O ile bohaterem jest najczęściej pierwsze dziecko, o tyle kozłem ofiarnym zostaje następne (lub najmłodsze). Choć podejmuje na początku wiele wysiłku, by zasłużyć na wyrazy uznania ze strony rodziców kolejne dziecko szybko spostrzega, że wszelkie pochwały zarezerwowane są dla bohatera, tylko on jest wyróżniany.
Przekonuje się, że w tej rywalizacji nie ma szans, w gruncie rzeczy jest jeszcze gorzej, co by nie zrobił, to mało interesuje rodziców. Pojawia się frustracja, ale wybuchy złości są surowo karane. Pozostaje mu tylko wycofanie się, przybierające różne formy, od chowania się przed rodzicami, do ucieczek z domu, a jeśli nie tak dramatycznie, to do jego jak najczęstszego i najdłuższego opuszczania.
Rówieśnicy – grupa wsparcia
W rówieśnikach znajduje grupę oparcia, rzecz w tym, że na ogół jest to grupa równie problemowa. By zwrócić na siebie uwagę rodziców podejmuje różne działania, z czasem ryzykowne, narażając się na dezaprobatę. Ale jeśli nie można uzyskać pozytywnej akceptacji, to dezaprobata jest lepsza od obojętności. Kozioł staje się przeciwieństwem bohatera. Ze swoją rówieśniczą grupą zacznie sięgać po alkohol, środki odurzające, podejmować działania łamiące normy społeczne i prawo. Jeśli kozłem jest córka może zajść w ciążę.
Przeczytaj: Terapia dla alkoholików
Kozioł ofiarny a bohater
Bohater w rodzinie jest dobry i odpowiedzialny, kozioł zły i nieodpowiedzialny, bohater ciężko pracuje, kozioł „obija się” i udaje, że na niczym mu nie zależy. Wegscheider (op. cit.) twierdzi, że często obserwowała zjawisko wymiany ról pomiędzy kozłem a bohaterem, np. wtedy, gdy bohater wcześnie opuszcza rodzinę,
która interpretuje takie zachowanie jako dezercję, wtedy kozioł szybko zajmuje opuszczone miejsce. Drugi częsty scenariusz zamiany ról ma miejsce wtedy, gdy kozioł podejmuje terapię, zmienia się na lepsze, dzięki czemu staje w centrum uwagi i uzyskuje wyrazy uznania, bohater jest spychany na drugi plan.
Acting out
Podejmowanie zachowań typu acting out w największym stopniu determinuje kondycję fizyczną kozła. Jeśli zacznie sięgać po środki odurzające, będzie odczuwał ich osłabiające działanie, pojawi się utrata apetytu, niedożywienie, anemia. Znajdzie się na fizycznej i psychicznej równi pochyłej, na końcu której mogą pojawić się próby samobójcze.
W życiu emocjonalnym kozła dominują wszechogarniająca go złość, na pijącego ojca za to, że pije, na matkę–wspólnika, za to, że próbuje manipulować wszystkimi, na bohatera za to, że udaje, by zasłużyć na pochwały. Jest zły na samego siebie, za to, że jest taki, jaki jest. Istnieje realne niebezpieczeństwo, pisze Wegscheider, że złość może zamienić się w postawę wrogości, groźną dla otoczenia. Doświadczenia terapeutyczne pokazują także, że pod maską złości kozioł przeżywa poczucie krzywdy i poczucie winy.
Umiejętności społeczne, jakie nabywa w grupie rówieśniczej są na ogół powierzchowne, skoncentrowane na nim samym lub służą manipulacjom i wykorzystywaniu innych. Brak tam umiejętności nawiązywania głębszych uczuć, niekochani w domu nie potrafią kochać innych. Ponieważ wcześnie zrezygnował z nauki, jako dziedziny zarezerwowanej dla bohatera, nie rozwija swego potencjału intelektualnego. Zdolni będą wykazywać się najczęściej w rolach przywódczych w swoich grupach rówieśniczych, droga ta nierzadko prowadzi wprost na salę sądową.
W zakresie potencjału duchowego kontestuje wszystkie systemy wartości poza własnym. W głębi chciałby być inny, ale jego wola jest słaba, nie potrafi przeciwstawić się siłom, które każą mu wybierać złe zachowania. Jeśli nic się nie zmieni „[...] Bohaterowie wyrastają na Wspólników, a Kozły Ofiarne na nowe pokolenie Uzależnionych” (op. cit., s. 121).
Zobacz też: Trudne życie bohatera
Fragment pochodzi z książki „Rodzina alkoholowa z uzależnionym w leczeniu” autorstwa Andrzeja Margasińskiego (Wydawnictwo Impuls, 2011). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
