Jakie są przyczyny anemii? Niedobór żelaza dotyczy tylko połowy przypadków

Anemia, inaczej niedokrwistość, to niedobór czerwonych krwinek i hemoglobiny we krwi. Jest to jedno z najczęściej występujących zaburzeń hematologicznych. Główne objawy niedokrwistości to szybka męczliwość, uczucie duszności, trudności w koncentracji, tachykardia oraz bladość skóry. Chociaż anemia w większości przypadków jest stanem umiarkowanym i przemijającym, a jej przyczyny łatwo skorygować (np. niedobór żelaza), to może też wskazywać na poważne choroby. Nie należy jej nigdy bagatelizować, gdyż nieleczona prowadzi do groźnych powikłań. Aby właściwie leczyć anemię, trzeba wiedzieć, co ją powoduje. Dowiedz się, jakie są jej przyczyny.

Przyczyny anemii. Co powoduje niedokrwistość?

Główną przyczyną anemii jest niedobór żelaza (ok. 50% przypadków według WHO), ale możliwych czynników, które ją powodują, jest znacznie więcej. Oto najważniejsze z nich.

Niedobór żelaza

Najczęstszą i najbardziej rozpowszechnioną na całym świecie jest niedokrwistość związana z niedoborem żelaza. Jedną z przyczyn jej powstawania jest spożywanie produktów z małą ilością żelaza lub całkowicie go pozbawionych. Często więc ten problem dotyka wegetarian, wegan, osób odchudzających się i niedożywionych. Takie osoby powinny szczególnie pamiętać o suplementacji żelaza.

Potrzebą wielu kobiet jest posiadanie zdrowych i pięknych włosów i paznokci. Niestety nie jest to możliwe bez odpowiedniej ilości żelaza w organizmie. Jego brak skutkuje m.in. tym, że włosy są cienkie i łamliwe, o rozdwojonych końcach, łatwo wypadają, a paznokcie są blade, kruche, z podłużnymi rowkami.

Niedobór witaminy B12

Anemia spowodowana niedoborem witaminy B₁₂ (kobalaminy), nazywana anemią megaloblastyczną. Występuje najczęściej u osób w wieku podeszłym, głównie u kobiet. Główną przyczyną niedoboru witaminy B12 u osób dorosłych jest choroba Addisona-Biermera. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, w przebiegu którego przeciwciała produkowane przez organizm niszczą komórki żołądka. To powoduje zanik błony śluzowej żołądka i zahamowanie wydzielania tzw. czynnika wewnętrznego IF, który jest konieczny do prawidłowego wchłaniania witaminy B12.

Najczęstsze przyczyny niedoboru witaminy B₁₂ to:

• nieprawidłowa zbilansowana dieta (szczególnie osoby na diecie wegańskiej),
• zaburzenia wchłaniania (np. zapalenia jelit, przewlekłe zapalenie trzustki, choroba Addisona i Biermera, niedobór czynnika wewnętrznego Castle'a, stan po usunięciu fragmentu żołądka lub jelita),
• niedobór transkobalaminy II,
• nadużywanie alkoholu.

Niedobór kwasu foliowego

Do prawidłowej produkcji czerwonych krwinek niezbędny jest również kwas foliowy. Jego niedobory prowadzą do anemii. Główną przyczyną deficytów jest niewystarczająca ilość tego związku dostarczana z żywnością. Dlatego na ten rodzaj anemii są narażeni najbardziej alkoholicy, osoby starsze i dzieci w fazie wzrostu (zwłaszcza przy ubogiej diecie). Inne przyczyny niedoboru kwasu foliowego:

• zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy (ciąża, laktacja, wiek dojrzewania, wcześniactwo),
• nadmierne wykorzystanie kwasu foliowego (choroby nowotworowe jak chłoniak, szpiczak),
• choroby lub stany osłabiające wchłanianie kwasu foliowego (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, resekcja żołądka),
• przyjmowanie niektórych leków,
• karmienie dziecka kozim mlekiem,
• choroby wątroby, układu krążenia,
• restrykcyjne diety.

Niedokrwistość spowodowana niedoborem kwasu foliowego rozwija się szybciej niż z powodu niedoboru witaminy B₁₂ - wynika to z faktu, że zapasy tego związku wystarczają organizmowi na około 3 miesiące, podczas gdy witaminy B₁₂ na około 3-4 lata.

Niektóre leki

Przyjmowanie niektórych leków może prowadzić do rozwoju anemii. Odpowiadają za to różne mechanizmy. Należy wspomnieć np. o lekach, które mogą zaburzać wchłanianie żelaza: środki zobojętniające kwas solny albo inhibitory pompy protonowej, które mają obniżać kwasowość w żołądku. Inną grupą leków powiązaną ze zwiększonym ryzykiem niedokrwistości są leki mogące powodować uszkodzenie szpiku kostnego, a zatem zwłaszcza te stosowane w chemioterapii. Uważać powinny osoby przyjmujące metforminę (jest to popularny lek przeciwcukrzycowy), ponieważ może on zaburzać wchłanianie witaminy B₁₂.

Utrata dużej ilości krwi

Kolejną przyczyną niedokrwistości jest utrata krwi, a wraz z nią czerwonych krwinek zawierających żelazo. Taki stan może wystąpić po wypadki lub operacji. Kobiety naturalnie co miesiąc tracą regularnie pewną ilość krwi podczas miesiączki, są więc bardziej narażone na wystąpienie niedoborów niż mężczyźni.

Ciąża

Anemia bardzo często (aż w 30% przypadków) dotyka kobiety ciężarne. Dzieje się tak, ponieważ dziecko potrzebuje żelaza do prawidłowego rozwoju, a czerpie je z organizmu kobiety, tym samym przyczyniając się do jego spadku u przyszłej mamy. Niedokrwistość w tym okresie może być także związana z długotrwałymi wymiotami, nieprawidłową dietą, a także zwiększonym zapotrzebowaniem na kwas foliowy i witaminę B12. Anemia w ciąży wymaga leczenia, ponieważ pozostawiona sama sobie jest niebezpieczna. Może wywołać poronienie, poród przedwczesny i przyczynić się do wystąpienia wad rozwojowych.

Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo

Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo występuje u osób uprawiających wyczynowo sport i będących w fazie wzrostu (niemowlęta, dzieci, nastolatki). Do tej grupy należą również kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz zmagające się z obfitymi miesiączkami.

Podeszły wiek

W starszym wieku często dochodzi do utajonych krwawień z przewodu pokarmowego spowodowanych zażywaniem różnych leków, w tym aspiryny, leków przeciwbólowych i przeciwzakrzepowych. Wskutek tego może rozwinąć się anemia.

Ciężka choroba, nowotwór

Osoby cierpiące na ciężkie choroby lub choroby przewlekłe (np. schorzenia nerek, nowotwory, RZS) w wyniku pobudzenia odporności komórkowej i obecności stanów zapalnych w organizmie produkują mniejszą ilość erytrocytów, a w rezultacie może rozwinąć się niedokrwistość. Anemia może być oznaką chorób przewlekłych lub problemów dotyczących produkcji krwinek w szpiku kostnym. Trzeba pamiętać, że w każdym przypadku niedokrwistości należy dążyć do ustalenia jej przyczyny.

Wykorzystano fragmenty artykułu Marty Słupskiej, którego treść pierwotnie została opublikowana 28.03.2019.

Czytaj także:
Anemia objawy - jak rozpoznać niedokrwistość?
Anemia a wyniki morfologii krwi - na te 6 parametrów zwróć uwagę!
Co jeść przy anemii? Dieta i cenne wskazówki czego unikać przy niedokrwistości