Spis treści:
- Czym jest nikotyna?
- Objawy zatrucia nikotyną
- Źródła zatrucia nikotyną
- Szkodliwa dawka nikotyny
- Pierwsza pomoc przy zatruciu nikotyną
- Leczenie zatrucia nikotyną
- Skutki zatrucia nikotyną
Czym jest nikotyna i dlaczego działa toksycznie?
W wyrobach tytoniowych znajduje się ponad 3000 substancji chemicznych, które są szkodliwe dla człowieka. Kilkudziesięciu z nich przypisuje się działanie rakotwórcze. Jedną z bardziej szkodliwych substancji jest również nikotyna, choć wiele osób ten fakt bagatelizuje.
Nikotyna to silnie toksyczna substancja, która jest szybko wchłaniana w organizmie po inhalacji lub spożyciu.
Oddziaływanie nikotyny na organizm zależy m.in. od indywidualnej tolerancji. Nikotyna w niewielkich dawkach może prowadzić do zatrucia, podczas którego po początkowej stymulacji dochodzi do blokady nikotynowego receptora acetylocholiny – jest to rodzaj receptora znajdujący się w błonie komórkowej, którego zadaniem jest przepuszczanie jonów sodu i potasu, czyli najważniejszych elektrolitów człowieka.
Jest wiele źródeł tej szkodliwej substancji. Nikotyna jest obecna w papierosach, e-papierosach, cygarach, tabace, tytoniu do żucia, tytoniu do fajek, produktach takich jak guma nikotynowa, plastry, pastylki czy aerozole z nikotyną, a także w niektórych środkach owadobójczych. Każdy z wymienionych produktów może prowadzić do zatrucia nikotyną.
Warto pamiętać, że szkodliwość substancji wynika również z tego, że jest ona silnie uzależniająca. Im jest jej więcej w stosowanym wyrobie, tym bardziej uzależnienia.
Objawy zatrucia nikotyną
Przebieg zatrucia nikotyną można podzielić na dwie fazy (nie wszystkie objawy muszą wystąpić).
Pierwsza faza zatrucia nikotyną to wczesne objawy, które pojawiają się w ciągu od 15 minut do godziny od ekspozycji na nikotynę. Do wczesnych objawów zatrucia nikotyną należą:
- nudności,
- wymioty,
- ból brzucha,
- tachykardia,
- duszność,
- pobudzenie,
- drżenie mięśni,
- nadmierne wydzielanie śliny,
- ból głowy,
- zawroty głowy,
- padaczka,
- szybki oddech,
- utrata równowagi, trudności w chodzeniu,
- nadciśnienie.
Późne objawy zatrucia nikotyną pojawiają się w ciągu od 30 minut do 4 godzin. Są to:
- spadek ciśnienia tętniczego,
- obniżenie pulsu (bradykardia),
- arytmie,
- spłycenie oddechu,
- biegunka,
- śpiączka,
- paraliż mięśni,
- niewydolność oddechowa.
Łagodne zatrucie nikotyną powoduje wyłącznie objawy żołądkowe, które ustępują w ciągu od 1 do 2 godzin.
Jak długo trwa zatrucie nikotyną?
To, jak długo trwają objawy zatrucia nikotyną, zależy od różnych czynników (np. dawki). Na ogół łagodne objawy utrzymują się od 1 do 2 godzin. Natomiast poważniejsze objawy zatrucia nikotyną mogą występować przez kilkadziesiąt godzin (zazwyczaj między 18 a 24 godziny) od ekspozycji. Po przyjęciu dużej dawki nikotyny, zagrażającej życiu, do zgonu może dojść nawet w ciągu godziny. Są to jednak niezwykle rzadkie przypadki.
Źródła zatrucia nikotyną
Do zatrucia nikotyną może dojść w wyniku:
- wdychania dymu z papierosów i papierosów elektronicznych,
- wchłaniania przez skórę płynnej nikotyny,
- wchłaniania przez błony śluzowe (np. żucie tytoniu),
- spożycia (np. tabletki z nikotyną, przypadkowe połknięcie przez dziecko).
Warto pamiętać, że ilość nikotyny w płynnych produktach jest wyższa niż w większości innych wyrobów tytoniowych. Różne analizy wskazują, że liczba zgłaszanych lekarzowi zatruć nikotyną stała się znacznie wyższa od czasu upowszechnienia elektronicznych papierosów.
Częstą przyczyną zatrucia nikotyną są również wyroby tytoniowe niewytwarzające dymu, tj. gumy z nikotyną do żucia albo tabaka. Obliczono, że żucie i wciąganie tytoniu uwalnia więcej nikotyny do organizmu niż palenie papierosów.
Jaka dawka nikotyny jest szkodliwa dla człowieka?
Przyjmuje się, że minimalna śmiertelna dawka nikotyny to przynajmniej 0,5 mg/kg masy ciała. Śmiertelna dawka wdychanej nikotyny według National Institute for Occupational Safety & Health wynosi 50–60 mg/kg masy ciała dla osoby dorosłej. Eksperci American Academy of Pediatrics ostrzegają, że już 1 łyżeczka płynnej nikotyny może być śmiertelna dla dziecka o wadze 26 kg.
Tolerancja na nikotynę może się różnić u poszczególnych osób. Bardziej podatne na jej szkodliwe działanie są dzieci ze względu na mniejszą masę ciała.
Należy pamiętać, że płynne roztwory zawierają więcej nikotyny niż wyroby tytoniowe. Mogą także wchłaniać się przez skórę, więc dotykanie jej jest potencjalnie szkodliwe.
W przypadku normalnego użytkowania nikotyny jest mało prawdopodobne, żeby mogło przydarzyć się przedawkowanie zagrażające życiu. Należy pamiętać o trzymaniu nikotyny z daleka od dzieci, również w formie papierosów, ponieważ mogą być przypadkowo zjedzone.
Pierwsza pomoc przy zatruciu nikotyną
Jeśli objawy zatrucia nikotyną są poważne - np. kontakt z osobą jest utrudniony, ma kłopoty z oddechem, objawy się nasilają - trzeba zadzwonić pod numer alarmowy 112. Nie prowokuj wymiotów u poszkodowanego (chyba że dyspozytor medyczny polecił inaczej), ułóż go w pozycji na boku, zbadaj puls i oddech. Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia nikotyną powinna być udzielona przez ratownika medycznego. To, co możesz jeszcze zrobić:
- usuń z ust pozostałości np. po wyrobie nikotynowym,
- przetrzyj usta wilgotną szmatką,
- w przypadku narażenia skóry lub oczu na nikotynę, dokładnie przemyj skórę lub oko dużą ilością wody.
Leczenie zatrucia nikotyną
Aby rozpoznać zatrucie nikotyną, oprócz przeprowadzenia wywiadu lekarskiego, ocenia się stężenie tej substancji w moczu lub we krwi.
Przy łagodnych objawach zatrucia nikotyną u osób dorosłych, takich jak nudności i wymioty, należy odpoczywać, przyjmować niewielkie ilości płynów i obserwować osobę poszkodowaną (kontrolować, czy objawy nie nasilają się).
Pilnej wizyty u lekarza wymagają sytuacje, gdy:
- dziecko spożyło dowolną ilość płynnej nikotyny,
- zjadło całego papierosa,
- zjadło więcej niż trzy niedopałki,
- pojawiają się nasilone objawy zatrucia u osoby dorosłej,
- doszło do celowego zatrucia nikotyną (próba samobójcza).
Jeśli doszło do kontaktu nikotyny ze skórą, należy to miejsce przemyć dokładnie wodą z mydłem.
Leczenie zatrucia nikotyną czasami musi przebiegać w szpitalu. Wtedy choremu może być podany węgiel aktywowany, płyny dożylnie, benzodiazepiny w przypadku drgawek, leki pobudzające pracę serca lub inne leki. Postępowanie zależy od objawów.
Skutki zatrucia nikotyną
To, jakie będą skutki zatrucia nikotyną, zależy oczywiście od jego przebiegu. Na ogół zatrucie nikotyną jest całkowicie wyleczalne. Jeśli doszło do ciężkiego zatrucia, to skutki groźne dla organizmu mogą wynikać z niewydolności oddechowej i urazów wywoływanych niedotlenieniem. W skrajnych przypadkach zatrucie nikotyną może prowadzić do uszkodzenia mózgu i zgonu z powodu paraliżu mięśni kontrolujących oddychanie, niewydolności serca i naczyń krwionośnych.
Źródła:
American Lung Association,
The Royal Children's Hospital Melbourne.
Czytaj także:
Jak oczyścić płuca: po papierosach, chorobie, smogu
10 skutków palenia papierosów – jak papierosy niszczą wygląd i zdrowie?
Jak rzucić palenie?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
