Mononukleoza u dzieci i dorosłych. Jakie są objawy, ile trwa choroba i jak ją leczyć?

fot. Adobe Stock, pressmaster

Spis treści:

1. Mononukleoza - co to za choroba?
2. Objawy mononukleozy u dzieci
3. Objawy mononukleozy u dorosłych
4. Ile trwa mononukleoza
5. Mononukleoza - rozpoznanie
6. Leczenie mononukleozy
7. Czy mononukleoza jest groźna? Powikłania mononukleozy

Mononukleoza - co to za choroba?

Mononukleoza to zakaźna choroba wirusowa, którą wywołuje wirus Epsteina-Barr (EBV). Mononukleoza nazywana jest potocznie chorobą pocałunków, ponieważ do transmisji wirusa dochodzi często poprzez ślinę chorego, ozdrowieńca lub osoby przechodzącej reaktywację zakażenia. Wirus był rozpoznawany również w wydzielinie z szyjki macicy. Można zakazić się przez używanie wspólnych rzeczy, takich jak szczoteczka, sztućce, szklanki. 

Mononukleoza jest chorobą powszechnie występującą. U ponad 90% osób dorosłych rozpoznaje się przeciwciała przeciwko EBV. Chociaż na mononukleozę zakaźną najczęściej chorują dzieci, to nastolatki i dorośli stanowią 1/3 chorych. Wirus mononukleozy dostaje się przez jamę nosowo-gardłową. Po przechorowaniu pozostaje w uśpieniu w organizmie.

Objawy mononukleozy u dzieci

Czas wylęgania mononukleozy, czyli okres od kontaktu z patogenem do wystąpienia objawów, wynosi zazwyczaj 8-30 dni, ale może też przeciągnąć się do 7 tygodni. Zakażenie w pierwszych latach życia częściej niż u starszych dzieci przebiega jako bezobjawowe. U starszych dzieci i młodzieży rozwija się pełnoobjawowa choroba. Infekcja na ogół rozpoczyna się gorączką.

Objawy mononukleozy u dzieci to:

• gorączka,
• bóle gardła,
• zapalenie migdałków,
• zaczerwienienie i nalot w gardle i na migdałkach (podobne do tego, które występuje w anginie),
• osłabienie,
• powiększenie węzłów chłonnych szyjnych (czasami również pachowych i pachwinowych,
• powiększenie wątroby,
• powiększenie śledziony,
• obrzęk powiek,
• wysypka,
• kaszel,
• zapalenie spojówek,
• brak apetytu,
• zatkany nos (częściej u młodszych dzieci),
• mogą wystąpić także bóle brzucha, nudności, wymioty.

U dzieci o mononukleozie może świadczyć objaw Glanzmana, który chociaż pojawia się rzadko, jest charakterystyczny dla tej choroby. Jest to obrzęk powiek, nasady nosa i łuków brwiowych.

Objawy mononukleozy u dorosłych

Wirus mononukleozy zakaźnej w ludzkim organizmie mnoży się w śliniankach. Dlatego pierwsze objawy choroby zwykle dotyczą właśnie okolic gardła i szyi. Mogą też początkowo pojawić się objawy prodromalne (zwiastujące): bóle głowy, bóle mięśniowe, osłabienie. Pozostałe symptomy pojawiają się w ciągu kliku dni.

Do najczęstszych objawów mononukleozy należą:

• powiększenie węzłów chłonnych na szyi, głównie szyjnych,
• gorączka (podwyższona temperatura ciała może występować nawet 2-4 tygodnie),
• czerwone gardło i migdałki z nalotem (żółto-białe plamy),
• powiększenie śledziony,
• powiększenie wątroby (może rozwinąć się zapalenie wątroby),
• wysypka skórna,
• utrudnione przełykanie,
• przykry zapach z ust,
• obrzęk powiek, nosa, łuków brwiowych (objaw Glanzmana),
• nudności,
• bóle gardła,
• katar.

Warto dodać, że objawy mononukleozy przypominają anginę. U chorych może rozwinąć się żółtaczka. 

fot. Ula Bugaeva

Wysypka przy mononukleozie

Wysypka skórna pojawia się jako objaw infekcji u ok. 10% chorych na mononukleozę. Wówczas występuje głównie na tułowiu i ma charakter grudkowo-plamisty. Dość często jednak wysypka pojawia się w przebiegu mononukleozy w wyniku błędu w rozpoznaniu. Jeśli lekarz zdiagnozuje anginę zamiast mononukleozy i przepisze antybiotyk, po jego zażyciu pojawi się na ciele chorego wysypka, która jest toksyczną reakcją na lek. Wówczas jest ona bardzo czerwona, wyraźna i swędząca.

Obja​wy mononukleozy w badaniach

Oprócz objawów sygnalizowanych przez chorego lekarz może również zauważyć przy mononukleozie w badaniu USG: powiększenie śledziony oraz powiększenie wątroby.

Zmiany są również widoczne w badaniach laboratoryjnych:

• w morfologii krwi - leukocytoza (10 000–20 000/µl), ale we wczesnej fazie choroby może występować leukopenia; w rozmazie: zwiększony odsetek limfocytów i występowanie atypowych limfocytów monocytoidalnych, obniżenie ilości płytek krwi,
• podwyższone transaminazy (próby wątrobowe),
• obecność przeciwciał wirusa EBV we krwi.

Ile trwa mononukleoza?

W większości przypadków mononukleoza trwa 2-4 tygodni, jednak do pełnego ustąpienia objawów dochodzi często dopiero po 6-12 tygodniach. Trzeba podkreślić, że zmęczenie i mniejsza tolerancja wysiłku utrzymują się nawet miesiącami po przechorowaniu mononukleozy. 

Mononukleoza - rozpoznanie

Mononukleoza nie byłaby trudna do rozpoznania, gdyby nie fakt, że jej objawy przypominają anginę ropną. Mononukleozę rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych i badań: morfologii krwi, serologicznych, odczynu Paula-Bunnella-Davidsohna. W trakcie diagnostyki należy wykluczyć anginę paciorkowcową, która w przeciwieństwie do mononukleozy powinna być leczona antybiotykiem. Można również sprawdzić obecność swoistych przeciwciał, jednak wynik nie jest dostępny od ręki i badanie nie jest miarodajne w początkowej fazie choroby, kiedy nie wykształciły się jeszcze przeciwciała w odpowiedniej ilości. 

Leczenie mononukleozy

Mononukleozę leczy się objawowo. Podaje się leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, wspomagające pracę wątroby (jeśli choroba zaatakuje także ten organ). Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu. Jeśli objawy mononukleozy są bardzo nasilone, konieczne bywa stosowanie kortykosteroidów, a nawet hospitalizacja. Antybiotyki są stosowane w przypadku nadkażenia bakteryjnego, jednak nie powinny być to ampicylina i amoksycylina, ze względu na duże prawdopodobieństwo wywołania reakcji alergicznej w postaci wysypki. 

Czy mononukleoza jest groźna? Powikłania mononukleozy

Na ogół rokowanie w mononukleozie zakaźnej jest dobre, a powikłania występują rzadko. Choroba zwykle ustępuje sama, jednak nie zawsze. Może dojść do rozwoju:

• znacznego nadmiaru liczby limfocytów we krwi,
• pogorszenia pracy wątroby,
• ropnia okołomigdałkowego,
• niedrożności dróg oddechowych,
• pęknięcia śledziony,
• zapalenia płuc,
• nadkażenia bakteryjnego migdałków,
• zakażenia dróg moczowych,
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenia ucha lub zatok,
• a także niedokrwistości.

Bardzo rzadkim powikłaniem mononukleozy jest zapalenie wątroby o piorunującym przebiegu. 

Wykorzystano fragmenty artykułu Agnieszki Czechowskiej, którego treść została pierwotnie opublikowana 28.07.2018.

Źródła:
A. Boroń-Kaczmarska, A. Wiercińska-Drapało, Choroby zakaźne i pasożytnicze, PZWL Wydawnictwo Lekarskie,
Y. Wu i inni, Clinical manifestations and laboratory results of 61 children with infectious mononucleosis, doi: 10.1177/0300060520924550.

Czytaj także:
Zapalenie gardła – objawy, przyczyny, leczenie
Domowe sposoby na ból gardła - płukanki, okłady, syropy, inhalacje
Ból gardła - przyczyny, leki i domowe sposoby
Angina - bakteryjna, wirusowa, przyczyny, objawy i leczenie zapalenia gardła
Domowe sposoby na anginę. Jak leczyć zapalenie gardła i migdałów?

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!