Łysienie androgenowe u kobiet i mężczyzn – jak rozpoznać, przyczyny i leczenie

fot. Adobe Stock, Africa Studio

Spis treści:

1. Czym jest łysienie androgenowe
2. Przyczyny łysienia androgenowego
3. Łysienie androgenowe u kobiet
4. Łysienie androgenowe u mężczyzn
5. Diagnostyka łysienia androgenowego
6. Łysienie androgenowe - leczenie

Czym jest łysienie androgenowe

Łysienie androgenowe to przewlekłe schorzenie polegające na zmniejszaniu się mieszków włosowych i zakłóceniu procesu wzrostu włosa. W pewnym momencie życia mieszki włosowe tracą swoją zdolność tworzenia włosa, a przez to na głowie pojawiają się charakterystyczne łyse obszary.

Łysienie androgenowe dotyczy ok. 30% mężczyzn w wieku 30 lat oraz 50% mężczyzn w wieku 50 lat.[1] A także 3-6% kobiet poniżej 30. roku życia oraz 30-40% po 50. roku życia.[2]

Chociaż z wiekiem ryzyko androgenowego wypadania włosów rośnie, to jednak problem może wystąpić wcześnie, nawet w późnym dzieciństwie.

Przyczyny łysienia androgenowego

Udział w rozwoju łysienia androgenowego biorą głównie czynniki genetyczne, ale też mikrozapalenia (stany zapalne potwierdzono w badaniach biopsji skóry głowy) i hormony.[3]

Główną przyczyną łysienia androgenowego jest postępująca miniaturyzacja mieszka włosowego (czyli zmniejszenie jego średnicy), pod wpływem działania dihydrotestosteronu (jest to aktywna forma testosteronu; jeden z androgenów, czyli męskich hormonów płciowych występujących u mężczyzn i w mniejszym stężeniu u kobiet).[4]

Niektóre obszary skóry głowy mają więcej receptorów wrażliwych na androgeny (czubek głowy i okolica czołowa), dlatego to te rejony są najbardziej narażone na przerzedzenie włosów.

Dodatkowo u osób z predyspozycją objawy mogą nasilać: palenie papierosów, narażenie na promieniowanie UV lub toksyny, otyłość oraz stosowanie doustnej antykoncepcji.

Mieszki włosowe umiejscowione w skórze głowy są niejako zaprogramowane a ich aktywność przejawia się w trzech fazach wzrostu włosa:

• faza anagen – trwa od 2 do 7 lat, jest to faza aktywna wzrostu włosa, kiedy w mieszku włosowym komórki ulegają intensywnym podziałom,
• faza katagen – faza przejściowa, podziały komórkowe zanikają a włos jest wypychany do góry,
• faza telogen – faza spoczynku i obumierania włosa, włos wychodzi ze skóry głowy wraz z cebulką, czasami włos jest wypychany przez nowy włos.

Androgeny powodują łysienie w dwojaki sposób. Nie tylko prowadzą do miniaturyzacji mieszków włosowych, ale też, poprzez zmiany w genie kodującym receptor androgenowy, powodują zaburzenie procesu wzrostu włosa (m.in. skraca się faza anagenu) i jego przedwczesne zanikanie.

Łysienie androgenowe u kobiet

Schemat wypadania włosów w przypadku łysienia androgenowego u kobiet jest inny niż u mężczyzn.

Łysienie androgenowe damskie charakteryzuje się ogólnym przerzedzeniem włosów na głowie, z nasileniem objawów w okolicy przedziałka (tzw. objaw szerokiego przedziałka) oraz na czubku głowy z pozostawieniem niewielkiego paska gęstszych włosów przy linii czołowej.[5]

Łysienie androgenowe u kobiet tylko w 1/3 przypadków występuje z hiperandrogenizmem, czyli wysokim stężeniem męskich hormonów płciowych w organizmie. Dlatego wyniki badań mogą nie wskazywać zaburzeń endokrynologicznych. Problemem jest nadmierna wrażliwość receptorów w skórze wiążących się z androgenami.

Łysienie androgenowe u mężczyzn

Łysienie androgenowe u mężczyzn przebiega również według określonego wzorca. Najpierw dochodzi do cofania się czołowej linii włosów, a następnie utraty włosów na czubku głowy. Początkowo następuje przerzedzenie włosów, a później ich brak. Obszar bez włosów na czubku głowy z czasem stopniowo się powiększa i wreszcie łączy z przednią linią włosów. Na głowie pozostają włosy w rejonie ciemieniowym i potylicznym, ale ich również może z czasem ubywać.

Diagnostyka łysienia androgenowego

Badaniem, które warto wykonać w przypadku podejrzenia łysienia androgenowego, jest trichoskopia. Lekarz może też postawić diagnozę na podstawie wywiadu i obejrzenia pacjenta. 

Na łysienie androgenowe wskazują w badaniu trichoskopowym m.in.:

• współwystępowanie włosów różnej grubości w okolicy czołowej (więcej niż 20% włosów o zmniejszonej grubości),
• powyżej 10% włosów meszkowych,
• zwiększona liczba włosów z 1 łodygą i zmniejszona z 3 łodygami w porównaniu z okolicą potyliczną,
• widoczne żółte kropki (więcej niż 4).

W diagnostyce łysienia androgenowego niekiedy wykorzystuje się też biopsję i badanie histopatologiczne, czyli pobiera się wycinek skóry głowy, a następnie bada go pod mikroskopem. 

Diagnostyka różnicowa

Łysienie androgenowe może być mylone z innymi przyczynami utraty włosów na głowie, zwłaszcza z łysieniem telogenowym oraz łysieniem bliznowaciejącym czołowym.

Łysienie telogenowe jest to nagłe wypadanie włosów, które zwykle pojawia się do 3 miesięcy od zadziałania czynnika uszkadzającego włosy, np.: silnej infekcji, stresującego zdarzenia, zabiegów ze znieczuleniem ogólnym. Głównym objawem jest ogólne przerzedzenie włosów. Na ogół proces cofa się samoistnie a włosy odrastają.

Łysienie androgenowe - leczenie

Istnieje co najmniej kilka form leczenia łysienia androgenowego. Podstawowym działaniem jest terapia farmakologiczna – kobietom podaje się minoksydyl (miejscowo), zaś mężczyznom minoksydyl oraz finasteryd (doustnie). 

Minoksydyl powoduje wydłużenie fazy anagenu i zwiększa grubość włosa. U mężczyzn podaje się minoksydyl 5% z częstotliwością 1-2 razy dziennie. U kobiet najczęściej stosuje się minoksydyl 2% 2 razy dziennie lub 1 raz dziennie preparat 5%.

Należy pamiętać, że w efekcie kuracji minoksydelem występuje przejściowy skutek uboczny w postaci utraty włosów (łysienie telogenowe) w 6.-8. tygodniu leczenia (z czasem problem ustępuje) oraz po ok. 3 miesiącach od zakończenia leczenia.  

Finasteryd z kolei jest lekiem, który blokuje przemianę testosteronu w dihydrotestosteron (zmniejsza jego stężenie w skórze głowy i krwi), a także wydłuża fazę anagenu. Zapobiega utracie włosów oraz zwiększa ich grubość.

Finasteryd w łysieniu androgenowym może być stosowany również u kobiet poza wskazaniami rejestracyjnymi. Ma działanie szkodliwe dla płodu, stąd lekarz może przepisać preparat, gdy kobieta nie może mieć dzieci lub gdy stosuje skuteczną antykoncepcję.

Inne formy leczenia łysienia androgenowego to:

• dutasteryd,
• osocze bogatopłytkowe,
• przeszczep włosów,
• laseroterapia.

Źródła:
R. Nowicki (red.), S. Majewski (red.), Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019,
L. Brzezińska-Wcisło i inni, Łysienie androgenowe. Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne polskiego towarzystwa dermatologicznego, DOI: 10.5114/dr.2018.74162,
T. Katzer i inni, Physiopathology and current treatments of androgenetic alopecia: Going beyond androgens and anti-androgens, DOI: 10.1111/dth.13059,
J. A. Ellis, Androgenetic alopecia: pathogenesis and potential for therapy, DOI: 10.1017/S1462399402005112,
W. Cranwell i inni, Male Androgenetic Alopecia, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25905192/,
A. Adil i inni, The effectiveness of treatments for androgenetic alopecia: A systematic review and meta-analysis, DOI: 10.1016/j.jaad.2017.02.054,
K. York i inni, A review of the treatment of male pattern hair loss, DOI: 10.1080/14656566.2020.1721463.

Czytaj także:
Łysienie u kobiet – przyczyny utraty włosów i sposoby leczeniaŁuszczyca głowy – objawy, leczenie, czy jest zaraźliwa?Nadmierne owłosienie - jak je leczyć i jakie może mieć przyczynyTrichotillomania – przyczyny obsesyjnego wyrywania włosów

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!