Haluksy (paluch koślawy) – objawy i leczenie, ćwiczenia na haluksy, zapobieganie

fot. Adobe Stock, luaeva

Spis treści:

1. Czym są haluksy?
2. Haluksy – przyczyny
3. Objawy haluksów. Jak wygląda paluch koślawy?
4. Do jakiego lekarza z haluksami i kiedy?
5. Leczenie haluksów
6. Ćwiczenia na koślawy paluch
7. Domowe sposoby na haluksy
8. Operacja haluksa
9. Rokowania przy haluksach
10. Haluksy – zapobieganie

Czym są haluksy?

Haluksy, nazywane też paluchem koślawym, to bolesna deformacja struktur kostnych stopy, występująca głównie u kobiet. Często wskutek noszenia obuwia na wysokim obcasie, z wąskimi noskami lub zbyt ciasnych butów. Zwyrodnieniu sprzyja otyłość i płaskostopie. Haluksy nie tylko nieładnie wyglądają, ale przede wszystkim powodują ból i dyskomfort, prowadząc do zniekształcenia utrudniającego chodzenie, warto więc wcześnie podjąć się ich leczenia.

Haluksy – przyczyny

Dokładne przyczyny powstania haluksów nie są dobrze poznane. Deformacja dotyczy pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego, który to w wyniku działania czynników wewnętrznych i zewnętrznych ulega zniekształceniu.

Do czynników wewnętrznych powodujących haluksy należą wrodzone predyspozycje (dziedziczna skłonność, anatomia). Przyczyny zewnętrzne haluksów to przede wszystkim noszenie niewłaściwego obuwia. Badania pokazują, że długotrwałe noszenie butów z ostro zakończonym przodem, zwłaszcza na wysokich obcasach, przyczynia się do nieprawidłowego nacisku na paluch, a w rezultacie do powstania palucha koślawego.

Do powstania haluksów przyczyniają się również inne nieprawidłowości w obrębie stopy, takie jak płaskostopie, reumatoidalne zapalenie stawów czy zaburzenia ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego.

Objawy haluksów. Jak wygląda paluch koślawy?

Haluksy można poznać po odchyleniu dużego palca stopy w stronę pozostałych palców. Zwykle pojawia się też wybrzuszenie przy dużym palcu, obrzęk i ból. 

Objawy haluksów to:

• ból,
• skrzywienie palucha,
• guzek w okolicy palucha,
• zaczerwienienie,
• obrzęk wokół stawu,
• ograniczony zakres ruchu,
• dyskomfort,
• trudności w chodzeniu,
• ból nasilający się podczas chodzenia,
• mrowienie,
• uczucie pieczenia,
• u niektórych pojawiają się: pęcherze, rogowacenie między palcami, podrażnienie skóry.

Powstanie deformacji stopy ma często przebieg przewlekły i postępujący.

fot. Haluksy są postępującą deformacją stopy / Adobe Stock, Bulgakova Kristina

Do jakiego lekarza z haluksami i kiedy?

Właściwym specjalistą zajmującym się leczeniem haluksów jest lekarz ortopeda. Aby udać się na wizytę w ramach NFZ, potrzebne jest skierowanie, które może wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Z problemem koślawego palucha do specjalisty należy zgłosić się wtedy, gdy pojawią się pierwsze objawy haluksów: guzek przy dużym palcu, ból czy skrzywienie palca.

Leczenie haluksów

Haluksy leczy się przede wszystkim z pomocą przyrządów ortopedycznych (specjalnych separatorów, opasek, ortez) oraz chirurgicznie. Elementem terapii jest również rehabilitacja, np. w formie ćwiczeń, które można wykonywać samodzielnie.

Haluksy wymagają konsultacji z lekarzem ortopedą. W zależności od zaawansowania problemu specjalista może zalecić:

• żelowe osłony i plastry na haluksy,
• separatory na palce, które pomagają właściwie je ustawić,
• specjalne wkładki w postaci poduszeczek wkładanych w butach pod stopami,
• opaski na haluksy,
• ćwiczenia, które są rodzajem rehabilitacji i opóźniają postęp choroby.

Ćwiczenia na koślawy paluch

Przykładowym ćwiczeniem na haluksy jest odginanie dużego palucha jak najdalej od reszty palców w pozycji siedzącej z wyprostowanymi nogami. Czynność powtarzamy po 30 razy na każdy paluch.

Inne ćwiczenie na haluksy wykonujemy z piłeczką. Siadamy wygodnie i umieszczamy piłkę tenisową pod stopą. Następnie naciskając ją, przesuwamy do przodu i tyłu. Piłka powinna przesuwać się na całej długości podeszwy stopy.

fot. Ćwiczenia na haluksy / Adobe Stock, Oksana

Aby zmniejszyć haluksy, możemy również zrobić ćwiczenie z ręcznikiem papierowym. Stawiamy stopy na ręczniku papierowym, a następnie staramy się rwać go palcami. 

Domowe sposoby na haluksy

Domowe metody mogą złagodzić ból i dyskomfort związany z haluksami. Stosuje się w tym celu:

• noszenie butów z szerokim przodem, 
• unikanie noszenia zbyt ciasnych butów,
• stosowanie wkładek ortopedycznych na haluksy,
• okłady z lodu,
• leki przeciwbólowe,
• rozciąganie,
• masaże,
• kąpiele z solą,
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
• maść z biszofitu.

Domowe metody nie zawsze wystarczają, aby zatrzymać postęp choroby lub zmniejszyć objawy. Jeśli nie są skuteczne, konieczna jest wizyta u specjalisty. 

Operacja haluksa

Operacyjne leczenie haluksów jest niezbędne, jeśli inne metody zawiodły, a pacjent wciąż odczuwa ból i ma problemy z poruszaniem się. Lekarze podkreślają, że operacja haluksa to jedyna metoda, aby pozbyć się schorzenia na stałe. Uważa się ją za bezpieczny zabieg rzadko dający powikłania. Ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości stawów dosyć szybko mijają.

Technika operacji zależy od tego, z jakim stopniem deformacji mamy do czynienia. Lekarz może wykonać plastykę tkanek miękkich lub zabieg na tkance kostnej. Nowoczesne metody nie wymagają zakładania gipsu.

Operację na haluksy wykonuje się w znieczuleniu. Następnego dnia po zabiegu można pokonywać niewielkie odległości w odciążającym bucie przednią część stopy (potrzebny będzie on przez kolejnych kilka tygodni), chociaż pacjenci odczuwają wówczas jeszcze pewien dyskomfort.

Ważne, aby ok. 2 tygodnie po operacji haluksa trzymać możliwie najczęściej nogi w poziomie – to zmniejsza puchnięcie stóp. Po ok. 4 tygodniach warto udać się na rehabilitację, aby szybciej wrócić do zdrowia. Mówi się, że następuje to w pełni po 3 miesiącach.

Rokowania przy haluksach

Ogólnie prognozy co do skuteczności leczenia w przypadku haluksów są dobre. Najpierw wdraża się leczenie niechirurgiczne, a jeżeli objawy nie ustąpią, należy rozważyć operację. Rekonwalescencja po zabiegu trwa od kilku do kilkunastu tygodni.

Haluksy – zapobieganie

Profilaktyka haluksów jest prosta i polega głównie na noszeniu odpowiedniego obuwia – nie powinno być one za ciasne. Warto zwrócić na to uwagę szczególnie u dzieci, których stopy szybko rosną i mogą wymagać kolejnej, większej pary butów.

Kobietom odradza się częstego chodzenia na wysokich obcasach (obcasy a powstawanie haluksów), a także zakładania butów ze zwężanymi noskami, które uciskają na stopy.

Warto także chodzić często boso po miękkim podłożu, a także ćwiczyć stopy, by zapobiegać zniekształceniom stawów.

Źródła:

Kuhn J, Alvi F. Hallux Valgus. [Updated 2023 Aug 28]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553092/,

Ray JJ, Friedmann AJ, Hanselman AE, Vaida J, Dayton PD, Hatch DJ, Smith B, Santrock RD. Hallux Valgus. Foot Ankle Orthop. 2019 May 7;4(2):2473011419838500. doi: 10.1177/2473011419838500,

Hecht PJ, Lin TJ. Hallux valgus. Med Clin North Am. 2014 Mar;98(2):227-32. doi: 10.1016/j.mcna.2013.10.007,

Zirngibl B, Grifka J, Baier C, Götz J. Hallux valgus : Ätiologie, diagnostische und therapeutische Prinzipien [Hallux valgus : Etiology, diagnosis, and therapeutic principles]. Orthopade. 2017 Mar;46(3):283-296. German. doi: 10.1007/s00132-017-3397-3.

Czytaj także:
Liść laurowy na haluksy. Jak go stosować, żeby złagodzić ból i stan zapalny?
Pierwszym jej sygnałem jest silny ból palca pojawiający się w nocy lub rano. Co warto wiedzieć o dnie moczanowej?
Jak powstają haluksy? 5 skutecznych sposobów na paluch koślawy

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!