Testosteron - norma i jej odchylenia u mężczyzn

Testosteron jest znany jako hormon należący do tzw. androgenów, produkowany przez jądra u mężczyzn, a u kobiet przez nadnercza i w małym stopniu przez jajniki. U mężczyzn testosteron jest wydzielany w ilościach kilkakrotnie wyższych niż u kobiet, co warunkuje ich prawidłowy rozwój i pojawienie się cech płciowych.

Fot. Depositphotos

Co to jest testosteron?

Testosteron jest hormonem płciowym wydzielanym do krwi. Obok hormonu DHEA jest jednym z przedstawicieli hormonów z grupy androgenów, będących steroidami. Jego sekrecja jest kontrolowana przez inny hormon – LH (hormon luteinizujący). Testosteron to hormon charakterystyczny dla mężczyzn, bowiem od jego poziomu w organizmie zależy pojawienie się typowych cech płciowych. Powstaje z cholesterolu.

Gdzie jest wydzielany?

Testosteron u mężczyzn produkowany jest w jądrach, a dokładniej komórkach Leydiga. Jądra to narządy rozrodcze męskie, w których produkowane są plemniki i jednocześnie gruczoły, wydzielające hormony. U kobiet testosteron wydzielany jest w małych ilościach przez nadnercza i jajniki (narządy rozrodcze żeńskie produkujące komórki jajowe i gruczoły wydzielające hormony np. estrogeny). Nadnercza to narządy gruczołowe znajdujące się – jak nazwa wskazuje – na nerkach. Schematycznie można je porównać do „kapturków” znajdujących się na górnych biegunach obu nerek.

Jaka jest rola testosteronu?

Testosteron pełni w organizmie człowieka kilka ról. Pierwszą i zasadniczą jest rozwój męskich cech płciowych, takich jak narządy płciowe męskie (prącie, jądra), wystąpienie owłosienia ciała typu męskiego, zarostu twarzy, większej masy mięśniowej i charakterystycznej sylwetki ciała, jak również niskiego głosu i pewnych cech emocjonalnych np. odwaga, zdecydowanie, skłonność do agresji, większe libido. Dzięki testosteronowi mężczyzna jest zdolny produkować plemniki i podejmować aktywność seksualną.
Kolejną rolą – u płodów płci męskiej – jest różnicowanie ośrodka rozrodczego typu męskiego, w takiej strukturze mózgu, jaką jest podwzgórze. W życiu płodowy zachodzi bowiem kształtowanie się płci dziecka.
Ponadto testosteron przyspiesza syntezę białek oraz zatrzymuje wodę i elektrolity w naszym organizmie. Ułatwia też przyswajanie wapnia, zatem chroni mężczyzn przed osteoporozą.

W jaki sposób można zmierzyć poziom testosteronu?

Poziom testosteron jest sprawdzany poprzez wykonanie badań laboratoryjnych próbki krwi. Jest ona pobierana zwyczajnie z żył, tak jak podczas badań okresowych. Wskazaniem do zbadania poziomu testosteronu są przedstawione niżej objawy. Wartości referencyjne poziomu testosteronu całkowitego dla mężczyzn mieszczą się w granicach:

5-10 nmol/l (3-10µg/l)

Jednak trzeba mieć na uwadze, że norma dla każdego laboratorium jest inna, co zależy od stosowanych metod badań i odczynników. Na wyniku badań laboratorium umieszcza swoje normy.

Gdy testosteronu jest za dużo

Za wysoki poziom testosteronu u mężczyzn może objawiać się następująco:

• zachowanie agresywne (agresja fizyczna, słowna),
• wzmożony popęd płciowy,
• zwiększone ciśnienie tętnicze krwi,
• łysienie (zakola),
• bujne owłosienie ciała,
• nieznaczny przyrost masy mięśniowej,
• uporczywy trądzik.

Gdy testosteronu jest za mało

Jeżeli produkcja testosteronu nie jest wystarczająca, wówczas mężczyzna może uskarżać się na:

• spadek popędu płciowego, zaburzenia erekcji,
• mniejszą objętość ejakulatu po wytrysku,
• spadek nastroju, odczuwanie zmęczenia, apatia,
• nadwagę lub otyłość oporną na leczenie dietą i aktywnością fizyczną,
• przerzedzenie owłosienia ciała,
• nabieranie „kobiecych” kształtów (zaokrąglenie pośladków, piersi),
• zmiana barwy głosu na bardziej delikatną,
• pomniejszenie wielkości jąder,
• zaburzenia płodności, po bezpłodność (bezskuteczne próby starania się o potomka),
• osteoporoza.

Męskie dysfunkcje seksualne

Dlaczego testosteron może się obniżać?

Istnieje wiele przyczyn spadku poziomu testosteronu. Najpowszechniej obserwuje się to zjawisko u mężczyzn spożywających duże ilości alkoholu i palących nałogowo papierosy. Stanami chorobowymi, w których poziom tego hormonu maleje, są: cukrzyca i miażdżyca naczyń krwionośnych, schorzenia jąder i wątroby, jak również choroby genetyczne – zespół Klinefeltera. Poziom testosteronu spada wraz z wiekiem – od 25 roku życia obniża się średnio o 1%. Około 40-50 roku życia niektórzy mężczyźni przechodzą tzw. andropauzę, czyli okres w którym zaczyna doskwierać niedobór testosteronu.

Męska menopauza

Zespół Klinefeltera

Do jakiego lekarza w razie problemu?

Jeżeli mężczyzna zaobserwuje któreś z wymienionych wyżej objawów, wówczas warto by udał się do lekarza androloga i/lub urologa. Skierowanie do tych specjalistów można otrzymać od lekarza rodzinnego. Leczenie polega na wyrównywaniu poziomu testosteronu np. za pomocą leków doustnych lub zastrzyków.