Spis treści:
- Witamina D — funkcje w organizmie
- Przyczyny niedoboru witaminy D
- Niedobór witaminy D — objawy
- Niedobór witaminy D a depresja
- Niedobór witaminy D a trądzik
- Niedobór witaminy D a choroby stawów
- Niedobór witaminy D a osteoporoza
- Niedobór witaminy D a bóle głowy
- Niedobór witaminy D a choroby nerek
- Niedobór witaminy D a zaburzenia pracy serca
- Jak leczyć niedobory witaminy D?
- Jak uzupełniać witaminę D?
Witamina D — funkcje w organizmie
Witamina D to rozpuszczalna w tłuszczach witamina, którą człowiek musi dostarczać organizmowi. Pełni w organizmie ważne funkcje:
- dba o zdrowie kości (zapobiega demineralizacji kości i osteoporozie),
- wspomaga pracę układu krążenia,
- wzmacnia odporność,
- zmniejsza ryzyko cukrzycy,
- działa przeciwnowotworowo.
Do niedawna mówiąc o witaminie D zwracano uwagę głównie na jej istotną rolę w profilaktyce chorób układu kostnego. Najnowsze badania wskazują, że może ona być również ważnym czynnikiem w profilaktyce chorób nowotworowych, układu krążenia (w tym nadciśnienia) i prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Wśród skutków zaniżonego poziomu witaminy D w organizmie wymienia się depresję oraz stwardnienie rozsiane.
Zapotrzebowanie organizmu na witaminę D jest pokrywane przez syntezę skórną (w około 80%) i dietę. W skórze znajduje się prowitamina D, która pod wpływem promieniowania słonecznego jest przekształcana w cholekalcyferol (witaminę D3). Dostarczanie witaminy D wraz z jedzeniem niestety nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania organizmu. Dlatego w miesiącach jesiennych i zimowych zalecana jest suplementacja witaminy D.
Przyczyny niedoboru witaminy D
Przyczynami niedoborów witaminy D są przede wszystkim:
- niedostateczna ekspozycja na promieniowanie słoneczne,
- dieta uboga w witaminę D,
- niektóre leki,
- niektóre choroby, np. schorzenia wątroby, nerek, jelit,
- otyłość,
- niektóre rodzaje diet.
Według badań nawet 90% Polaków ma niedobory witaminy D. W wielu przypadkach zalecana jest suplementacja.
Niedobór witaminy D — objawy
Wśród objawów niedoboru witaminy D wymienić można:
- Zaburzenia funkcji mięśni – np. drgania powiek, drgania w mięśniach ramion i nóg, bóle mięśniowe (zwłaszcza w porze nocnej), skurcze stóp, łydek, napięcie mięśni karku, słabość mięśni, osłabienie pracy mięśnia sercowego, arytmia. Przy niskim poziomie witaminy D zaburzone jest wchłanianie wapnia w organizmie. Ponieważ prawidłowe funkcjonowanie mięśni zależne jest od właściwej ilości wapnia dostarczanego do komórki mięśniowej, to w przypadku braku wapnia organizm oszczędza jego zapasy i zmniejsza (zwłaszcza nocą) dopływ wapnia do mięśni. To wyjaśnia na przykład typowe bóle w mięśniach nóg.
- Utrata witalności – osłabienie, brak energii, wyczerpanie, przewlekłe zmęczenie, senność w ciągu dnia.
- Zaburzenia funkcji układu nerwowego – niespokojny sen, bezsenność, zwiększone zapotrzebowanie na sen, znużenie, zaburzenia koncentracji, zaburzenia koordynacji, niepewność w chodzeniu i staniu, uczucie bezradności, niepokój, melancholia, depresja. Podobnie jak komórki mięśniowe, komórki nerwowe także aktywowane są przez wpłynięcie do nich wapnia. Deficyt wapnia w komórkach mózgowych powstały na skutek niedoboru witaminy D pogarsza umiejętności umysłowe.
- Zaburzenia układu krążenia – zaburzenia ciśnienia krwi (szybkie zmiany pozycji ciała – z leżącej do stojącej wywołują mroczki przed oczami), duszność, ból głowy, nudności, wrażliwość na chłód, bladość skóry.
- Uszkodzenia szkieletu kostnego – krzywica, osteoporoza, bóle kostne, deformacja kości.
Niedobory witaminy D naukowcy powiązali z wieloma schorzeniami, m.in.:
- infekcjami,
- chorobami autoimmunologicznymi,
- zaburzeniami pracy układu mięśniowo-szkieletowego,
- cukrzycą,
- chorobami układu krążenia,
- chorobami układu oddechowego,
- zaburzeniami psychicznymi,
- niektórymi nowotworami.
Dlatego długotrwały deficyt witaminy D może powodować objawy w obrębie różnych narządów i układów.
Niedobór witaminy D a depresja
Niski poziom witaminy D sprzyja depresji, ponieważ witamina ta może wpływać na aktywność hormonów odpowiadających za nastrój, np. serotoniny i dopaminy, a także na działanie układu odpornościowego. Niedobór witaminy D działa niekorzystnie na układ nerwowy, co ma związek z bardziej nasilonymi objawami depresji i zaburzeń lękowych. Niektóre badania sugerują, że suplementacja witaminą D może znacznie zmniejszyć ryzyko rozwoju depresji oraz jej nawrotu, a także zaburzeń lękowych.
Niedobór witaminy D a trądzik
Witamina D wspiera nie tylko układ kostny, ale również odpornościowy i wpływa na zdrowie skóry. Według badań niedobory witaminy D częściej występują u osób z trądzikiem niż u osób bez tej choroby skóry. Witamina D reguluje podziały i różnicowanie komórek naskórka i komórek łojowych, działa przeciwutleniająco i przeciwzaskórnikowo. Dlatego suplementacja u osób z niedoborem może łagodzić objawy trądziku i innych chorób skóry, takich jak np. atopowe zapalenie skóry (AZS) oraz łuszczyca.
Niedobór witaminy D a choroby stawów
Witamina D jest ważnym składnikiem dla kości, mięśni, działa przeciwzapalnie i wpływa na przemiany w chrząstce stawowej. Niektórzy eksperci zauważają związek niedoborów witaminy D z nasilonymi dolegliwościami schorzeń takich jak reumatoidalne zapalenie stawó czy choroba zwyrodnieniowa. Chociaż trzeba dodać, że wyniki badań na ten temat nie są spójne.
Niedobór witaminy D koreluje z osłabieniem i odwapnieniem kości. A właściwy poziom słonecznej witaminy może zapobiegać osteoporozie. Dodatkowo związek ma korzystny wpływ na układ odpornościowy, co jest istotne, ponieważ podłożem niektórych chorób stawów jest nieprawidłowa praca układu immunologicznego (np. RZS).
Jedno z badań dowiodło, że przyjmowanie suplementów witaminy D przez pacjentów z bólem stawów i niskim poziomem witaminy w organizmie łagodziło przewlekły ból stawów. Inna praca wskazała, że umiarkowany niedobór witaminy D może wiązać się z wystąpieniem bólu biodra i bólu kolana u osób starszych w ciągu kilku lat. Brak leczenia deficytu często wiązał się z nasileniem bólu. Niedobory witaminy D mogą też mieć związek z bólami kręgosłupa czy fibromialgią.
Niedobór witaminy D a osteoporoza
Witamina D pomaga we wchłanianiu wapnia z pożywienia, zapewnia właściwą odbudowę i mineralizację kości, a także zwiększa siłę układu mięśniowo-szkieletowego. Jej niedobór ma fatalny wpływ na układ kostny. Powstaje wówczas więcej osteoklastów (komórek tkanki kostnej, które powodują jej wymianę lub zanik) i następuje wzmożone usuwanie wapnia z kości. Dlatego u dzieci niedobór witaminy D może prowadzić do krzywicy, a u dorosłych do osteomalacji (niedoboru wapnia w kościach) oraz osteoporozy.
Niedobór witaminy D a bóle głowy
Istnieje wiele możliwych przyczyn bólu głowy, ale jednym z nich mogą być niedobory witamin i składników mineralnych. Deficyt witaminy D również może powodować bóle głowy (zwłaszcza migrenę) poprzez wpływ na aktywność neuronów oraz na rozwój stanów zapalnych. Zwiększenie poziomu witaminy D w organizmie poprzez przyjmowanie suplementów i dietę bogatą w tę witaminę oraz ekspozycję na światło słoneczne, może pomagać w łagodzeniu bólów głowy. Oprócz tego objawu osobom z deficytem witaminy dokuczają często: osłabienie, zmęczenie, brak energii i zawroty głowy.
Niedobór witaminy D a choroby nerek
Niedobory witaminy D mają związek z chorobami nerek i pogorszeniem objawów tych schorzeń. Jedno z badań, w którym wzięło udział 450 pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, dowiodło, że osoby z dużym niedoborem witaminy D miały 4-krotnie wyższe ryzyko śmierci w porównaniu z pacjentami, u których poziom witaminy był wyższy. W tej grupie postęp choroby może być szybszy.
Z drugiej strony przyjmowanie witaminy D przynosiło realne korzyści dla zdrowia nerek. Nie wiadomo dokładnie, jaki mechanizm za to odpowiada. Niektórzy eksperci uważają, że witamina D działa na układ renina–angiotensyna–aldosteron (RAAS), co pozwala spowolnić postęp choroby.
Niedobór witaminy D a zaburzenia pracy serca
Witamina D wspomaga pracę układu krążenia. Jej niedobory mogą wpływać niekorzystnie na pracę serca i naczyń krwionośnych. Zbyt niski poziom witaminy D jest związany z nieprawidłową kurczliwością i siłą mięśni, w tym serca. U osób z tego rodzaju niedoborem pojawić się może nieregularna praca serca, niepokój czy skurcze mieśni.
Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Kardiologicznego niedobór witaminy D jest związany z wyższym ryzykiem śmierci z powodu chorób serca. Stanowi też czynnik ryzyka nadciśnienia, wysokiego poziomu cholesterolu i trójglicerydów, cukrzycy i otyłości.
Jak leczyć niedobory witaminy D?
Najpierw należy zbadać poziom witaminy D we krwi. Wystarczy udać się do punktu pobrań krwi i zbadań poziom witaminy D – metabolitu 25(OH)D. W przypadku stwierdzonego deficytu lekarz zleci przyjmowanie suplementów witaminy D. Po uzupełnieniu niedoboru (terapii początkowej) należy odczekać 2 miesiące i wykonać badanie kontrolne. Gdy poziom witaminy D będzie optymalny, aby zapobiegać ponownemu stanowi zaniżonego poziomu witaminy D, podejmuje się terapię podtrzymującą (długoterminową).
Należy wziąć pod uwagę, że symptomy, które sugerowały niedobór witaminy D, mogą mieć inną przyczynę, zatem po terapii witaminą D, mogą nie ustąpić. Jednakże z powodów profilaktycznych ważne jest podtrzymywanie przez okres całego roku właściwego stężenia witaminy D. Ważna jest również odpowiednia dieta dostarczająca organizmowi potrzebne składniki. Sprawdź: Naturalne źródła witaminy D
Jak uzupełniać witaminę D w organizmie?
Aby uzupełnić witaminę D w organizmie, w okresie kwiecień-wrzesień w pogodne dni zaleca się korzystać z kąpieli słonecznych. Ważne jest, aby ekspozycja na słońce miała miejsce w godzinach pomiędzy 10 a 14, oraz aby promienie słoneczne padały na odsłoniętą część ciała (odkryte ramiona, nogi, plecy). W sprzyjających warunkach (jasny typ karnacji, odpowiednia pora dnia, odsłonięte ciało, niewielka tkanka tłuszczowa, brak ochrony przeciwsłonecznej itp.) już 15-30-minutowy pobyt na słońcu pomoże wytworzyć witaminę D w wystarczającej dziennej ilości.
W okresie wrzesień-kwiecień należy stosować suplementy witaminy D. Gdy w okresie wiosenno-letnim nie można korzystać z ekspozycji słonecznej, to również witaminy powinna być suplementowana. Pożywienie (np. tłuste ryby, tran, awokado) nie jest w stanie pokryć dziennego zapotrzebowania na witaminę D ani uzupełnić regularnego jej ubytku.
Źródła:
Menon V, Kar SK, Suthar N, Nebhinani N. Vitamin D and Depression: A Critical Appraisal of the Evidence and Future Directions. Indian J Psychol Med. 2020 Jan 6;42(1):11-21. doi: 10.4103/IJPSYM.IJPSYM_160_19,
Akpınar Ş, Karadağ MG. Is Vitamin D Important in Anxiety or Depression? What Is the Truth? Curr Nutr Rep. 2022 Dec;11(4):675-681. doi: 10.1007/s13668-022-00441-0,
Alhetheli G, Elneam AIA, Alsenaid A, Al-Dhubaibi M. Vitamin D Levels in Patients with and without Acne and Its Relation to Acne Severity: A Case-Control Study. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2020 Oct 7;13:759-765. doi: 10.2147/CCID.S271500,
Fakhoury M, Levy R, Melamed ML. Vitamin D deficiency and kidney hyperfiltration: a mechanism of kidney injury? Ann Transl Med. 2019 Sep;7(Suppl 6):S207. doi: 10.21037/atm.2019.06.64,
Al-Badr W, Martin KJ. Vitamin D and kidney disease. Clin J Am Soc Nephrol. 2008 Sep;3(5):1555-60. doi: 10.2215/CJN.01150308,
Nowaczewska M, Wiciński M, Osiński S, Kaźmierczak H. The Role of Vitamin D in Primary Headache-from Potential Mechanism to Treatment. Nutrients. 2020 Jan 17;12(1):243. doi: 10.3390/nu12010243.
Czytaj także:
Przedawkowanie witaminy D prowadzi do groźnego zatrucia organizmu. Jakie są objawy nadmiaru tej witaminy?
Źródło naturalnej witaminy D o wiele lepsze niż mleko. Rosną w całej Polsce za darmo, wystarczy po nie sięgnąć
Witamina D3 (forma witaminy D) - dlaczego jest taka ważna?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
