Spis treści:
- Tężyczka od stresu, czyli tężyczka nerwicowa – czym jest?
- Objawy tężyczki od stresu
- Tężyczka a stres – przyczyny
- Tężyczka a stres – diagnostyka. Jak rozpoznać tężyczkę nerwicową?
- Leczenie tężyczki od stresu
- Jak zapobiegać atakowi tężyczki przy stresie?
Tężyczka od stresu, czyli tężyczka nerwicowa – czym jest?
Tężyczka nerwicowa to potoczne określenie tężyczki utajonej, której przyczyną jest nadmierny stres lub lęk, zwłaszcza występujący u osób z nerwicą lękową (zaburzeniem lękowym) albo długotrwałym obniżeniem nastroju. Częściej taki rodzaj tężyczki pojawia się w przypadku osobowości typu A, a zatem u ludzi z mniejszą odpornością na stres, skłonnością do popadania w stany lękowe i dużą chwiejnością emocjonalną.
Istotą tężyczki jest nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa, która wywołuje przykre dolegliwości: bolesne skurcze mięśni, drętwienie i mrowienie kończyn oraz twarzy, migreny czy przewlekłe zmęczenie. W dużej mierze wskutek niedoborów elektrolitowych.
Tężyczka od stresu zazwyczaj wynika ze współwystąpienia wewnątrzkomórkowych niedoborów magnezu oraz hiperwentylacji (często pojawia się przy zaburzeniach lękowych, atakach paniki). Na ogół problem dotyka młodych aktywnych ludzi, zwłaszcza kobiety.
Podłożem tężyczki może być wiele problemów zdrowotnych, począwszy od chorób przytarczyc, nerek, przez nieprawidłową dietę, po wspomniany przewlekły lub silny stres.
Objawy tężyczki od stresu
Objawy tężyczki wynikające z nadmiernego stresu są niespecyficzne, co oznacza, że mogą sugerować różne stany chorobowe. Są to:
- wzmożone napięcie nerwowe,
- skurcze mięśni, zwłaszcza kończyn,
- drżenie,
- zmęczenie,
- bóle głowy, migreny,
- parestezje (mrowienie, drętwienie) w obrębie nóg, rąk, twarzy,
- zawroty głowy,
- skurcze brzucha,
- obniżenie nastroju,
- napięcie, drażliwość,
- duszność i hiperwentylacja,
- bezsenność,
- kołatanie serca,
- ból w klatce piersiowej,
- bladość,
- pocenie się,
- osłabienie włosów i paznokci,
- ataki paniki,
- omdlenia,
- drgawki.
Jak widać, objawy tężyczki utajonej są mało charakterystyczne i w większość dość powszechne, dlatego tężyczka może być błędnie zdiagnozowana jako depresja, nerwica lękowa, migrena czy zespół przewlekłego zmęczenia. W rezultacie właściwe leczenie może być opóźnione. Jak rozpoznać, czy objawy faktycznie wynikają z tężyczki?
Tężyczkę wyróżnia obecność prowokowanych objawów: objawu Chvostka oraz objawu Trousseau, a także dodatni wynik tzw. próby tężyczkowej. Więcej o tym w części: Tężyczka od stresu - diagnostyka.
Tężyczka a stres – przyczyny
Podłożem tężyczki nerwicowej jest niedobór magnezu współwystępujący z zasadowicą oddechową wywołaną hiperwentylacją, czyli pogłębionymi i szybkimi oddechami, co na ogół pojawia się przy silnym stresie lub lęku. Przewlekły stres jest jednym z ważnych czynników ryzyka tężyczki.
Stres, niedobór magnezu i tężyczka
Stres wpływa niekorzystnie na zasoby magnezu w organizmie. Powoduje przesunięcie się jonów tego pierwiastka z przestrzeni wewnątrzkomórkowej do przestrzeni zewnątrzkomórkowej, szybciej wyczerpuje jego zasoby w organizmie, a także zwiększa wydalanie wraz z moczem.
Niedobór magnezu wywołany stresem może prowadzić z kolei do nasilenia objawów lękowych, a te do hiperwentylacji i wyzwolenia objawów tężyczki, w tym napięcia nerwowego. Na zasadzie mechanizmu błędnego koła.
Trzeba pamiętać, że niedobory magnezu występują przy wielu stanach chorobowych i złej diecie. Łagodne deficyty są częste w populacji i nie muszą powodować tężyczki. Odpowiadają za to za gotowość do wystąpienia takiego ataku u niektórych osób .
Tężyczka od stresu a osobowość typu A
Już kilkadziesiąt lat temu naukowcy zasugerowali, że wzorzec osobowości typu A (o wysokim poziomie stresu) może być powiązany z niedoborem magnezu, a więc ryzykiem wystąpienia tężyczki. Osobowość typu A wyróżnia wysoki poziom neurotyzmu. Takie osoby mają niższą odporność na stres, łatwo ulegają emocjom, stawiają sobie wygórowane wymagania, zamartwiają się i są podatniejsze na stany lękowe. Wśród pacjentów z tężyczką osoby z takimi cechami występują częściej.
W badaniach zauważono na przykład, że u studentów o typie osobowości A stres psychiczny spowodował spadek stężenia magnezu w komórkach, a wzrost w osoczu, czego nie zauważono u badanych zakwalifikowanych jako osobowości typu B. Zatem ich organizmy intensywniej wykorzystywały zasoby tego pierwiastka pod wpływem działania stresora.
Jednocześnie obserwuje się, że osoby neurotyczne przywiązują większą wagę do nawet subtelnych objawów stresu. Przez to bardziej się „nakręcają”, dolegliwości nasilają się i wszystko to sprzyja pojawieniu się tężyczki.
Tężyczka a stres – diagnostyka. Jak rozpoznać tężyczkę nerwicową?
W diagnostyce tężyczki od stresu należy zbadać stężenie magnezu (w osoczu i erytrocytach), a także wapnia, potasu oraz witaminy D. Badanie ogólne stężenia magnezu w osoczu może nie być wystarczające, ponieważ dla prawidłowego działania układu nerwowego ważny jest poziom tego pierwiastka wewnątrz komórek.
Następnie wykonuje się testy prowokacyjne, które mają ujawnić bardziej charakterystyczne objawy tężyczki (choć mogą wystąpić też u ludzi zdrowych):
- objaw Chvostka – pojawia się skurcz mięśni twarzy po opukiwaniu nerwu twarzowego albo miejsca zlokalizowanego przed płatkiem ucha,
- objaw Trousseau – polega na wystąpieniu przykurczu dłoni (tzw. ręka położnika) po wywołaniu niedokrwienia, np. przez założenie mankietu ciśnieniomierza i utrzymaniu przez 3 minuty ciśnienia większego o 20 mmHg od ciśnienia skurczowego – pojawia się charakterystyczny przykurcz z zablokowanymi palcami, które zbliżają się do siebie opuszkami.
- dodatni wynik próby tężyczkowej – jest to test z zastosowaniem techniki EMG, w którym wywołuje się czasowe niedokrwienie i hiperwentylację.
Warto też udać się na badanie psychologiczne w kierunku poznania typu osobowości oraz ewentualnych zaburzeń nerwicowych.
Leczenie tężyczki od stresu
W leczeniu tężyczki związanej ze stresem podstawowe znacznie ma pomoc psychologiczna i psychoterapia. Pozwala ona poznać przyczyny napięcia emocjonalnego i nauczyć się lepiej sobie z nim radzić. Czasami wskazana jest pomoc psychiatry – specjalista może przepisać leki przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe, które także bywają pomocne w łagodzeniu objawów tężyczki nerwicowej.
Ważnym elementem terapii jest uzupełnienie niedoborów (zwłaszcza magnezu) i dbanie o właściwy poziom elektrolitów i witamin. Naukowcy zauważyli, że uzupełnienie niedoborów magnezu wpływa kojąco na układ nerwowy, łagodzi negatywne skutki stresu, zmniejsza nadaktywność układu nerwowo-mięśniowego i poprawia przekaźnictwo sygnałów nerwowych. Zmniejszają się wówczas skurcze, drżenie, parestezje czy inne objawy tężyczki. Magnez ma też działanie ochronne na układ nerwowy.
Przy tężyczce mogą występować niedobory potasu oraz wapnia, często też witaminy D. Dlatego lekarz może zlecić ich uzupełnienie.
Jak zapobiegać atakowi tężyczki przy stresie?
W przypadku hiperwentylacji pomocne jest dmuchanie do papierowej torebki. To doraźnie, a co poza tym? Na co dzień stosuj sprawdzone metody niwelujące stres:
- techniki relaksacyjne (np. trening autogenny Schultza albo Jacobsona),
- ograniczenie używek: kofeiny, alkoholu,
- regularna umiarkowana aktywność fizyczna,
- zdrowa zrównoważona dieta,
- zioła na uspokojenie, np. melisa, rumianek, korzeń kozłka (waleriana), ziele dziurawca (polecany na łagodne objawy depresji wynikające ze stresu), chmiel,
- odpoczynek i zdrowy sen.
W sytuacjach napięcia warto sięgać po elektrolity zawierające magnez. A w miesiącach od października do kwietnia suplementować witaminę D. Dowiedziono, że niedobory witaminy D również zmniejszają odporność na stres i powodują, że szybciej się denerwujemy.
Źródła:
Papadopol V, Nechifor M. Magnesium in neuroses and neuroticism. In: Vink R, Nechifor M, editors. Magnesium in the Central Nervous System [Internet]. Adelaide (AU): University of Adelaide Press; 2011. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507254/,
Williams A, Liddle D, Abraham V. Tetany: A diagnostic dilemma. J Anaesthesiol Clin Pharmacol. 2011 Jul;27(3):393-4. doi: 10.4103/0970-9185.83691
Galland L. Magnesium, stress and neuropsychiatric disorders. Magnes Trace Elem. 1991-1992;10(2-4):287-301. PMID: 1844561,
Durlach J, Bac P, Durlach V, Bara M, Guiet-Bara A. Neurotic, neuromuscular and autonomic nervous form of magnesium imbalance. Magnes Res. 1997 Jun;10(2):169-95. English, French. PMID: 9368238,
Ito N, Fukumoto S. [Symptoms and management of tetany]. Clin Calcium. 2007 Aug;17(8):1234-9. Japanese. PMID: 17660621.
Czytaj także:
Diagnostyka tężyczki utajonej na NFZ jest możliwa. Jak uzyskać skierowanie?
Zaczyna się od subtelnego mrowienia i zawrotów głowy, a potem jest tylko gorzej. Możesz nawet nie wiedzieć, że to atak tężyczki
Dokuczają ci skurcze nóg? Wypróbuj najlepsze domowe sposoby
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
