Spis treści:
- Nadmierna senność (hipersomnia) – przyczyny
- Jakie badania wykonać w przypadku nadmiernej senności?
- Skutki nadmiernej senności
- Leczenie nadmiernej senności
- Domowe sposoby na nadmierną senność
Nadmierna senność w ciągu dnia (hipersomnia) – przyczyny
Nadmierna senność, czyli hipersomnia, to objaw polegający na uczuciu silnego znużenia lub zmęczenia w ciągu dnia mimo przespanej nocy. Zmęczenie jest na tyle silne, że utrudnia normalne funkcjonowanie i skłania do zaśnięcia. Nadmierna senność to również wydłużony czas snu (powyżej 9 godzin) przy jednoczesnym niewysypianiu się.
Nadmierną senność dzieli się ze względu na długość występowania na:
- hipersomnię ostrą - poniżej 1 miesiąca,
- hipersomnię podostrą - od 1 do 3 miesięcy,
- hipersomnię utrwaloną - powyżej 3 miesięcy.
Przyczyny nadmiernej senności mogą być somatyczne, psychiczne albo związane z innym zaburzeniem snu. O łagodnej hipersomnii mówi się, gdy problem pojawia się do 2 dni w tygodniu, o umiarkowanej - objawy występują 3-4 dni w tygodniu, a znaczna hipersomnia oznacza występowanie nadmiernej senności przez co najmniej 5 dni w tygodniu.
Szacuje się, że przypadłość ta występuje u 4-6% społeczeństwa. Częściej skarżą się na nią mężczyźni, a głównym powodem jest zespół bezdechu sennego.
Przyczyny psychiczne i zaburzenia snu powodujące nadmierną senność w ciągu dnia:
- bezsenność,
- zaburzenia rytmu okołodobowego (np. zespół opóźnionej fazy snu, jet lag),
- zespół bezdechu śródsennego,
- parasomnie (lęki nocne, koszmary senne, mówienie przez sen, lunatykowanie, bruksizm itp.),
- narkolepsja,
- depresja (depresja maskowana, atypowa),
- zespół abstynencyjny.
Choroby powodujące nadmierną senność:
- zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne,
- POChP, astma,
- choroby pasożytnicze,
- reumatyzm,
- anemia,
- refluks żołądkowo-przełykowy,
- choroby układy krążenia (np. choroba wieńcowa, niewydolność krążenia),
- zatrucie toksynami,
- zespół Kleinego-Levina,
- zespół niespokojnych nóg,
- choroby neurodegeneracyjne (np. stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona),
- padaczka,
- zapalenie opon mózgowych,
- udar mózgu,
- uraz głowy,
- ciężkie wyniszczające choroby, np. nowotwór złośliwy.
Działanie leków i substancji psychoaktywnych (lub ich odstawienie) również może przyczyniać się do nadmiernej senności. Objaw mogą powodować:
- nadużywanie alkoholu,
- leki przeciwdepresyjne,
- leki przeciwlękowe,
- leki przeciwpsychotyczne,
- benzodiazepiny,
- narkotyki,
- kofeina (zatrucie lub odstawienie).
Nadmierna senność a cukrzyca
Przyczyną senności może być niekontrolowana cukrzyca. Zarówno hiperglikemia, czyli za wysoki poziom glukozy we krwi, jak i hipoglikemia, czyli zbyt niski poziom glukozy we krwi, mogą wywoływać uczucie senności, zmęczenia, braku energii. Dodatkowo osoby z cukrzycą częściej doświadczają obturacyjnego bezdechu sennego, który również może przyczyniać się do nadmiernej senności w ciągu dnia. Wyrównanie cukrzycy jest najlepszym sposobem na zniwelowanie objawów.
Nadmierna senność a niedoczynność tarczycy
Jednym z częstych objawów niedoczynności tarczycy, w tym choroby Hashimoto, jest nadmierna senność w ciągu dnia. Przyczynia się do tego nieprawidłowe wydzielanie hormonów przez gruczoł tarczycowy i oddziaływanie na funkcjonowanie układu nerwowego. Aby poradzić sobie z nadmierną sennością, należy leczyć choroby tarczycy. Zwykle polega to na przyjmowaniu lewotyroksyny, leku uzupełniającego brakujący hormon tarczycy.
Nadmierna senność a nowotwór
Nadmierna senność może być objawem choroby nowotworowej, szczególnie zaawansowanej. W przebiegu pewnych rodzajów nowotworów jest większe prawdopodobieństwo pojawienia się nadmiernej senności. Dotyczy to np. guzów mózgu, schorzeń powodujących anemię lub zaburzenia hormonalne. Silne zmęczenie to również jeden ze skutków ubocznych leczenia onkologicznego. Może się utrzymywać nawet kilka miesięcy po zakończeniu terapii.
Więcej przeczytasz tutaj: nadmierna senność a nowotwór
Nadmierna senność a narkolepsja
Narkolepsja jest to rzadkie przewlekłe zaburzenie układu neurologicznego, które powoduje nagłe napady snu w ciągu dnia. Sen u tych osób jest regenerujący, a napady często są wywoływane silną reakcją emocjonalną (np. strachem, śmiechem). Sen trwa od kilku sekund do kilku minut, po nim następuje normalny stan czuwania.
Oprócz napadów u chorych na narkolepsje pojawia się katapleksja. Jest to rodzaj paraliżu bez zmiany świadomości. Do możliwych objawów narkolepsji należą również omamy i porażenie przysenne. Rozpoznanie narkolepsji przeważnie jest stawiane w wieku nastoletnim.
Idiopatyczna hipersomnia
Idiopatyczna hipersomnia to bardzo rzadkie zaburzenie snu, cechujące się nadmierną sennością i drzemkami w ciągu dnia, przy czym sen nie jest regenerujący (w przeciwieństwie do narkolepsji). Niestety nie jest znana dokładna przyczyna idiopatycznej hipersomnii.
Jakie badania wykonać w przypadku nadmiernej senności?
Aby rozpoznać prawidłową przyczynę nadmiernej senności, a jak widać jest wiele możliwych, najlepiej udać się do lekarza rodzinnego i zacząć od wykonania podstawowych badań krwi (morfologia, glukoza, hormony tarczycy), a także przyjrzeć się temu, jak wyglądają nasze nawyki dotyczące snu. Wywiad lekarski jest niezbędny do tego, aby rozpoznać przyczynę hipersomnii.
- Lekarz ocenia, jakie są nasze nawyki dotyczące snu. Jeżeli są nieprawidłowe, to warto zacząć od edukacji i zmiany w tym zakresie.
- Jeżeli nawyki dotyczące snu są prawidłowe, lekarz sprawdza, jak funkcjonuje nasz rytm okołodobowy (wzorce zasypiania, wstawania, aktywności w ciągu dnia). W przypadku błędów, wskazana jest edukacja i zmiany.
- Lekarz powinien zapytać o zażywanie substancji, które mogłyby zaburzać sen. Jeżeli jest prawdopodobne, że to właśnie one powodują nadmierną senność w ciągu dnia, konieczna może być zmiana leczenia lub terapia odwykowa (w przypadku nadużywania alkoholu, narkotyków).
- Jeżeli pojawiają się inne objawy sugerujące chorobę psychiczną lub somatyczną, to konieczna jest dalsza diagnostyka i leczenie. Wyeliminowanie przyczyny chorobowej może wyleczyć senność.
- Gdy nie występują objawy innych chorób, lekarz może nas skierować do ośrodka medycyny snu. W takiej placówce są wykonywane specjalistyczne badania, jak np. polisomonografia, badania bezdechu sennego, testy utrzymania uwagi, badania aktygraficzne, test wielokrotnego pomiaru latencji snu, które umożliwiają postawienie dokładnej diagnozy.
Lekarz może też zlecić prowadzenie dziennika snu, w którym określamy liczbę, czas trwania codziennych epizodów snu i uczucia senności.
Skutki nadmiernej senności
Nadmierną senność rozpoznaje się w momencie, kiedy znacząco utrudnia ona normalne codzienne wykonywanie zadań. Hipersomnia będzie więc powodowała różne konsekwencje, w tym:
- pogorszenie koncentracji, pamięci, zdolności planowania i podejmowania decyzji,
- trudności w szkole,
- obniżona wydajność w pracy,
- obniżony komfort życia,
- problemy w relacjach,
- pogorszenie stanu zdrowia,
- lęk, niepokój, smutek,
- zwiększenie ryzyka pojawienia się urazów i wypadków.
W związku z powyższym warto zrobić coś z uczuciem dojmującego zmęczenia. Lepiej nie bagatelizować powtarzających się dolegliwości.
Leczenie w przypadku nadmiernej senności
Leczenie nadmiernej senności oczywiście zależy od przyczyny. Jeśli powodem problemu jest choroba somatyczna lub psychiczna, to należy ją leczyć. W przypadku zaburzeń psychicznych warto skorzystać z psychoterapii oraz metod behawioralnych (dotyczących zachowań związanych z odpoczynkiem).
Leki stosowane w hipersomnii to stymulanty: m.in. metylofenidat, modafinil, selegilina. Lekarz decyduje o ich przepisaniu po uwzględnieniu indywidualnego stanu zdrowia. Oprócz tego ważna jest zmiana stylu życia: odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, unikanie substancji pobudzających przed snem, które mogą wpływać na jakość odpoczynku.
Domowe sposoby na nadmierną senność
Aby złagodzić problem nadmiernej senność, rozważ wprowadzenie zmian w stylu życia, które pomogą ci poprawić jakość snu. Zwróć szczególnie uwagę na to, co jesz, ile i jak ćwiczysz, oraz na higienę snu.
Odżywianie
To, co jemy i pijemy, ma bardzo duży wpływ na nasze samopoczucie i poziom energii. Niektóre posiłki powodują gwałtowne i krótkotrwałe skoki glukozy we krwi, co może powodować szybkie uczucie senności. Oto kilka sprawdzonych wskazówek dotyczących wpływu diety na uczucie nadmiernej senności:
- Jedz regularnie kilka posiłków dziennie, przy tym staraj się nie przejadać (obfite posiłki powodują tzw. senność poposiłkową).
- Pamiętaj o piciu dużej ilości wody (2-3 l dziennie). Zmęczenie i senność to możliwy objaw odwodnienia.
- Wybieraj węglowodany złożone zamiast prostych, czyli: produkty pełnoziarniste, kasze, brązowy ryż, a nie słodycze, jasne pieczywo, makarony, ryż. Dzięki temu glukoza będzie uwalniana z pożywienia do krwi stopniowo, co pozwoli utrzymać wyższy poziom energii dłużej.
- Pamiętaj o obecności białka w posiłkach, ponieważ takie produkty również sprzyjają utrzymaniu energii na wysokim poziomie i poprawiają samopoczucie. Bogate w białka są chude mięsa, tofu, orzechy, nasiona, jaja.
- Przed snem sięgaj po produkty bogate w tryptofan. Jest to aminokwas wpływający na wydzielanie serotoniny i melatoniny, hormonów, które regulują sen. Tryptofan znajdziesz w chudym mięsie, rybach, mleku i bananach.
- Przed snem unikaj za to kofeiny, alkoholu i ciężkostrawnych posiłków, ponieważ pogarszają one jakość snu i powodują, że obudzisz się niezregenerowany.
- Sięgnij po roślinne substancje o działaniu pobudzającym: guarana, żeń-szeń, L-teanina, a także kofeinę (tylko nie przed snem).
Właściwa higiena snu
Higiena snu to wszelkie działania związane z odpoczynkiem, które pomagają usnąć i utrzymać zdrowy sen. Dzięki temu sen będzie spełniał swoją rolę. W tym celu:
- Przestrzegaj odpowiedniej długości czasu snu. U osób dorosłych zwykle 7-8 godzin na dobę.
- Stwórz warunki do dobrej jakości snu: przewietrzony, ciemny i cichy pokój, wygodne łóżko, poduszki, kołdra dostosowana do pory roku, optymalna temperatura (20-21°C).
- Zrezygnuj z picia kawy i innych napojów z kofeiną co najmniej kilka godzin przed pójściem spać.
- Unikaj picia alkoholu przed spaniem. Alkohol tylko pozornie ułatwia zasypianie. W rzeczywistości wiąże się z wybudzeniami w trakcie nocy i koszmarami sennymi.
- Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego przed snem. Ale spokojny spacer działa korzystnie.
- Kładź się do łóżka, gdy czujesz zmęczenie. Najlepiej codziennie o podobnej porze.
- Unikaj palenia papierosów na wieczór, ponieważ nikotyna działa stymulująco.
- Unikaj korzystania z urządzeń elektronicznych przed spaniem. Sztuczne niebieskie światło powoduje zahamowanie wydzielania melatoniny, która działa usypiająco.
- Stosuj przed snem techniki relaksacyjne.
Warto pamiętać, że drzemki w ciągu powinny być krótkie. Są dopuszczalne, jednak nie powinny przekraczać 20 minut, ponieważ dłuższe drzemki związane są z przejściem w głębsze fazy snu, co sprawi, że po przebudzeniu będziesz zdezorientowany i spowolniały (nazywa się to inercją snu), a w nocy możesz mieć trudności z odpoczynkiem.
Źródła:
Dauvilliers Y, Buguet A. Hypersomnia. Dialogues Clin Neurosci. 2005;7(4):347-56. doi: 10.31887/DCNS.2005.7.4/ydauvilliers,
Erro ME, Zandio B. Las hipersomnias: diagnóstico, clasificación y tratamiento [Hypersomnia: diagnosis, classification and treatment]. An Sist Sanit Navar. 2007;30 Suppl 1:113-20. Spanish. PMID: 17486152,
Bollu PC, Manjamalai S, Thakkar M, Sahota P. Hypersomnia. Mo Med. 2018 Jan-Feb;115(1):85-91. PMID: 30228690; PMCID: PMC6139790,
Dauvilliers Y. Differential diagnosis in hypersomnia. Curr Neurol Neurosci Rep. 2006 Mar;6(2):156-62. doi: 10.1007/s11910-996-0039-2. PMID: 16522270,
Dhillon K, Sankari A. Idiopathic Hypersomnia. [Updated 2023 Jul 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585065/.
Czytaj także:
Jakie witaminy na zmęczenie i brak energii warto brać? Zanim kupisz i łykniesz, przeczytaj
9 skutecznych sposobów na stres, polecanych przez naukowców. Wielu nie doceniamy
Objawy stresu długotrwałego. Jakie sygnały wysyła ciało i umysł?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
