Spis treści:
- Hirsutyzm – co to jest?
- Hirsutyzm – przyczyny
- Hirsutyzm – objawy
- Jak leczyć hirsutyzm?
- Rozpoznanie hirsutyzmu
- Kiedy iść do lekarza?
Hirsutyzm – co to jest?
Hirsutyzm to stan nadmiernego owłosienia u kobiet w miejscach typowych dla mężczyzn. Ciemne włosy pojawiają się na tzw. obszarach androgenozależnych, np. nad górną wargą, na brodzie, klatce piersiowej, plecach czy brzuchu. Problem dotyczy ok. 5–10% kobiet.
Za większość przypadków hirsutyzmu odpowiada nadmiar androgenów, czyli męskich hormonów płciowych, które są wytwarzane zazwyczaj w niewielkich ilościach przez jajniki lub nadnercza. Hiperandrogenizm nie zawsze współistnieje z nadmiernym owłosieniem.
Nie każda kobieta, która skarży się na nadmierne owłosienie, cierpi na hirsutyzm. Dopiero wtedy, gdy grube, ciemne włosy pojawiają się w nietypowych dla kobiet miejscach, można podejrzewać hirsutyzm.
Hirsutyzm – przyczyny
Przyczyną nieprawidłowego owłosienia u kobiet jest na ogół konkretny problem zdrowotny. Do hirsutyzmu przyczyniają się zazwyczaj choroby powodujące hiperandrogenizm. U kobiet androgeny, takie jak np. testosteron, dehydroepiandrosteron (DHEA), siarczan dehydroepiandrosteronu (DHEAS), androstendion, produkowane są przez jajniki i nadnercza
Hirsutyzm wtórny
Przyczynami nadmiernego owłosienia mogą być choroby podstawowe powodujące nieprawidłową aktywność hormonów. Należą do nich:
- zespół policystycznych jajników (PCOS) – najczęstsza przyczyna hirsutyzmu (75% przypadków),
- rak jajnika i inne guzy jajnika.,
- zespół Cushinga,
- choroby nadnerczy (przerost nadnerczy, guzy)
- niedoczynność tarczycy,
- schorzenia podwzgórza.
Hirsutyzm przejściowy
Może pojawiać się u dziewcząt w okresie dojrzewania i jest wynikiem zmian zachodzących na osi podwzgórze-przysadka-jajniki, tzw. burzy hormonalnej. W organizmie pojawia się podwyższone stężenie testosteronu, estradiolu i androstendionu, które powodują:
- bezowulacyjne cykle miesiączkowe,
- hirsutyzm,
- trądzik,
- łysienie typu męskiego,
- otyłość,
- zmiany w zewnętrznych narządach płciowych.
Hirsutyzm przejściowy zwykle mija po upływie ok. dwóch lat od pierwszej miesiączki. Czasami jednak nie ustępuje, a zmiany narastają, co może doprowadzić do powiększenia się jajników i powstania tzw. zespołu jajników policystycznych.
Inne przyczyny hirsutyzmu
U kobiet normalnie miesiączkujących, zdarzają się predyspozycje genetyczne do nadmiernego owłosienia oraz nadwrażliwość mieszków włosowych na androgeny. Wtedy, mimo prawidłowego stężenia hormonów we krwi, ciało porasta nadmierne owłosienie. Określa się to mianem idiopatycznego hirsutyzmu. Idiopatyczny hirsutyzm jest drugą główną przyczyną nadmiernego owłosienia u kobiet po PCOS.
Inne przyczyny hirsutyzmu to przyjmowanie niektórych leków, takich jak: środki antykoncepcyjne (progestyny),
- glikokortykosteroidy,
- antagoniści estrogenów (klomifen, tamoksyfen),
- cyklosporyna,
- danazol,
- interferon,
- acetazolamid,
- fenytoina i inne .
Hirsutyzm może też towarzyszyć otyłości, nadciśnieniu tętniczemu, powstawaniu rozstępów, cukrzycy typu II.
Hirsutyzm – objawy
Porost włosów w typowo męskich miejscach w związku z tym, że jest powodowany nadmiarem męskich hormonów, może współistnieć z innymi objawami. Oprócz nadmiernego owłosienia objawami hirsutyzmu mogą być:
- nieregularne miesiączkowanie,
- obniżenie głosu,
- trądzik,
- niepłodność,
- powiększenie łechtaczki,
- zwiększona masa mięśniowa,
- łysienie androgenowe (typu męskiego).
Jak leczyć hirsutyzm?
Leczenie hirsutyzmu obejmuje zarówno farmakoterapię, jak mechaniczne usuwanie owłosienia. W przypadkach, gdy zaburzenie ma podłoże hormonalne, leczenie polega na unormowaniu poziomu hormonów androgenowych za pomocą leków. Są to zwykle doustne tabletki antykoncepcyjne. Ich działanie polega na zwiększaniu stężenia SHGB i blokowania powstawaniu androgenów i zaczyna być widoczne najczęściej dopiero po pół roku stosowania.
Innym lekiem stosowanym w leczeniu hirsutyzmu jest metformina, czyli środek przeznaczony dla cukrzyków. Związek zwiększa wrażliwość organizmu na insulinę, a przez to może redukować androgeny w organizmie.
Stosuje się także antyandrogeny (np. flutamid, finasteryd) o ubocznym działaniu teratogennym (szkodliwym dla płodu), dlatego w trakcie ich przyjmowania konieczne jest stosowanie antykoncepcji.
U kobiet z otyłością, szczególnie przy zespole policystycznych jajników, nasilenie hirsutyzmu, może zmniejszyć obniżenie masy ciała. Z kolei u osób z chorobami nadnerczy, stosuje się glikokortykosteroidy, które również zmniejszają problem nadmiernego owłosienia.
Leczenie hirsutyzmu spowodowanego czynnikami genetycznymi, polega głównie na mechanicznym usuwaniu owłosienia. Stosuje się wtedy zabiegi laserowe i elektrolizy (niszczenie cebulek włosowych za pomocą prądu). Można także zastosować epilację chemiczną siarczkiem baru i tioglikanami, która jednak może drażnić skórę. Przeczytaj też: Czy depilacja laserowa jest bezpieczna dla zdrowia?
Rozpoznanie hirsutyzmu
Rozpoznanie hirsutyzmu opiera się na wywiadzie lekarskim i badaniu przedmiotowym. Lekarz stosuje do oceny owłosienia skalę Ferrimana-Gallweya. Ocenia ona nasilenie owłosienia w 9 okolicach androgenozależnych. W zależności od nasilenia owłosienia stosuje się punktację od 0 do 4. Hirsutyzm rozpoznaje się w przypadku uzyskania co najmniej 8 punktów.
Gdy istnieje podejrzenie hirsutyzmu na tle hormonalnym, lekarz zleca badania z krwi, które należy wykonać w określonych dniach cyklu. W diagnostyce hirsutyzmu bada się poziom testosteronu, progesteronu, prolaktyny, hormonu luteinizującego i folikulotropowego, siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S), hormonu tyreotropowego (TSH), tyroksyny, przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) oraz androstendionu.
W rozpoznaniu głównej przyczyny hirsutyzmu, czyli zespołu policystycznych jajników stosuje się kryteria Rotterdamskie. PCOS występuje, gdy u kobiety odnotowuje się 2 z 3 poniższych cech:
- hiperandrogenizm (w badaniach biochemicznych i/lub objawy kliniczne),
- rzadkie owulacje lub ich brak,
- jajniki policystyczne - obecność co najmniej 12 pęcherzyków Graafa o średnicy 2-9 mm i/lub objętość jajnika powyżej 10 ml.
Hirsutyzm – kiedy iść do lekarza
Każda kobieta jest mniej lub bardziej owłosiona. Jednak gdy zarost pojawia się w nietypowych dla płci żeńskiej miejscach albo zajmuje zbyt duży obszar, warto skonsultować się z lekarzem. Co może sugerować hirsutyzm:
- wyraźne owłosienie ramion i ud,
- grube włosy nad górną wargą, na brodzie, policzkach,
- wyraźne owłosienie na całej górnej powierzchni stóp,
- gęste owłosienie brodawek piersiowych,
- owłosienie na klatce piersiowej, plecach, brzuchu,
- rozległe owłosienie łonowe – schodzące na uda i sięgające pępka.
Źródła:
S. Sachdeva, Hirsutism: evaluation and treatment, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2856356,
W. Hafsi, T. Badri, Hirsutism, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470417,
A. Otlewska, P. Hackemer, F. Menzel, Hirsutyzm, Pediatria i Medycyna Rodzinna,
Ż. Bumbuliene, J. Alisauskas, Diagnostyka i leczenie hirsutyzmu u dziewcząt, Ginekologia Polska.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 14.02.2020.
Czytaj także:
Zaburzenia hormonalne – przyczyny, objawy, jak wyregulować hormony?
Endokrynolog – czym się zajmuje, kiedy udać się do tego specjalisty?
Uderzenia gorąca - przyczyny, leczenie, domowe sposoby
Łysienie u kobiet – przyczyny utraty włosów i sposoby leczenia
Torbiele na jajniku - czym są i jak się je leczy?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!