Dostępne są różne badania, które pozwalają wykryć insulinooporność. Niestety część z nich nie jest wykonywana na szerszą skalę z powodu kosztów oraz czasochłonności. Sprawdź, jakie badania wykrywają insulinooporność oraz które z nich są refundowane i mogą być wykonane bezpłatnie w ramach NFZ.
Spis treści:
- Kiedy zrobić badania na insulinooporność?
- Jak rozpoznaje się insulinooporność? Złoty standard nie dla każdego
- Jak rozpoznać insulinooporność? Darmowe badania na insulinooporność na NFZ
- Badania na insulinooporność – pakiet
- Jak przygotować się do badań na insulinooporność?
- Bezpłatne diety na NFZ przy insulinooporności
Kiedy zrobić badania na insulinooporność?
Insulinooporność jest to stan zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę przy prawidłowym lub podwyższonym stężeniu tego hormonu we krwi. Insulina jest hormonem produkowanym przez komórki β wysp trzustkowych. Jej zadaniem jest transportowanie glukozy i regulowanie jej stężenia w organizmie. W przypadku insulinooporności komórki nie reagują na insulinę, w rezultacie we krwi utrzymuje się szkodliwe wysokie stężenie glukozy.
Objawy insulinooporności, które powinny cię skłonić do wykonania badań diagnostycznych, to m.in.:
- nadwaga lub otyłość, zwłaszcza w okolicy brzucha,
- nadmierna senność, zmęczenie,
- nagłe spadki energii z drżeniem rąk i zaburzeniem pracy serca,
- problemy z koncentracją, zaburzenia pamięci, uczucie tzw. mgły mózgowej,
- napady wilczego głodu,
- trudne do opanowania napady chęci na słodycze,
- bóle głowy,
- obrzęk twarzy,
- uczucie zimna,
- wzmożona potliwość,
- nadmierne owłosienie,
- łysienie androgenowe,
- łagodne narośle skórne,
- zmiany na skórze o typie rogowacenia ciemnego (acanthosis nigricans).
Insulinooporność rozwija się zazwyczaj z powodu nieprawidłowego stylu życia (złej diety, braku ruchu, stresu), co przyczynia się do otyłości. Nieleczona prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 2. Jeśli należysz do grupy ryzyka i obserwujesz u siebie niepokojące objawy, wykonaj badania. Cukrzyca to podstępna choroba, która długo nie daje objawów, po cichu niszcząc narządy organizmu.
Jak rozpoznaje się insulinooporność? Złoty standard nie dla każdego
Złotym standardem w diagnostyce insulinooporności jest metoda określana jako klamra euglikemiczno-hiperinsulinowa (klamra metaboliczna). Jest to bardzo dokładne badanie, niestety jest zbyt czasochłonne (około 2 h) i kosztowne, aby mogło być stosowane rutynowo, dlatego wykonuje się je jedynie w warunkach szpitalnych, głównie w badaniach naukowych.
Klamra metaboliczna pozwala ocenić faktyczne zużycie glukozy w tkankach zależne od insuliny. W tym celu pacjentowi podaje się dożylnie insulinę, z taką prędkością, aby utrzymać jej stałe wysokie stężenie we krwi. Następnie podaje się ze zmienną szybkością glukozę. Co 5 minut oceniane jest stężenie cukru we krwi. Dzięki zestawieniu szybkości podawania glukozy z szybkością jej wychwytu przez tkanki można ocenić stopień wrażliwość tkanek na insulinę. Im mniejsze jest zużycie glukozy w tkankach, tym większa jest odporność tkanek na insulinę. W ten sposób można z dużą dokładnością wykryć insulinooporność.
Rutynowo na NFZ zrobisz inne badania, o których przeczytasz niżej.
Jak rozpoznać insulinooporność? Lista bezpłatnych badań na NFZ
Diagnostyka insulinooporności w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia opiera się przede wszystkim na wynikach oznaczenia glukozy na czczo i insuliny na czczo oraz tzw. krzywej cukrowej i krzywej insulinowej. Dodatkowo wykonuje się też oznaczenie peptydu C oraz hemoglobiny glikowanej, czasami także test tolerancji insuliny. O insulinooporności świadczy wysokie stężenie insuliny we krwi, które nie powoduje wystarczającego obniżenia glukozy. Rozpoznanie ustala lekarz na podstawie przeprowadzonego wywiadu i wyników badań.
Refundowane badania w kierunku insulinooporności, które wykonasz bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, to:
- badanie glukozy na czczo (skierowanie wystawia lekarz POZ lub specjalista, np. diabetolog) – krew pobierana jest rano na czczo; wynik 120-125 mg/dl sugeruje stan przedcukrzycowy, a wynik > 126 mg/dl wskazuje na cukrzycę,
- badanie insuliny na czczo (skierowanie wystawia lekarz specjalista, np. diabetolog, lekarz pierwszego kontaktu nie wystawia skierowania) – badanie wykonywane jest rano na czczo; wynik > 10 mU/ml sugeruje insulinooporność,
- test obciążenia glukozą, tzw. krzywa cukrowa (skierowanie wystawia lekarz POZ lub specjalista, np. diabetolog) – polega na pomiarze poziomu glukozy we krwi na czczo oraz dwie godziny po spożyciu 75 g glukozy; u osób z insulinoopornością po 2 godzinach stężenie glukozy zwykle jest wysokie i wynosi 140-199 mg/dl,
- krzywa insulinowa (jest refundowane, jeśli skierowanie wystawi lekarz specjalista np. diabetolog lub endokrynolog) – badanie polega na ocenie stężenia insuliny po obciążeniu glukozą; normy nie są jednoznacznie określone; na insulinooporność może wskazywać wartość insuliny na czczo powyżej 10 mU/l, a po 2 godzinach powyżej 30-60 mU/l (normy mogą się różnić w zależności od wskaźnika BMI),
- peptyd C (skierowanie wystawia lekarz specjalista, jest refundowane) – peptyd wydzielany z insuliną przez komórki beta trzustki, jego wysokie stężenie może świadczyń o oporności komórek na insulinę,
- test tolerancji insuliny (skierowanie wystawia lekarz specjalista, lekarz POZ nie ma takiej możliwości; jest refundowane) – polega na badaniu stężenia glukozy we krwi po dożylnym podaniu insuliny w dawce 0,1 j./kg mc.,
- hemoglobina glikowana (skierowanie może wypisać tylko lekarz specjalista np. diabetolog, endokrynolog lub inny, badanie jest refundowane) – jej oznaczenie pozwala określić poziom cukru we krwi w ciągu kilku miesięcy, nie wymaga specjalnego przygotowania przed badaniem i jest bardziej wiarygodnym badaniem w wykrywaniu cukrzycy niż glukoza na czczo.
Obliczanie wskaźnika HOMA i QUICKI
Aby rozpoznać insulinooporność w ramach diagnostyki na NFZ, należy zrobić badanie glukozy na czczo i badanie insuliny na czczo. Po uzyskaniu wyników stosuje się do obliczania modele matematyczne: HOMA (wskaźnik insulinooporności) oraz QUICKI (wskaźnik insulinowrażliwości).
Głównym wskaźnikiem używanym do rozpoznania insulinooporności jest współczynnik HOMA (ang. homeostatic model assessment). Oblicza się go na podstawie działania: insulina na czczo (mU/ml) x glukoza na czczo (mmol/l) / 22,5. Wynik nie powinien przekraczać 1.
Inną, nieco mniej popularną metodą jest oblicznie według wzroru QUICKI (ang. quantitative insulin sensitivity check index): 1/(log stężenie insuliny na czczo w µIU/ml × log stężenie glukozy na czczo w mg/dl). Insulinooporność rozpoznaje się, gdy wartość wynosi < 0,34.
Badania na insulinooporność - pakiet diagnostyczny
Niektóre placówki i laboratoria mają w ofercie gotowe pakiety badań, zalecane w ramach diagnostyki insulinooporności. Oprócz wymienionych wyżej podstawowych testów warto zrobić dodatkowe badania, takie jak:
- morfologia krwi,
- lipidogram,
- kwas moczowy,
- kortyzol,
- próby wątrobowe (ALT, AST, GGTP, ALP),
- pakiet tarczycowy,
- badanie ogólne moczu,
- CRP (wskaźnik stanu zapalnego),
- stężenie witaminy D3,
- ferrytyna,
- kreatynina,
- inne badania hormonalne zlecone przez specjalistę.
Na podstawie tych badań można określić przyczynę insulinooporności oraz rozpoznać schorzenia, które często jej towarzyszą. Dzięki temu leczenie może być skuteczniejsze.
Jak przygotować się do badań na insulinooporność?
Stężenia glukozy i insuliny są zależne od posiłków, pory dnia, aktywności fizycznej, a nawet stresu, dlatego przed badaniami na insulinooporność należy się przygotować.
W ciągu 3 dni przed badaniem:
- Nie stosuj restrykcyjnych diet, nie zmieniaj nawyków żywieniowych.
- Nie pij alkoholu.
- Nie pij napojów z kofeiną (kawy, herbaty).
- Unikaj palenia papierosów.
- Unikaj sytuacji stresujących oraz nadmiernej aktywności fizycznej.
W dniu badania:
- Zaplanuj pobranie krwi w godzinach porannych (godz. 7-10).
- Bądź na czczo. Ostatni posiłek zjedz 10-12 godzin przed pobraniem krwi.
- Możesz wypić szklankę wody przed badaniem.
- Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego.
- Unikaj stresujących sytuacji przed pobraniem krwi.
- Nie przyjmuj leków, jeśli tak zalecił lekarz.
Bezpłatne diety na NFZ przy insulinooporności
Jeśli masz insulinooporność, możesz skorzystać z bezpłatnych planów żywieniowych oferowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Dieta jest bardzo ważna w leczeniu insulinooporności. Powinna opierać się na zdrowych produktach o niskim indeksie i ładunku glikemicznym, dzięki czemu zapobiegniesz wysokim poposiłkowym wyrzutom insuliny. Ważne jest też właściwe przygotowanie produktów. Przykładowe jadłospisy znajdziesz pod adresem: diety.nfz.gov.pl
Czytaj także:
Błędne koło insulinooporności. Co było pierwsze: insulinooporność czy otyłość?
Jadłospis diety insulinowej i przepisy na 7 dni. Doskonałe menu dla insulinoopornych zatwierdzone przez dietetyka
Brzuch insulinowy - co to jest i jak się go pozbyć? Ćwiczenia i dieta na utratę brzucha insulinowego
Dieta w insulinooporności. Zasady i produkty polecane w diecie insulinowej
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
