrastynacja – co to jest?
Prokrastynacja od lat 90. ubiegłego wieku jest traktowana jako jedno z zaburzeń psychicznych, które polega na zwlekaniu i odkładaniu wszystkiego na później. Osoba, która na nie cierpi, decyduje się na ciągłe przekładanie czynności i planów na następny dzień, tydzień lub na czas bliżej nieokreślonej przyszłości. Trudno jest jej skoncentrować się na dalekosiężnych celach, wykonuje tylko zadania krótkoterminowe.
Czy zachowanie takie jest wynikiem lenistwa, czy działania mózgu? Eksperci z Carleton University w Ottawie ocenili, że problemem jest skłonność naszego mózgu do unikania doświadczeń, które są dla nas nieprzyjemne. Mechanizm, o którym mowa, uaktywnia się więc, gdy wykonanie danego zadania wiąże się ze strachem i stresem. Wolimy zając się tym, co sprawia nam przyjemność i/lub daje szybkie poczucie zwycięstwa i natychmiastowy pozytywny efekt, np. zamiast załatwić sprawę w banku, siedzimy przed komputerem i oglądamy filmiki z zabawnymi kotkami lub sprzątamy biurko w pracy zamiast popracować nad dalekosiężnym projektem.
Prokrastynacja różni się od lenistwa tym, że człowiek leniwy, gdy odkłada pracę na później, czerpie z tej decyzji przyjemność. W przypadku prokrastynacji jest odwrotnie – pojawia się niepokój, wyrzuty sumienia.
Prokrastynacja – skąd się bierze?
Stan ten najczęściej wiąże się z pięcioma lękami, z którymi może zmagać się człowiek: lękiem przed porażką, sukcesem, intymnością, bezradnością lub izolacją. Przyczyną może być też perfekcjonizm lub potrzeba stymulacji (chęć doznania silnych wrażeń). Badacze są ponadto zdania, że prokrastynacja może mieć podłoże genetyczne.
Prokrastynacja, czyli czy warto odwlekać różne sprawy?
Czy prokrastynacja dotyczy ciebie?
Jeśli na chociaż połowę z tych pytań odpowiesz twierdząco, bardzo możliwe, że cierpisz na prokrastynację:
- Masz problem z ustaleniem hierarchii obowiązków.
- Odkładasz wiele spraw na „wieczne nigdy” – kolejny dzień, tydzień, rok…
- Koncentrujesz się na krótkich zadaniach, te dalekosiężne są dla ciebie problemem.
- Nie wiesz, jak rozpocząć różne działania.
- Ważne zadania wykonujesz tylko ze strachu przed konsekwencjami.
- Zawsze masz wrażenie, że lepiej poczekać na „lepszy moment”, usprawiedliwiasz swój brak działania.
- Nie umiesz zarządzać swoim czasem.
- Boisz się, że coś ci się nie uda.
- Nie jesteś asertywny, nie potrafisz odmówić przyjęcia kolejnego zadania, mimo że masz ich już za dużo.
- Żyjesz w chaosie: masz bałagan na biurku i w głowie.
Prokrastynacja – jak sobie radzić?
W walce z prokrastynacją pomagają nieraz specjaliści – psychologowie lub psychiatrzy – rzadziej zaś farmakoterapia. Można nauczyć się tak działać, by zmienić złe nawyki.
Przede wszystkim, gdy następnym razem dostaniesz jakieś zadanie do wykonania, rozpisz je na małe części i realizuj plan stopniowo. Nagradzaj się za sukcesy, ale nie karz za porażki. Zaczynaj od tego, co najtrudniejsze i napawaj się radością, gdy uda ci się wykonać plan. Dbaj też o organizację pracy i naucz się zarządzać czasem. Żeby jednak zacząć wprowadzać zmiany nawyków, musisz mieć pewność, że naprawdę potrzebujesz zmian!
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
