Dogoterapia u osób z autyzmem – przebieg zajęć

Jak rozpocząć zajęcia?

Rozpoczęcie zajęć:

• Przywitanie terapeuty z pacjentem i pacjenta z psem. Pacjenta należy poinformować, że przyszedł do niego pies i zaraz zacznie się zabawa z psem. Jeżeli pacjent zajmował się czymś innym, należy mu zakomunikować, że teraz będzie przerwa w tym, co robi, a po zajęciach z psem będzie mógł wrócić do przerwanej aktywności. Na przywitanie pies może podać łapę, można pacjentowi pomóc w uściśnięciu łapy psa.
• Zmiana psiej smyczy – pacjent samodzielnie lub z pomocą terapeuty odpina smycz spacerową i przypina krótką smycz, którą pies ma przypiętą podczas zajęć. Odpięcie i przypięcie smyczy służy ćwiczeniu motoryki małej, obie smycze posiadają zapięcie karabinkowe i ich przepinanie wymaga ze strony pacjenta dużej koncentracji.

Ćwiczenia podczas zajęć

Rodzajów ćwiczeń dogoterapii jest bardzo wiele, z całą pewnością wykonanie wszystkich podczas jednych zajęć jest niemożliwe – rolą terapeuty jest taki dobór ćwiczeń, którego stopień trudności jest odpowiedni dla danego pacjenta, jak również, który jest dopasowany do jego dyspozycji danego dnia.

Do ćwiczeń, które prawie zawsze są wykonywane podczas zajęć należą:

• Karmienie psa łyżką: jest wiele sposobów karmienia psów, ale karmienie łyżką jest zwykle bardzo lubiane przez pacjentów – ćwiczenie polega na wsypaniu do miski smakołyków, które pacjent ma nabrać na łyżkę i na łyżce podać psu – zadanie jest trudne, ale pacjenci są zwykle zafascynowani obserwowaniem, jak pies zjada smakołyki i tak skoncentrowani, że po kilku zajęciach nie sprawia im ono większego kłopotu.
• Rzucanie psu smakołyków – pies ma za zadanie złapać w powietrzu rzucony smakołyk – rzut smakołyka jest zwykle zadaniem sprawiającym dzieciom duży problem. Na pierwszych zajęciach jest to często raczej upuszczenie niż rzut, a terapeuta pomaga pacjentowi w wykonaniu tego zadania.
• Przechodzenie nad psem – pies leży, a pacjent ma za zadanie zrobić nad nim krok.
• Przechodzenie pod psem – pies stoi, a pacjent czołga się pod nim, może też czołgać się pod stojącym terapeutą, który razem z psem tworzy mały tunel.
• Skoki nad psim ogonem – pies leży, pacjent skacze nad ogonem, który może się lekko poruszyć, co dodatkowo utrudnia zadanie.
• Rzucanie zabawek/aportowanie i wiele ćwiczeń związanych z psimi zabawkami, które mają różne kształty i kolory (można je dobierać parami, grupować, wkładać czy wrzucać do psich misek itd.).
• Wydawanie psu komend – słowem i gestem (siad, waruj, stój, głos itd.).
• Głaskanie psa, przytulanie się do leżącego na boku psa i słuchanie bicia jego serca, miarowego oddechu.
• Pokazywanie i nazywanie części ciała psa, a następnie pokazywanie tych samych części na sobie.
• Czesanie psa szczotką.
• Nalewanie do miski wody dla psa – w zależności od warunków jest to albo nalewanie wody z butelki, albo przyniesienie w misce wody z łazienki. 

Zobacz też: Jak działa dogoterapia w terapii autyzmu?

Jak zakończyć zajęcia?

Zakończenie zajęć:

• Pakowanie plecaka – pacjent znosi wszystkie zabawki porozrzucane po pokoju i wrzuca/ wkłada je do plecaka – kolejność wkładanych przedmiotów narzuca terapeuta poprzez wskazywanie pacjentowi, jaki przedmiot ma przynieść – słowem lub gestem.
• Zmiana smyczy.
• Pożegnanie terapeuty z pacjentem i pacjenta z psem.

Cele terapeutyczne

Ćwiczenia można pogrupować wg celów terapeutycznych, jakie chcemy osiągnąć (część ćwiczeń może znaleźć się w kilku grupach – od sposobu poprowadzenia ćwiczenia zależy, czy będzie ono ukierunkowane bardziej np. na terapię mowy, czy na umiejętność koncentracji uwagi).

Poprawa małej motoryki:

• karmienie psa łyżką;
• zmiana smyczy;
• nalewanie wody z butelki – już samo odkręcenie butelki jest trudnym zdaniem;
• składanie psich misek (wkładanie miski w miskę).

Ćwiczenia z zakresu umiejętności pokonywania przeszkód:

• przechodzenie nad i pod psem;
• tunel – ćwiczenie wykonywane z użyciem materiałowego tunelu, przez który na komendę „tunel” przebiega pies, a z nim ma za zadanie przeczołgać się pacjent;
• przeskakiwanie nad wałkiem – najpierw na komendę skacze pies, a za psem skacze pacjent. 

Poprawa sprawności ruchowej:

• rzucanie zabawek;
• rzucanie smakołyków – do psa lub do miski;
• przynoszenie miski z wodą;
• kopanie gumowej piłki w kierunku psa;
• przeciąganie się z psem – gumowa piłką ze sznurkiem jest ciągnięta przez psa, a pacjent, trzymając sznurek od piłki, asekurowany/wspomagany przez terapeutę ciągnie w przeciwnym kierunku.

Zwiększenie zdolności koncentracji uwagi:

• ćwiczenia z zakresu obserwacji zachowań psa np. obserwowanie psa pijącego wodę, psa bawiącego się zabawkami – są to zachowania, które potrafią na długą chwilę przyciągnąć uwagę pacjenta;
• nasłuchiwanie bicia serca psa;
• oglądanie psich części ciała.

Poprawa zdolności do klasyfikowania przedmiotów - rozróżnianie kolorów, rozróżnianie kształtów:

• segregowanie zabawek;
• dobieranie w pary.

Terapia mowy:

• nazywanie czynności wykonywanych przez psa;
• nazywanie przedmiotów;
• wydawanie komend psu;
• nazywanie części ciała psa;
• nagradzanie pacjenta za wypowiedziane słowo możliwością przytulenia się do psa/ położenia się na psie czy wykonania ulubionej aktywności z udziałem psa.

Kształtowanie orientacji w obrębie własnego ciała:

• wskazywanie części ciała psa i analogicznych części ciała pacjenta.

Ćwiczenie zdolności samoobsługowych:

• karmienie psa łyżką;
• sprzątanie po zajęciach;
• otwieranie plecaka i wyciąganie przedmiotów;
• czesanie psa szczotką. 

Ze zwierzakiem czy bez?

Wiele z powyższych ćwiczeń, teoretycznie może zostać wykonanych bez obecności zwierząt, ale z moich obserwacji wynika, że np. odkręcenie butelki z wodą i nalanie wody do miski, gdyby nie było dopingowane obecnością psa i zakończone nagrodą w postaci obserwowania psa pijącego wodę, prawdopodobnie nie byłoby wykonywane z takim zaangażowaniem (należy to do ulubionych ćwiczeń jednej z moich pacjentek). 

Zobacz też: Jak wyglądają zajęcia z psami w terapii osób z autyzmem?

Fragment pochodzi z książki „Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem” Ewy Pisuli i Doroty Danielewicz (Impuls, 2010). Publikacja za zgodą wydawcy.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!