Astma charakteryzuje się obrzękiem błony śluzowej oskrzeli i gromadzeniem wydzieliny śluzowo-zapalnej. Zapalenie powoduje większą aktywność komórek układu odpornościowego oraz wydzielanie substancji prowadzących do skurczu oskrzeli. W rezultacie pojawiają się objawy astmy świadczące o utrudnionym oddychaniu: świszczący oddech, kaszel, duszność. Zaostrzenie astmy, które objawia się głównie dusznością i zwykle rozpoczyna się niespodziewanie, jest stanem zagrażającym życiu i wymaga szybkiego działania.
Spis treści:
- Objawy astmy oskrzelowej
- Przyczyny rozwoju astmy oskrzelowej
- Co może zaostrzać astmę oskrzelową?
- Rozpoznanie astmy oskrzelowej
- Leczenie astmy oskrzelowej
- Leki na astmę bez recepty?
Objawy astmy oskrzelowej
Charakterystyczne sygnały świadczące o astmie to:
Podczas kaszlu może się pojawić odkrztuszanie wydzieliny, której trudno się pozbyć. Po napadzie astmy dochodzi do odpluwania śluzowo-wodnistej plwociny. Objawy astmy zwykle występują napadowo. Choć czas ich trwania może być różny: od kilku do kilkunastu minut, albo nawet do kilkudziesięciu godzin.
Objawy astmy oskrzelowej mogą się zmieniać, występować w różnym czasie, nasilać lub cofać. U niektórych choroba daje o sobie znać sporadycznie, zwykle po pojawieniu się czynników ją zaostrzających, a u innych jest nasilona, a objawy przewlekłe.
Astma u chorych nasila się zwykle w nocy lub wcześnie rano, a także w trakcie lub po aktywności fizycznej.
Przyczyny rozwoju astmy oskrzelowej
Szacuje się, że na świecie na astmę choruje ponad 300 mln ludzi. Według statystyk w Polsce astmę ma 2 mln osób, co stanowi ok. 5% ludności kraju. W ok. 30% problem dotyczy dzieci.
Astma oskrzelowa może rozwinąć się w każdym wieku. U dzieci najczęściej ma podłoże alergiczne i dotyczy częściej chłopców. U dorosłych na astmę chorują zwykle osoby z cechami atopii i nadreaktywnością oskrzeli, częściej kobiety niż mężczyźni. Do rozwoju schorzenia mogą przyczyniać się czynniki genetyczne oraz środowiskowe.
Astma oskrzelowa a geny
Na rozwój astmy oskrzelowej mają wpływ indywidualne predyspozycje. W wielu przypadkach choroba ma podłoże genetyczne. Szacuje się, że ryzyko astmy u dziecka wynosi 25%, jeśli jedno z rodziców ma astmę, i wzrasta do 50%, jeśli choroba występuje u obojga rodziców.
Astma oskrzelowa a zanieczyszczenie środowiska
Zachorowalność na astmę znacznie wzrosła w ostatnich dziesięcioleciach, co zdaniem wielu naukowców wiąże się z rozwojem przemysłowym i ekonomicznym, większym zanieczyszczeniem powietrza, nadużywaniem antybiotyków i osłabieniem odporności organizmu. Jest wiele badań, które wskazują na takie przyczyny wzrostu liczby chorych.
Jedno z nich - badanie przeprowadzone w brytyjskim mieście Bradford - dowiodło, że 38% przypadków zachorowań na astmę wśród najmłodszych może być wynikiem zanieczyszczenia powietrza. Międzynarodowy zespół badaczy wykorzystał w tym celu model do oceny wpływu narażenia organizm na tlenki azotu, związki będące produktem ubocznym spalania paliw kopalnych, które przyczyniają się do powstania smogu i tak zwanych pyłów zawieszonych. Inne badanie z udziałem 14 tys. dzieci dowiodło, że badani, którzy urodzili się w bardziej zanieczyszczonych regionach, częściej chorowali na astmę w kolejnych latach, zwłaszcza po 4. roku życia. Od lat obserwuje się tendencję liczniejszych zachorowań na astmę na terenach miejskich i uprzemysłowionych w porównaniu do wiejskich, mniej zaludnionych obszarów.
Co może zaostrzać astmę oskrzelową?
U niektórych pacjentów sporadycznie mogą wystąpić zaostrzenia astmy (tzw. napad astmy). Głównym objawem jest uczucie duszności, ale pojawiają się też kaszel i świszczący oddech. Objawy astmy mogą zaostrzyć:
- kontakt z alergenami, na które chory jest uczulony (np. alergia na kurz i roztocza, naskórek zwierząt, alergia na pyłki roślin),
- zanieczyszczenia powietrza, dym papierosowy,
- infekcje wirusowe i bakteryjne,
- aktywność fizyczna,
- emocje, stres,
- pleśnie, wilgoć,
- niektóre warunki otoczenia (np. zimne powietrze, duża wilgotność).
Głównym problemem jest to, że do zaostrzenia dochodzi przeważnie niespodziewanie. Chory (lub jego bliscy w przypadku dziecka) musi być przygotowany na taką ewentualność. Najlepiej mieć spisany plan działania, aby ograniczyć zdenerwowanie w takiej sytuacji.
W trakcie zaostrzenia objawów należy przyjąć leki przepisane przez specjalistę (więcej poniżej: Leczenie astmy oskrzelowej), a jeśli nie ma poprawy, wezwać karetkę pogotowia.
Rozpoznanie astmy oskrzelowej
Podstawą rozpoznania astmy oskrzelowej jest wywiad lekarski. Rozmowa ze specjalistą dotyczy objawów: napadów duszności, kaszlu (jego cech, natężenia, kiedy się pojawia), oddechu (czy jest świszczący, płytki), infekcji górnych oddechowych (czy często występują i jak długo się utrzymują), ewentualnych alergii i wcześniejszych napadów astmy.
W diagnostyce astmy przydatnymi narzędziami są spirometria i testy alergiczne.
Spirometria
Badanie spirometryczne służy do obiektywnej oceny czynności płuc. Polega na oddychaniu i wdychaniu powietrza przez specjalny ustnik według wskazówek osoby obsługującej urządzenie do spirometrii.
Testy alergiczne
Testy alergiczne: skórne lub z próbki krwi (oceniające stężenie przeciwciał IgE w surowicy) pozwalają określić, na jakie alergeny chory na astmę jest uczulony. Dzięki temu można kontrolować alergię, ograniczać i łagodzić jej objawy.
Leczenie astmy oskrzelowej
Leki stosowane w leczeniu astmy można podzielić na dwie grupy: przeciwzapalne (kontrolujące) oraz przynoszące ulgę poprzez rozszerzanie oskrzeli (tzw. ratujące).
Leki przeciwzapalne stosowane w leczeniu astmy:
- wziewne glikokortykosteroidy,
- długo działający beta2-mimetyki (LABA),
- wziewne długo działające leki przeciwcholinergiczne,
- leki przeciwleukotrienowe,
- wolno uwalniająca się teofilina,
- leki biologiczne: omalizumab, mepolizumab.
Leki ratujące stosowane w leczeniu astmy:
- małe dawki wziewnego glikokortykosteroidu + formoterol,
- krótko działające wziewne leki przeciwcholinergiczne: bromek ipratropium,
- doustne glikokortykosteroidy.
Nowe wytyczne leczenia astmy GINA 2019 przesunęły na dalszy plan stosowanie beta2-mimetyków (SABA), jak np. salbutamol, w doraźnym zwalczaniu napadu astmy. Rekomendacje wskazują, aby w leczeniu ratunkowym podawać małe dawki wziewnych glikokortykosteroidów w kombinacji z formoterolem. Dzięki temu chorzy na astmę będą przyjmować nie tylko lek rozszerzający oskrzela, ale również działający przeciwzapalnie.
Celem leczenia astmy jest dążenie do zmniejszenia lub całkowitego wyeliminowania potrzeby przyjmowania leków przeciwastmatycznych.
Celem leczenia astmy są również przede wszystkim:
- kontrolowanie objawów,
- zapobieganie zaostrzeniom i napadom astmy,
- umożliwienie choremu normalnego funkcjonowania (uprawiania sportów, aktywności fizycznych).
Kontrolowanie i leczenie astmy jest kluczowe dla funkcjonowania chorego. Leczenie zwykle przynosi dobre efekty i pozwala normalnie żyć, bez ograniczania aktywności ruchowej. Sam chory również może zrobić wiele, aby zapobiegać atakom duszności, np. unikać palenia papierosów i dymu papierosowego, systematycznie leczyć infekcje, unikać alergenów, prowadzić zdrowy tryb życia, a także utrzymywać czystość w domu.
Czy można kupić leki na astmę bez recepty?
Wszystkie preparaty na astmę są wydawane na podstawie recepty. Nie ma leków, które działałyby na objawy choroby i byłyby dostępne w aptekach bez recepty.
Niemniej jest wiele preparatów działających korzystnie na drogi oddechowe, które wspomagają leczenie i można je dostać bez recepty. Są to np. leki nawilżające i oczyszczające śluzówkę nosa i gardła lub ułatwiające pozbywanie się zalegającej wydzieliny podczas infekcji górnych dróg oddechowych.
Wśród leków, które można kupić bez recepty, są również leki przeciwhistaminowe łagodzące objawy alergii, takie jak nieżyt nosa, świąd, pieczenie i łzawienie oczu.
Więcej artykułów o alergiach i astmie:
Nie tylko spirometria, czyli jak zdiagnozować astmę?
Alergia pokarmowa może zaatakować cię w każdym wieku
Pylenie brzozy – kiedy i jak pyli brzoza, jakich objawów alergii się spodziewać?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
