Jak rozpoznać czerniaka?

Czym jest skóra?

Skóra jest narządem, choć często tak o niej nie myślimy, traktując ją po prostu jako powłokę okrywającą głębsze partie organizmu. Narząd ten oczywiście okrywa nasze ciało i stanowi barierę ochronną przed szkodliwym wpływem środowiska i czynnikami zewnętrznymi.

Oprócz izolacji wnętrza naszego ciała i obrony organizmu skóra bierze również udział w termoregulacji ustroju oraz gospodarce wodno-elektrolitowej. Za jej pomocą następuje odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w warstwach położonych głębiej (tzw. skóra właściwa), jak i w warstwie najbardziej powierzchownej, czyli naskórku (jest to tzw. percepcja).

W jej wnętrzu odbywa się produkcja melaniny, która chroni organizm przed złym skutkiem promieniowania UV oraz synteza witamin. Skóra bierze udział również w gospodarce tłuszczowej, wydzielaniu dokrewnym oraz procesach odpornościowych.

Warstwy skóry

Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza na pięcie. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naskórek składa się głównie z dojrzewających komórek nabłonkowych nazywanych keratynocytami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą i rogową.

Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe – melanocyty, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki układu nerwowego – komórki Merkla.

W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (gruczoły ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. W okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe.

Nowotwory skóry wywodzą się z poszczególnych jej części.

(przekrój skóry/fot. Fotolia)

Zobacz też: Czym jest nowotwór?

Skąd się biorą nowotwory skóry?

U większości osób do rozwoju nowotworu skóry dochodzi w obrębie skóry pozornie niezmienionej. Przyczyną powstawania nowotworów skóry jest m.in. ekspozycja na promienie UV, która jest uznawana obecnie za główny czynnik sprawczy. Występuje on najczęściej u ludzi wykonujących prace na otwartej przestrzeni (np. rolnicy, rybacy), głównie na częściach odsłoniętych skóry. Najbardziej narażony jest nos (jako część ciała najbardziej wystająca), na którym statystycznie spotyka się największy odsetek zmian złośliwych. Szkodliwość promieniowania słonecznego zależy w dużej mierze od szerokości geograficznej – im bliżej równika, tym większe natężenie promieniowania UV docierającego do ziemi i większe ryzyko uszkodzenia komórek skóry. Podobna zależność dotyczy wysokości n.p.m.

Do innych przyczyn powstawania nowotworów skóry zalicza się narażenie na czynniki chemiczne, jak np. środki ochrony roślin (herbicydy), pochodne ropy naftowej, środki grzybobójcze, węglowodory aromatyczne, związki arsenu.

Także miejsca narażone na przewlekłe drażnienie chemiczne, termiczne lub mechaniczne mogą być podatne na powstanie np. raka skóry. Dotyczy to osób palących papierosy (rak wargi), mających przewlekłe przetoki, których brzegi są drażnione zarówno w sposób chemiczny, jak i mechaniczny, lub narażonych na infekcje wirusem brodawczaka (papilloma).

Niektóre typy nowotworów (np. czerniak) mogą powstać na podłożu wcześniej istniejących zmian, takich jak np. znamiona barwnikowe. Dlatego ogromne znaczenie ma uważna obserwacja i okresowa kontrola (najlepiej udokumentowana fotograficznie). Cechy, które powinny budzić niepokój onkologiczny, ujęto w tzw. regułę ABCDE oceny klinicznej znamion barwnikowych wg Amerykańskiego Towarzystwa Nowotworowego – od pierwszych liter oznaczających:

• A (asymmetry) = asymetria;
• B (borders) = granice, inaczej brzegi – nierówne, nieostre, rozmyte;
• C (color) = kolor – niejednolity nierównomierny rozkład barwnika w obrębie znamienia;
• D (diameter) = średnica > 6-7 mm;
• E (elevation) = uniesienie zmiany lub (extention) = powiększanie się średnicy.

Znamiona budzące jakiekolwiek podejrzenie należy usuwać (w całości!) chirurgicznie i poddać badaniu histopatologicznemu. Profilaktyczne wycięcie nawet łagodnie wyglądającej zmiany barwnikowej należy rozważyć w przypadku narażenia na przewlekłe drażnienie i mikrourazy (np. kołnierzykiem, butami), które stanowią czynniki sprzyjające transformacji nowotworowej.

Zobacz też: Czym jest metoda Mohsa?

Źródło: materiały prasowe Apella/mn