Gdy dziecko budzi się z przerażeniem, czyli czym są lęki nocne i jak postępować podczas napadu?

Spis treści:

1. Czym są lęki nocne i jakie są przyczyny?
2. Objawy lęków nocnych u dzieci i dorosłych
3. W jakim wieku pojawiają się lęki nocne?
4. Pierwsza pomoc w przypadku napadu lęku nocnego
5. Lęki nocne - gdzie szukać pomocy?

Czym są lęki nocne i jakie są przyczyny?

Lęki nocne (łac. pavor nocturnus), nazywane też lękami sennymi, to zaburzenie snu zaliczane do parasomnii. Charakteryzują się przemijającym nagłym przebudzeniem z silnym przerażeniem, często z głośnym krzykiem lub jękiem oraz czasową zmianą świadomości. Można powiedzieć, że w tym czasie mózg jest częściowo obudzony, a częściowo śpi.

Napady lęku nocnego trwają od kilku sekund do kilkunastu minut. Zwykle występują w ciągu pierwszych trzech godzin od zaśnięcia, w 3 lub 4 fazie snu (podczas snu głębokiego, w stadium nREM). Powtarzające się ataki lęku mogą występować nawet przez kilka lat, na szczęście dzieci wyrastają z tego zaburzenia.

Skąd biorą się leki nocne? Nie jest znana dokładna przyczyna, ale naukowcy wskazują zarówno na czynniki środowiskowe, jak i genetyczne (występowanie rodzinne). Często można rozpoznać czynnik spustowy, który je powoduje.

Lęki nocne u dzieci mogą pojawić się wskutek stresujących zmian w otoczeniu, np. separacji, rozwodu rodziców, związania się opiekuna z nowym partnerem lub przeprowadzki, a także doświadczania przemocy. Tego rodzaju zdarzenia mogą powodować u dzieci strach, frustrację, utratę poczucia bezpieczeństwa, a w rezultacie zaburzenia snu. U dorosłych przyczyną lęków nocnych może być zespół stresu pourazowego, zaburzenia lękowe lub inne ukryte zaburzenia psychiczne.

Ryzyko zwiększają również:

• gorączka,
• hałas w otoczeniu,
• pełen pęcherz moczowy,
• lęk separacyjny,
• zmęczenie,
• nadmierna aktywność fizyczna,
• nadmierne spożycie kofeiny, alkoholu,
• obturacyjny bezdech senny,
• zespół niespokojnych nóg,
• astma,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• przyjmowanie niektórych leków (np. neuroleptyków, leków uspokajających, stymulantów).

Objawy lęków nocnych u dzieci i dorosłych

Osoba, która doświadcza lęku nocnego:

• siada na łóżku lub wstaje,
• krzyczy ze strachu, może też płakać, jęczeć,
• ma przestraszony wyraz twarzy,
• ma otwarte lub zamknięte oczy, ale nie jest świadoma,
• nie jest przebudzona, nie można się z nią normalnie porozumieć, nie myśli logicznie, jest zdezorientowana,
• może być agresywna, kopać,
• ma przyspieszone bicie serca,
• poci się, drży,
• niewyraźnie mówi,
• spokojnie zasypia po czasie od kilku sekund do kilkunastu minut i zwykle nie pamięta epizodu.

Lęki nocne nie pojawiają się w fazie snu REM, gdy śnimy, dlatego należy odróżnić je od koszmarów sennych (występują tylko w stadium REM i wybudzenie po nich jest całkowite). W diagnostyce należy też wykluczyć padaczkę i zaburzenia psychiczne, np. lękowe.

Przeczytaj też: Ataki paniki w nocy

W jakim wieku pojawiają się lęki nocne?

Lęki nocne to zaburzenie typowe dla wieku dziecięcego. Szacuje się, że lęki senne występują u 1-6,5% dzieci. Zazwyczaj napady pojawiają się w wieku od 4 do 12 lat (a najwięcej przypadków notuje się w wieku od 5 do 7 lat). Rzadko problem dotyczy młodzieży i osób dorosłych.

Pierwsza pomoc w przypadku napadu lęku nocnego

W przypadku napadu lęku nocnego niewiele tak naprawdę można zrobić. Osobę, która go doświadcza, jest bardzo trudno uspokoić, a kontakt z nią jest utrudniony. Pomoc w czasie napadu polega przede wszystkim na zabezpieczeniu tej osoby przed upadkiem, zranieniem czy spowodowaniem krzywdy. Najważniejsza jest obecność opiekuna, mówienie spokojnym głosem i zapewnienie dziecku ochrony. Napady lęku nocnego nie wymagają przyjmowania żadnych leków.

W przypadku często występujących powtarzających się ataków, zaleca się czasami wyprzedzające wybudzenia zanim pojawi się napad lęku. Jest to jednak metoda kontrowersyjna.

Aby uniknąć epizodu, warto zadbać o odpowiednie warunki do zasypiania: ciche, spokojne pomieszczenie, unikanie korzystania z elektroniki przed snem, codzienne rytuały, które wprowadzą dziecko w stan wyciszenia.

Lęki nocne - gdzie szukać pomocy?

W razie podejrzenia lęków nocnych należy udać się do lekarza rodzinnego lub pediatry, który może nas skierować do neurologa. Równolegle warto skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Specjaliści na podstawie wywiadu i oceny objawów są w stanie rozpoznać zaburzenie snu oraz ewentualnie wykluczyć inne przyczyny. Czasami zasadne jest skierowanie na specjalistyczne badania dodatkowe, jak polisomnografia albo badanie EEG we śnie.

Czytaj także:
Bezsenność - skąd się bierze, jak zapobiegać problemom ze snem
Lęk separacyjny - jak oswoić trudności przy rozstaniu u dziecka
Niedobór jakiej witaminy powoduje bezsenność? Uzupełnij te niedobory by lepiej spać
Atak paniki – co robić, gdy się pojawia? Ćwiczenia na atak paniki