Wszechobecny ból
Można z pewnością stwierdzić, że przewlekły ból i przewlekłe zmęczenie mają znaczący wpływ na niesprawność, absencję chorobową i koszty leczenia. Przewlekły ból o średnim natężeniu dotyczy 19% dorosłej populacji Europejczyków i poważnie obniża ich jakość życia społecznego i pracy. Najczęstsze skargi dotyczą bólu: głowy, kręgosłupa, reumatycznego, nowotworowego, neurogennego i psychogennego. Natomiast na syndrom przewlekłego zmęczenia skarży się około 0,3% dorosłych Europejczyków i chociaż przyczyna tego zjawiska nie jest znana, podkreśla się rolę rozmaitych obciążeń istniejących w zachodnim, uprzemysłowionym społeczeństwie (van Weering i in., 2007).
Aktywność fizyczna w walce ze zmęczeniem
Wiadomo, że regularna aktywność fizyczna korzystnie wpływa na zdrowie, a zwłaszcza poprawia jakość życia, mobilność, redukuje niesprawność, i przeciwnie – niewielka aktywność fizyczna jest traktowana jako czynnik ryzyka wzrostu przewlekłych chorób, funkcjonalnej zależności i śmiertelności.
Odwołując się do teoretycznych modeli bólu i zmęczenia, uważa się, że obniżony poziom aktywności fizycznej jest przyjmowany jako ważny czynnik odpowiadający właśnie za podtrzymywanie przewlekłego bólu i zmęczenia. W konsekwencji długotrwałej fizycznej bierności (braku aktywności) oraz znużenia i bólu towarzyszącego codziennej aktywności kondycja człowieka ulega pogorszeniu. Taki stan podwyższa lęk przed aktywnością ruchową, skłaniając pacjenta do rezygnacji z ruchu. Uruchamia się w ten sposób mechanizm błędnego koła, powiększający skargi natury psychologicznej. Oczywiście w celu poprawy odczuwanego przewlekłego bólu i zmęczenia człowiek chory przewlekle nie może unikać aktywności fizycznej, ale powinien ją znormalizować w swoim codziennym obciążeniu.
Zobacz też: Zalety aktywności fizycznej
Relaks nie dla wszystkich
Problematyka roli aktywności fizycznej wśród pacjentów z przewlekłym zmęczeniem i bólem okazuje się jednak bardziej złożona. Zaobserwowano, że istnieje grupa chorych doświadczających przewlekłego bólu, którzy go tłumią lub ignorują i rozpoczęte czynności doprowadzają do końca. Osoby te są niezdolne do włączenia form relaksacji w ich codzienne funkcjonowanie. Tacy pacjenci w badaniach mogą być łatwo zakwalifikowani jako „asymptomatyczna” grupa kontrolna.
Jak leczyć?
Van Weering wraz z zespołem (2007) uważa, że podobnie zachowują się pacjenci z chronicznym zmęczeniem, których dzienny poziom aktywności jest podobny do zdrowej grupy kontrolnej. Lekarze często podkreślają, że nie każdy pacjent z przewlekłym bólem lub zmęczeniem ujawnia spadek kondycji. Istnieją pacjenci, którzy są i mogą być aktywni.
W tym kontekście zostały zaprezentowane trudności związane z doborem adekwatnego i optymalnego leczenia oraz lepszym zrozumieniem roli aktywności pacjenta z przewlekłym bólem i zmęczeniem. Dokonując systematycznego przeglądu badań dotyczących aktywności fizycznej pacjentów z przewlekłym zmęczeniem lub bólem, odnotowano, że poziom aktywności tych pacjentów był niższy niż osób zdrowych z grup kontrolnych, chociaż sposób pomiaru tej aktywności był niejednorodny. Na takie wyniki badań mógł mieć wpływ stan psychosomatyczny w chwili badania, a zwłaszcza aktualna obecność bólu czy nastrój. Rolę nastroju dostrzeżono wśród pacjentów z depresyjnym nastrojem i przewlekłym bólem, których poziom aktywności był niższy niż pacjentów bez depresyjnego nastroju.
Zobacz też: Jak kondycja fizyczna wpływa na psychikę?
Badania nad bólem
Zależność pomiędzy bólem a zmęczeniem badana była wśród chorych na SM (zob. Trojan i in., 2007). Rezultaty badań wskazują, że ból okazał się wśród chorych bardziej nasilony niż w grupie kontrolnej zdrowych osób, co nie jest zaskakujące. Ból wpływał na zwiększenie intensywności zmęczenia, ale również naruszał ogólną aktywność, a następnie nasilał spadek kondycji chorego i wzrost zmęczenia.
Uwaga, to depresja!
Ból również ingeruje w obniżenie jakości snu i ma udział w pogłębieniu różnych symptomów depresji.
W wielowymiarowym modelu zmęczenia każdy z tych czynników, to znaczy jakość snu i ból, miał istotny udział w ogólnym i somatycznym zmęczeniu. Obniżenie jakości snu okazało się ważnym predykatorem ogólnego i somatycznego zmęczenia.
Oczywiście różnorodność strategii przeprowadzonych badań nie pozwala na jednolitą syntezę wyników. Na przykład nie we wszystkich badaniach kontrolowano aktywność zawodową pacjentów, która z pewnością należy do kluczowych zmiennych ilustrujących zaangażowanie społeczne osoby doświadczającej bólu i zmęczenia (zob. Trojan i in., 2007).
Fragment pochodzi z książki „Zmęczenie a zdrowie i choroba (perspektywa psychologiczna)” Gabrieli Chojnackiej-Szawłowskiej (Impuls, 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
