Choroby przewlekłe i nieuleczalne takie jak cukrzyca ingerują we wszystkie obszary życia człowieka, prowadząc do różnorodnych zaburzeń w sferze somatycznej, psychicznej, a także aktywności społecznej. Zakłócenie procesów fizjologicznych i upośledzenie określonych narządów bądź całych układów bez wątpienia negatywnie wpływa na różne obszary funkcjonowania człowieka.
Jak nieuleczalna choroba (cukrzyca) zmienia człowieka?
Fakt ostrego pogorszenia stanu zdrowia z powodu przewlekłej choroby wyzwala emocje, które przedstawiają się jako nowe metody spełniania zadań i podjęcie nowej roli życiowej. Pojawiają się nowe reakcje emocjonalne, nowe motywy działań, zmianie ulega struktura osobowości, zmienia się skala wartości oraz potrzeb intelektualnych. Wszystko to stanowi reakcję przystosowawczą do stresu, jaki niosą ze sobą negatywne wpływy chorowania na życie i rozwój jednostki. Choroba, zwłaszcza nieuleczalna, jak każda sytuacja życiowo trudna, wymaga swoistego przystosowania do zmieniającej się sytuacji życiowej.
Cukrzyca typu 2 - co warto wiedzieć o tej chorobie
Jak diabetyk przystosowuje się do nowej rzeczywistości?
W procesie chorobowym, włączając w to diagnozowanie, można wyróżnić 5 rodzajów postaw wobec przystosowania się w chorobie:
- postawa rezygnacyjno-pasywna – cechuje się całkowitą zależnością od personelu medycznego;
- postawa projekcyjno-agresywna – wyraża się w podejrzliwości, złośliwości, niechęci oraz agresji wyrażanej wobec siebie, osób najbliższych oraz personelu medycznego;
- tendencja do racjonalizacji choroby – cechuje się obroną przed dopuszczeniem faktu choroby do świadomości pacjenta;
- postawa częściowej lub całościowej negacji choroby – postawa ta łączy się najczęściej z trudnościami w przyjęciu bądź wręcz odrzuceniem diagnozy, form leczenia, jak również faktu samej choroby;
- postawa typu reaktywno-walcząca – świadomość choroby przyjmuje dwojakie znaczenie: nadziei na to, że postać choroby przybierze łagodniejszą formę oraz że podjęcie walki z chorobą zakłada możliwość jej przezwyciężenia.
Jakie postawy przyjmuje chory wobec diagnozy?
W sytuacji nieuleczalnej choroby najczęściej obserwuje się skutki niewłaściwych postaw: wzmożony lęk, poczucie winy, smutek, drażliwość, obniżony nastrój, rozpacz. Dla przykładu depresja i stany depresyjne pojawiają się u około 30% pacjentów chorujących na cukrzycę. Słowacki psycholog, Ondrej Kondaŝ, wymienia następujące postawy chorego wobec własnej choroby:
- bagatelizującą – jednostka lekceważy swój stan zdrowia;
- odrzucającą – jednostka nie chce przyjąć faktu choroby i pogodzić się z nim;
- lękową – jednostka obwinia się za skutki choroby;
- hipochondryczną – jednostka wyolbrzymia dolegliwości chorobowe;
- patologiczną chęć chorowania – jednostka pragnie być chorym;
- roszczeniową, kiedy przez chorobę jednostka chce coś osiągnąć (np. względy innych, współczucie);
- realistyczną, czyli optymalną i właściwą postawę – jednostka godzi się na chorobę, nie wyolbrzymia ani też jej nie lekceważy, usiłuje przystosować się do zmian, jakie ze sobą niesie.
Powikłania cukrzycy są bardzo niebezpieczne. Jak ich uniknąć
Reakcje pacjenta na wyrok śmierci
Dr Elisabeth Kübler-Ross – amerykańska lekarka pochodzenia szwajcarskiego – analizując postawy osób dotkniętych nieuleczalną chorobą, wyróżnia 5 faz w sposobie reagowania na śmierć, które można odnieść do każdej sytuacji egzystencjalnie znaczącej, również do nieuleczalnej choroby:
- zaprzeczanie i izolacja – stan czasowego szoku, który następuje po diagnozie;
- gniew – uczucia złości, rozżalenia, irytacji skierowane do siebie, najbliższych oraz personelu medycznego;
- targowanie się – faza szukania kompromisu, jest próbą oddalenia wyroku choroby;
- depresja – jest reakcją na bezskuteczność leczenia oraz na pogarszanie się stanu zdrowia;
- pogodzenie się – jest efektem pomyślnego przejścia przez wszystkie etapy, etapem pogodzenia się ze stanem chorobowym. W sytuacji zbliżającej się śmierci – akceptacja, przynosi ulgę i uspokojenie.
Fazy reagowania pacjenta na wieść o cukrzycy
Prof. Jan Tatoń – lekarz diabetolog – wyróżnia 6 faz w sposobie reagowania na nieuleczalną chorobę, jaką jest cukrzyca. Przebieg przeobrażeń psychoemocjonalnych można zobrazować następująco:
- wstrząs po pierwszym rozpoznaniu cukrzycy;
- negowanie choroby;
- bunt przeciw chorobie;
- częściowe ustępstwa wobec rzeczywistości;
- rezygnacja z subiektywnego oporu i zaakceptowanie faktów i konieczności;
- adaptacja, powrót dominacji wartości pozytywnych, rozwojowych, skuteczne radzenie sobie z chorobą, zaakceptowanie faktu przewlekłej choroby.
Nie daj się zaskoczyć cukrzycy - poznaj 5 wczesnych objawów!
Fragment książki „Edukacja diabetologiczna. Standard opieki pielęgnacyjnej chorego na cukrzycę.” (wydawnictwo Continuo). Tytuł, lid i śródtytuły pochodzą od redakcji. Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
