Spis treści:
- Udar słoneczny – czym jest?
- Udar słoneczny – objawy
- Udar słoneczny – pierwsza pomoc
- Ile trwa udar słoneczny?
- Udar słoneczny – leczenie
- Skutki udaru słonecznego
- Udar słoneczny a udar cieplny
- Udar słoneczny u dziecka
- Jak zapobiegać udarowi słonecznemu?
Udar słoneczny – czym jest?
Udar słoneczny (zwany też porażeniem słonecznym) jest rodzajem udaru cieplnego, który rozwija się wskutek długotrwałego działania promieni słonecznych. Szczególnie sprzyja mu upalna pogoda, odwodnienie, duże nasłonecznienie oraz brak nakrycia głowy i karku.
Dochodzi wtedy do przegrzania organizmu i wzrostu temperatury mózgu nawet o 2,5°C. W rezultacie występuje podrażnienie opon mózgowo-rdzeniowych i przekrwienie mózgu, a naturalne mechanizmy nie są w stanie samodzielnie wyregulować temperatury organizmu.
Udar słoneczny to stan zagrażający zdrowiu i życiu. Może rozwinąć się zarówno podczas leżenia na plaży, spływu kajakowego, wędrówki w słońcu bez nakrycia górnych partii ciała, jak i po wycieczkach rowerowych, motocyklowych czy jeździe konnej.
Udar słoneczny – objawy
Udar słoneczny może rozwinąć się od razu po ekspozycji na słońce w ciągu minut, godzin lub nawet kilku dni. W zależności od stanu mogą wystąpić niektóre lub wszystkie objawy udaru słonecznego. Należą do nich:
- zaczerwieniona i gorąca skóra (w osłabieniu cieplnym, które może poprzedzać udar słoneczny, skóra może być blada, chłodna i wilgotna),
- gorączka,
- ból głowy,
- zawroty głowy,
- niepokój,
- złe samopoczucie,
- nudności i wymioty,
- dreszcze,
- utrata apetytu,
- przyspieszone bicie serca,
- mroczki przed oczami,
- biegunka,
- ciągłe pragnienie,
- dezorientacja,
- drgawki,
- utrata świadomości.
Na ogół o udarze słonecznym świadczą zmęczenie, ból głowy, poparzenie skóry oraz podwyższona temperatura ciała.
Udar słoneczny – pierwsza pomoc. Co robić?
Gdy zauważysz objawy udaru słonecznego, należy obserwować poszkodowanego i działać:
- Zaprowadź chorego do chłodnego, zacienionego miejsca. Poluzuj lub zdejmij ciasne ubranie i ułóż go z nogami uniesionymi nieco powyżej poziomu tułowia. Na twarz, czoło i kark przykładaj chłodne okłady. Jeszcze większą ulgę przyniesie obłożenie ciała zwilżonymi ręcznikami.
- Podawaj chłodne napoje. Podczas upałów, wraz z potem, organizm traci niektóre składniki mineralne. By uzupełnić straty, co kilka minut podaj choremu rozpuszczone w wodzie elektrolity.
- Jeśli objawy udaru słonecznego nie ustępują lub jeśli się pogarszają, wezwij pogotowie. Niezbędny jest w takim przypadku pobyt w szpitalu.
- Jeśli doszło do omdlenia, unieś nogi poszkodowanego na około 30 cm i wezwij karetkę pogotowia. Przykładaj chłodne okłady do karku, czoła i dekoltu.
- Do czasu przyjazdu karetki, prowadź intensywne chłodzenie: wachluj lub włącz wentylator, skrapiaj obficie letnią wodą ciało chorego, podawaj płyny. Pod pachy i w pachwiny można położyć worki z lodem. Nie należy zanurzać poszkodowanego w zimnej wodzie, ponieważ prowadzi to do obkurczania naczyń krwionośnych, a w rezultacie utrudnia eliminowanie nagromadzonego ciepła.
Jeśli chory traci przytomność, natychmiast wezwij pogotowie. Jeśli oddycha, ułóż go w pozycji bocznej. Jeśli nie wyczuwasz oddechu, jak najszybciej rozpocznij sztuczne oddychanie. Na cięższy przebieg udaru słonecznego narażone są bardziej osoby starsze i alkoholicy.
Ile trwa udar słoneczny?
Trudno określić, jak długo trwa udar słoneczny. Może trwać jeden dzień lub kilka. Wszystko zależy od indywidualnego stanu danej osoby i tego, jak długo była narażona na wysoką temperaturę. Trzeba pamiętać, że stan ten może zagrażać życiu i wymagać specjalistycznej pomocy.
Udar słoneczny – leczenie
Leczenie szpitalne zależy od rodzaju objawów i skutków udaru słonecznego. Podstawą jest nawodnienie poprzez podawanie kroplówek oraz ochładzanie przegrzanego organizmu. Często podaje się leki wazopresyjne, czyli obkurczające naczynia i zwiększające ciśnienie krwi. Nie jest zalecane stosowanie leków takich jak paracetamol czy ibuprofen. W cięższych przypadkach konieczny jest pobyt na oddziale intensywnej terapii.
Udar słoneczny – skutki
Udar słoneczny może powodować obrzęk mózgu i krwawienia śródczaszkowe, utratę świadomości, niewydolność serca, wątroby, nerek lub uszkodzenie wielonarządowe, a nawet śmierć. Jest najbardziej niebezpieczny dla małych dzieci oraz osób starszych.
Udar słoneczny początkowo może manifestować się kurczami cieplnym, czyli bolesnymi kurczami mięśni brzucha i kończyn, następnie osłabieniem cieplnym (kurcze mięśni, zmęczenie, nudności, ból głowy, blada chłodna skóra).
W dalszej kolejności może dojść do nasilenia objawów i wystąpienia udaru cieplnego, który charakteryzuje się nudnościami, wymiotami, zaczerwienieniem i podwyższeniem temperatury skóry, zawrotami głowy, majaczeniem, splątaniem, a nawet drgawkami i śpiączką.
Udar słoneczny a udar cieplny
Udar cieplny to szersze pojęcie niż udar słoneczny. Jest to stan, w którym głęboka ciepłota ciała wynosi powyżej 40˚C, a przyczyną jest narażanie na wysoką temperaturę, często w połączeniu z wysiłkiem fizycznym.
W zależności od przyczyn można wyróżnić dwa rodzaje udaru cieplnego:
- klasyczny - kiedy przyczyną jest długotrwałe działanie temperatury otoczenia powyżej 35°C, ta postać najczęściej dotyczy osób starszych, dzieci, chorych na niewydolność serca, przyjmujących leki moczopędne (diuretyki), beta-blokery lub leki przeciwcholinergiczne,
- wysiłkowy - powodowany przez duży wysiłek fizyczny w wysokiej temperaturze otoczenia, znacznej wilgotności i bez wystarczającego uzupełniania płynów.
Udar słoneczny u dziecka
Dzieci są szczególnie narażone na udar słoneczny, ponieważ nie mają w pełni wykształconych mechanizmów termoregulacyjnych, w wyniku czego u najmłodszych szybciej dochodzi do zaburzeń cieplnych w organizmie pod wpływem przegrzania.
Zagrożenie udarem słonecznym u dzieci wzrasta w wyniku zbyt długiego przebywaniu na słońcu, niedopasowanej do temperatury powietrza odzieży (grubej, mało przewiewnej), niewystarczającej podaży płynów.
Jeśli zaobserwujemy u dziecka objawy udaru słonecznego, powinniśmy wezwać pogotowie, a przed przyjazdem karetki podjąć działania, takie jak podawanie płynów, chłodne okłady, zdjęcie odzieży i posadzenie dziecka w zacienionym, chłodniejszym miejscu. Nie należy drastycznie oziębiać ciała, np. wkładając dziecko do zimnej wody, gdyż taka reakcja może doprowadzić do obkurczenia naczyń krwionośnych, przez co eliminacja ciepła jest jeszcze bardziej utrudniona, a także do szoku termicznego.
Jak zapobiegać udarowi słonecznemu?
Choroba z przegrzania może prowadzić do uszkodzenia narządów, dlatego najważniejsze jest, by jej uniknąć. Dlatego:
- pij duże ilości płynów,
- jedz owoce i warzywa (są bogate w płyny i składniki mineralne),
- noś jasne, przewiewne ubrania,
- unikaj ekspozycji słonecznej w godzinach 11:00-15:00,
- unikać nadmiaru kofeiny i alkoholu,
- ograniczaj aktywność fizyczną w trakcie upałów.
Czytaj także:
Gorączka u dziecka w upały - kiedy to przegrzanie, a kiedy udar
Niedobór elektrolitów objawy - 11 najważniejszych
Uczulenie na słońce
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
