Spis treści:
- Czym jest hiperwitaminoza?
- Przyczyny hiperwitaminozy
- Rodzaje hiperwitaminozy
- Leczenie hiperwitaminozy. Jak oczyścić organizm z witamin?
- Hiperwitaminoza jako problem psychiczny
Czym jest hiperwitaminoza?
Hiperwitaminoza to szereg objawów chorobowych wynikających z przyjęcia zbyt dużej dawki dla danego organizmu (czyli przedawkowania) witamin, na ogół witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Należą do nich: witaminy A, D, E i K. Organizm nie radzi sobie z ich metabolizmem, nie potrafi ich usunąć, tak jak usuwa witaminy rozpuszczalne w wodzie z grupy B i C. Przeciwieństwem hiperwitaminozy jest awitaminoza (niedobór witamin). Należy dodać że nadmiar witamin w organizmie jest znacznie rzadszy niż ich niedobór.
Przyczyny hiperwitaminozy
Najczęstszą przyczyną hiperwitaminozy jest przyjmowanie nadmiernej ilości suplementów zawierających duże dawki witamin. W ostatnich latach nastąpił duży wzrost zainteresowania nie tylko zdrową żywnością, ale i różnego rodzaju suplementami. Wiele osób ma wręcz obsesję na punkcie suplementów diety. Część z nas jest zdania, że to co wpływa na zdrowie w niewielkiej ilości, zadziała lepiej, gdy dawka zostanie zwiększona. Pojawia się przekonanie, że nieprzyjmowanie suplementów jest szkodliwe, a tymczasem może być odwrotnie, jeżeli robi się to w sposób niewłaściwy.
Produkty wzbogacone witaminami potencjalnie mogą powodować nagromadzenie się ich w organizmie, zwłaszcza w połączeniu z suplementacją. Taki stan może rozwinąć się też w przebiegu niektórych chorób metabolicznych, gdy dochodzi do nieprawidłowego rozkładu lub wydalania witamin (np. choroba nerek może powodować upośledzone wydalanie witaminy i jej kumulację w organizmie).
Rzadko przyczyną hiperwitaminozy jest spożywanie żywności bogatej w konkretne witaminy. Chociaż w literaturze medycznej opisano przypadki przedawkowania witaminy A po zjedzeniu wątroby niedźwiedzia lub foki. Są to wyjątkowe sytuacje. Typowa dieta nie powoduje hiperwitaminozy.
Rodzaje hiperwitaminozy
Hiperwitaminoza może dotyczyć różnych witamin, najczęściej witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E i K. Pozostałe witaminy (B, C) rozpuszczalne w wodzie łatwiej ulegają wydaleniu przez organizm i przeważnie nie odkładają się w organizmie. Oto jakie objawy powodują różne rodzaje hiperwitaminozy.
Nadmiar witaminy A
Hiperwitaminoza A rozwija się często wskutek przyjmowania dużej ilości preparatów z retinolem. Objawy przedawkowania to:
- nudności,
- wymioty,
- objawy związane ze zwiększonym ciśnieniem płynu mózgowo-rdzeniowego (ból głowy, zawroty głowy , niewyraźne lub podwójne widzenie),
- pobudzenie,
- brak koordynacji mięśniowej,
- drażliwość,
- brak łaknienia,
- osłabienie mięśni, kości,
- zmiany skórne.
Witamina A jest łatwo wchłaniana w jelicie cienkim, a także magazynowana w wątrobie. Stąd nadmierne jej spożycie ze źródeł zwierzęcych i suplementów może przyczyniać się do wystąpienia działania toksycznego.
Nadmiar witaminy D
Do groźnych hiperwitaminoz należy przedawkowanie witaminy D. Prowadzi do zatrucia organizmu. O przedawkowaniu witaminy D świadczy poziom co najmniej 50-60 ng/ml tej witaminy we krwi. Stężenie witaminy D wyższe niż 100-150 ng/ml powoduje toksyczne działanie na organizm. Przyczyną hiperwitaminozy D jest na ogół przyjmowanie suplementów zawierających duże dawki, zwłaszcza większe niż 10 000 IU. Czasami występuje nadwrażliwość na witaminę D: dotyczy to idiopatycznej hiperkalcemii dziecięcej, zespołu Williamsa-Beurena oraz niektórych chłoniaków.
Objawy przedawkowania witaminy D to m.in.:
- wzmożone pragnienie,
- zaparcia u dzieci i biegunki u dorosłych,
- brak apetytu,
- nudności,
- wymioty,
- bóle brzucha,
- bóle głowy,
- zmęczenie,
- zaburzenia pracy serca,
- swędzenie skóry,
- nadpobudliwość,
- metaliczny posmak w ustach.
Przyjmowanie zbyt dużych dawek witaminy D może prowadzić do powikłań zdrowotnych: kamicy nerek, odwodnienia, kamicy pęcherzyka żółciowego, choroby trzustki, a nawet udaru mózgu i zawału serca.
Nadmiar witaminy E
Niektórzy uważają, że suplementacja witaminy E w dużych dawkach chroni przed nowotworami i chorobami układu krążenia, w rezultacie przyjmują duże ilości o toksycznym działaniu. Maksymalna dawka witaminy E dla osób dorosłych wynosi 1000 mg dziennie.
Główne objawy hiperwitaminozy E to:
- osłabienie mięśni,
- zmęczenie,
- nudności,
- biegunka.
Najgroźniejszym skutkiem przedawkowania jest zwiększone ryzyko krwawienia - dotyczy sytuacji, gdzie dawki były wyższe niż 1000 mg dziennie. W rezultacie może dojść nawet do wylewu krwi do mózgu.
Z badań przeprowadzonych przez naukowców z Seattle wynika, że zażycie w dużych dawkach preparatów z przeciwutleniaczami, takimi jak witamina C i E, może skutkować zmianami genetycznymi grożącymi nowotworem. Witaminy te spożywane w naturalnej postaci nie są tak niebezpieczne dla zdrowia.
Nadmiar witaminy K
Przedawkowanie witaminy k jest bardzo rzadkie. Najczęściej dotyczy niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym. Objawami hiper vitamino zzy są niedokrwistość hemolityczna żółtaczka
Należy zachować ostrożność podczas stosowania witaminy K u noworodków, osób z chorobą nerek, pacjentów z dziedziczną hipoprotrombinemią (niedobór II czynnika krzepnięcia krwi), leczonych heparyną oraz w przypadku nadwrażliwości na witaminę K.
Nadmiar witaminy B6
Najczęstszą przyczyną hiperwitaminozy B6 (pirydoksyny) jest przyjmowanie suplementów z dużą dawką tej witaminy. Witamina B6 jest uważana przez wielu ludzi za cudowny lek na różne dolegliwości: od zespołu napięcia miesiączkowego, przez depresję, po choroby układu krążenia. Przyjmowanie dużych dawek może być szkodliwe.
Uwaga: Objawy hiperwitaminozy B6 są podobne do objawów niedoboru tej witaminy. Pojawiają się:
- drętwienie kończyn,
- problem z czuciem w kończynach,
- zaburzenia równowagi,
- osłabienie mięśni,
- nudności,
- bóle brzucha,
- zawroty głowy,
- wysypka,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- zaburzenia pracy serca,
- zwiększone ryzyko kamicy nerkowej.
Przyjmowanie dużych dawek witaminy B6 może prowadzić do neuropatii, czyli uszkodzenia nerwów obwodowych. Nie ma specyficznego leczenia tej hiperwitaminozy. Przede wszystkim konieczne jest zaprzestanie przyjmowania witaminy.
Nadmiar witaminy B12
Witamin B12 jest uważana za bezpieczną, jednak przyjmowana w znacznych dawkach przez długi czas kumuluje się w organizmie. Objawy przedawkowania kobalaminy to:
- ból głowy,
- biegunka,
- ból brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- osłabienie i mrowienie w kończynach.
Część osób jest narażona na groźniejsze konsekwencje przedawkowania. Według badań duże stężenie witaminy B12 w osoczu wiąże się z podwyższonym ryzykiem śmierci u osób starszych i przebywających w szpitalu, szczególnie z powodu przewlekłej choroby nerek.
Przeczytaj: Niedobór witaminy B12
Nadmiar witaminy C
Wbrew powszechnej opinii witamina C przyjmowana w dużych dawkach może zaszkodzić. Przedawkowanie witaminy C może powodować takie objawy jak:
- ból głowy,
- zgaga,
- biegunka,
- nudności,
- wysypka na skórze,
- wymioty,
- bóle brzucha,
- wzdęcia.
Witamina C jest uznawana mimo wszystko za stosunkowo bezpieczną dla zdrowia. Trudno ją przedawkować, ponieważ jej nadmiar jest wydalany z moczem. Przy normalnym przyjmowaniu witaminy C z pożywieniem jej wchłanianie sięga nawet 90%, natomiast przy spożywaniu dawek powyżej 1000 mg na dobę jej biodostępność spada poniżej 50%.
Łykanie zbyt dużej ilości suplementów z tą witaminą sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych (zwiększa wydalanie szczawianu oraz kwasu moczowego i może sprzyjać wytrącaniu się złogów), podrażnia przewód pokarmowy, a wysokie dawki przyjmowane w ciąży mogą być toksyczne dla płodu. Hiperwitaminoza C zwiększa wchłanianie żelaza, co również może być szkodliwe.
Leczenie hiperwitaminozy. Jak oczyścić organizm z witamin?
Nie ma magicznego leku, który w krótkim czasie usunąłby skutki i objawy hiperwitaminozy. Przede wszystkim trzeba odstawić preparaty witaminowe. Można spróbować ziół o działaniu moczopędnym, jednak zawsze podstawą jest konsultacja z lekarzem. W przypadku ciężkiej hiperwitaminozy konieczny jest pobyt w szpitalu.
Hiperwitaminoza jako problem psychiczny
Obsesyjne dążenie do zachowania zdrowia poprzez przyjmowanie niezliczonych ilości witamin, odżywek z proteinami czy suplementów diety jest problemem natury psychicznej.
Miałem pacjentów, którzy podupadli na zdrowiu, bo bez kontroli, w dużych ilościach, zażywali suplementy diety. Argumentacja niemalże w każdym przypadku była taka sama – zbytnia dbałość o własne zdrowie, urodę. Takie zachowanie jest bardzo niebezpieczne dla zdrowia
- mówi lek. Sławomir Wolniak, specjalista psychiatrii.
Decyzję o dodatkowej suplementacji witamin i składników mineralnych, także w przypadku osób prowadzących zdrowy styl życia, powinien podjąć lekarz po uprzednim wykonaniu odpowiednich badań. Znając ich wyniki, ustali odpowiednią dawkę przyjmowania poszczególnych preparatów. Przyjmowanie jakichkolwiek preparatów bez konsultacji z lekarzem może grozić hiperwitaminozą.
Źródła:
Flores-Guerrero JL, Minovic I, Groothof D, Gruppen EG, Riphagen IJ, Kootstra-Ros J, Muller Kobold A, Hak E, Navis G, Gansevoort RT, de Borst MH, Dullaart RPF, Bakker SJL. Association of Plasma Concentration of Vitamin B12 With All-Cause Mortality in the General Population in the Netherlands. JAMA Netw Open. 2020 Jan 3;3(1):e1919274. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2019.19274,
Hemminger A, Wills BK. Vitamin B6 Toxicity. [Updated 2023 Feb 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554500/,
Imbrescia K, Moszczynski Z. Vitamin K. [Updated 2023 Jul 10]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551578/,
Owen KN, Dewald O. Vitamin E Toxicity. [Updated 2023 Feb 13]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564373/,
Olson JM, Ameer MA, Goyal A. Vitamin A Toxicity. [Updated 2023 Sep 2]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532916/.
Czytaj także:
Karotenodermia. Nadmiar witaminy A ujawnia się na dłoniach
Te witaminy powinien łykać każdy senior, a także niektóre osoby po 50. roku życia, które seniorami jeszcze nie są
10 mitów o witaminie C w diecie
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
