Ocenia się, że problemy związane z tarczycą ma ponad 300 milionów ludzi na całym świecie, choć nawet połowa z nich o tym nie wie. Polscy endokrynolodzy szacują, że zaburzenia czynności gruczołu tarczowego dotyczą nawet 22% mieszkańców naszego kraju, przede wszystkim kobiet. Panie nie tylko zapadają na choroby tarczycy 8 razy częściej niż mężczyźni, ale dzieje się to zwykle w znacznie młodszym wieku, niż u panów.
Kto najczęściej zapada na choroby tarczycy?
Choroby tarczycy zdecydowanie częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Jeszcze częściej problem ten występuje u kobiet ciężarnych i u młodych matek. Do pozostałych grup ryzyka zaliczają się osoby:
- z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy w wywiadzie rodzinnym,
- cierpiące na inne choroby autoimmunologiczne, np. na cukrzycę typu 1,
- w wieku powyżej 50. roku życia, w tym u kobiet w okresie menopauzy,
- po operacji tarczycy,
- z zespołem Downa lub Turnera,
- po leczeniu jodem radioaktywnym,
- narażone na napromienianie, w tym poddawane radioterapii okolicy szyi,
- rasy białej i żółtej (ryzyko większe niż w innych populacjach).
Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
Tak zwana pełnoobjawowa niedoczynność tarczycy dotyczy 5 do 7% dorosłych kobiet i ok. 1% mężczyzn. Istnieje jednak również tzw. utajona postać tego zaburzenia, która może występować nawet u 10% ogólnej populacji. Kobiety zapadają na hipotyreozę aż pięciokrotnie częściej niż mężczyźni. Istnieje również wrodzona postać niedoczynności tarczycy. Zdarza się ona z częstością 1 na 4.000 urodzeń (żywych).
Choć ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy rośnie z wiekiem, choroba ta występuje także u ludzi młodych, a nawet dzieci. Grupą szczególnie narażoną są kobiety w okresie ciąży i po porodzie. Niedoczynność tarczycy rozwija się u ok. 5% kobiet spodziewających się dziecka. Niedoczynność tarczycy pojawia się, gdy gruczoł tarczowy nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości hormonów, co spowalnia procesy metaboliczne w organizmie. Pojawia się uczucie zmęczenia i obniżenie nastroju. Po pewnym czasie kobiety cierpiące na niedoczynność tarczycy mogą stwierdzić u siebie również przyrost masy ciała (nawet, gdy prawidłowo się odżywiają i ćwiczą) podwyższenie ciśnienia tętniczego, zwiększenie stężenia cholesterolu, oraz zaburzenia miesiączkowania lub inne problemy dotyczące płodności.
Niedoczynność tarczycy występuje w różnym nasileniu, od łagodnego do bardzo ciężkiego. Kobiety z łagodną hipotyreozą często nie obserwują u siebie żadnego z wymienionych objawów, lecz jeśli problem nie zostanie wykryty i leczony, choroba może podstępnie się rozwijać. Skutki ciężkiej niedoczynności mogą obejmować niepłodność, choroby serca, a nawet śpiączkę.
Leczenie niedoczynności tarczycy polega na podawaniu hormonów wytwarzanych syntetycznie. W celu skutecznej kontroli objawów zaleca się więc przyjmowanie leków hormonalnych. Suplementacja ta jest często niezbędna do końca życia.
Warto wiedzieć: Chora tarczyca u dziecka – kiedy się niepokoić?
Jak rozpoznać niedoczynność tarczycy?
Objawy niedoczynności tarczycy:
- zmęczenie/ senność,
- nietolerancja zimna,
- pogorszenie pamięci,
- zwiększenie wagi ciała,
- depresja,
- spowolniona akcja serca,
- zaparcia,
- zaburzenia miesiączkowania,
- niepłodność,
- bóle stawów i mięśni,
- cienkie i łamliwe włosy lub paznokcie,
- wypadanie włosów,
- sucha, łuszcząca się i blada skóra,
- obrzęk twarzy, rąk i stóp,
- osłabienie libido.
Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
Nadczynność tarczycy jest problemem ok. 2% dorosłych w Polsce. Występuje 4 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn, natomiast bardzo rzadko zdarza się u dzieci. Tylko 1 na 50 000 noworodków rodzi się z wrodzoną hipertyreozą, a wśród niemowląt i małych dzieci występuje ona 10-15 razy rzadziej niż u dorosłych.
U ponad 70% chorych z nadczynnością tarczycy przyczyną nadmiernej produkcji hormonów tarczycy jest uwarunkowana genetycznie choroba Gravesa-Basedowa. W drugiej kolejności hipertyreoza występuje jako objaw tzw. wola guzowatego nadczynnego. Zbyt duża ilość hormonów tarczycy we krwi przyspiesza procesy metaboliczne organizmu.
Kobiety z nadczynnością tarczycy mogą, m.in.: chudnąć, być rozdrażnione, nerwowe, osłabione, silnie się pocić, mieć kłopoty ze snem, przyspieszoną czynność akcji serca, skąpe i/lub rzadsze miesiączki.
Ich nasilenie może być różne, łagodne do ciężkiego. Nawet jednak łagodna postać hipertyreozy, o ile nie jest leczona, może się pogłębiać. Na szczęście nadczynność tarczycy można leczyć. W tym celu podaje się leki przeciwtarczycowe lub wykonuje zabieg chirurgiczny, można także podać terapeutycznie jod radioaktywny. Usunięcie całego organu konieczne jest tylko w skrajnych przypadkach (np. nowotworu). Niekiedy zdarza się jednak, że po leczeniu jodem radioaktywnym lub po operacji dochodzi u chorej (lub chorego) do wtórnej niedoczynności tarczycy, ponieważ gruczoł nie jest już w stanie produkować wystarczającej ilości hormonów. Podaje się wówczas preparaty hormonalne.
Jak rozpoznać nadczynność tarczycy?
Objawy nadczynności tarczycy, to:
- chudnięcie,
- nerwowość, rozdrażnienie, niepokój,
- przyspieszenie czynności serca,
- wytrzeszcz oczu,
- drżenie rąk,
- osłabienie,
- częstsze oddawanie stolca, biegunki,
- kłopoty ze snem,
- wzmożona potliwość,
- skąpe lub rzadsze miesiączki.
Warto wiedzieć: Na czym polega terapia jodem radioaktywnym?
Wole obojętne
Wolem obojętnym nazywamy nienowotworowe i niezapalne powiększenie tarczycy, któremu towarzyszy prawidłowe stężenie tyroksyny i trijodotyroniny we krwi. Taki stan hormonalny określamy jako eutyreozę.
Choroba Hashimoto
Choroba Hashimoto to najczęściej występująca postać zapalenia tarczycy, przebiegająca zwykle z jej niedoczynnością, a znacznie rzadziej – z nadczynnością. Choroba Hashimoto połączona z jawną klinicznie niedoczynnością tarczycy dotyczy ok. 1% mieszkańców Polski, jest więc najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy u kobiet w wieku rozrodczym – zarówno u kobiet ciężarnych, jak też już po rozwiązaniu. W pierwszym roku po urodzeniu dziecka, nawet u 16% matek może rozwinąć się poporodowe zapalenie tarczycy - odmiany choroby Hashimoto.
Choroba ma tzw. podłoże autoimmunologiczne, czyli jest związana z utratą kontroli organizmu nad reakcją systemu odpornościowego na własne komórki. Występuje 10 do nawet 20 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Przebiega także z predyspozycją rodzinną: u 50% członków rodziny chorego stwierdza się obecność przeciwciał przeciwtarczycowych. Choć zdarza się u dzieci, większość zachorowań dotyczy dorosłych i przypada na 45.-65. rok życia.
Początek choroby jest często trudno uchwytny. Rozpoznanie ustalane jest zwykle już w zaawansowanej postaci choroby, gdy dochodzi do niedoczynności tarczycy. Charakterystyczne jest wole o wzmożonej spoistości z powoli rozwijającą się niedoczynnością. Rzadko występują inne objawy, takie jak: wytrzeszcz, tzw. obrzęk przedgoleniowy czy bóle samej tarczycy.
Choroba Hashimoto wymaga leczenia w przypadku utajonej lub jawnej niedoczynności tarczycy, która towarzyszy obecności wola. Chorym zaleca się podawanie preparatów hormonalnych. Obecnie uważa się, że wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie terapii tymi lekami może znacznie spowolnić rozwój choroby.
Polecamy: Jaka jest norma TSH?
Źródło: udostępnione przez Solski Burson-Marsteller/ ws
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
